کمک آداب دارد

سید محمدرضا واحدی - کارشناس فرهنگی

تازگی‌ها در صفحات مجازی زیاد دیده می‌شود که افرادی شماره‌حساب‌های شخصی خود را اعلام می‌کنند و از مردم می‌خواهند برای کمک به بی‌بضاعت‌ها یا کمک به آزادی زندانیان یا تهیه افطاری و اطعام نیازمندان یا خرید لوازم‌التحریر برای کودکان مستمند و... به آن حساب‌های شخصی پول واریز کنند.
در اینکه کمک به همنوعان و تلاش برای دستگیری از مستمندان و بی‌بضاعت‌ها امری پسندیده و اخلاقی و برخاسته از حس انسان‌دوستی است، شکی نیست و بدون تردید مورد سفارش اکید اسلام عزیز هم قرار گرفته است اما قرار نیست به‌خاطر فضیلت این کار انسانی، هر کس برای خودش یک خیریه بزند و شماره حساب اعلام کند تا کمک مالی دیگران را جمع کند و به فقرا برساند.
حالا گاهی می‌شود کسی در اطراف خود فقیر و مستمندی می‌شناسد که طبیعتاً باید به هر طریقی که می‌تواند به او کمک کند؛ حال چه از خودش مایه بگذارد و چه از دوستان و آشنایانش کمکی جمع کند اما اینکه هر کسی راه بیفتد و برای کمک به مردم فلان منطقه یا فلان قشر یا فلان بیماری پول جمع کند، شاید به حسب ظاهر کار نیکی باشد اما نتیجه‌اش آنچنان رضایت‌بخش نیست و به اتلاف منابع و کمک‌های مردم منجر می‌شود.
البته این سخن بیشتر ناظر به ناهماهنگی و دوباره‌کاری در روند کارهاست، نه بی‌اعتمادی به افراد. ما در کشورمان این همه سازمان و ستاد رسمی با شماره‌حساب‌های مشخص داریم که موضوع فعالیتشان همین است. شاید عده‌ای بگویند که سازمان‌های رسمی و حاکمیتی نمی‌توانند کمک‌های ما را به‌دست مستمندان و مستحقان واقعی برسانند. سؤال این است که چطور می‌شود به سازمان‌های متولی و رسمی کشور اعتماد نکرد اما به افرادی که هیچ تخصصی در این زمینه ندارند اعتماد کرد. با اطمینان می‌گویم نتیجه اعتماد به سازمان‌های رسمی حتی اگر تلاش‌شان و تقسیم هدایای مردمی چندان مورد تأیید ما نباشد، ضررش کمتر از این رفتارهای هیجانی و دخالت آدم‌ها و خیریه‌های خلق‌الساعه است. چندی پیش سیمای خودمان نشان می‌داد که آدم‌ها و گروه‌های مردمی مختلفی برای فقرای حاشیه شهر غذای نذری می‌بردند و طبیعتاً به هر خانه به‌طور متعدد و مکرر غذا می‌رسید. آخر کار صدای یکی از خانم‌های کمک‌بگیر درآمد که کاش به جای این همه غذا، جیره خشک می‌دادید که هم خراب نشود و هم موقع نیازمان استفاده کنیم.
این معضل در بحران‌های اجتماعی مثل زلزله و سیل و نظایر آن خود را بیشتر نشان می‌دهد. واقعاً قرار نیست در این موارد هر کسی که دلش به حال بحران‌زده‌ها سوخت، راساً وارد شود و برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی راه بیفتد و شماره کارت شخصی خود یا مؤسسه خودش را بدهد. گاهی می‌بینیم در روزهای بحرانی مثل وقوع زلزله یا سیل یا حتی برای آزادی زندانیان و جمع‌آوری کمک برای بی‌بضاعت‌ها، عده‌ای که شهرت و طرفدارانی دارند، از احساسات مردم استفاده می‌کنند و شماره‌حساب شخصی می‌دهند تا مردم کمک‌هایشان را به آن واریز کنند.
البته و با وجود احتمال سوءاستفاده‌های مالی، سیاسی و تبلیغاتی، باز هم بنا نداریم به افراد بی‌اعتماد باشیم و ذهنیت منفی در موردشان داشته باشیم، اما قبول کنیم که دوباره‌کاری و اقدامات موازی، تهیه کالاهای غیرضروری و اسراف از پیامدهای جمع‌آوری خودسرانه کمک‌های مردمی است؛ چه آنکه هر کس از روی طبع خویش طبابت می‌کند؛ یکی می‌خواهد مسواک و اقلام بهداشتی ببرد و دیگری لباس زیر و یکی دیگر ماکارونی و دیگری کفش و پالتو؛ یکی شکلات و نوشابه انرژی‌زا و دیگری بخاری برقی یا نفتی و آن یکی چادر و پتو. درحالی‌که شاید اینها نیاز ضروری مناطق آسیب‌دیده یا فقرای فلان منطقه نباشد و سازمان‌های رسمی با سازوکاری که دارند بهتر به نیازها اشراف دارند و نحوه توزیع‌شان هم منظم‌تر است.
علاوه بر آن فراموش نکنیم که در ماجرای زلزله کرمانشاه، معاون وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با بیان اینکه هنوز اطلاعی از پول‌های جمع‌آوری شده از سوی سلبریتی‌ها برای زلزله‌زدگان کرمانشاه نداریم، گفت: برخی از این افراد مقدار مبالغی را که جمع‌آوری کردند، حتی اعلام هم نکردند و گفته می‌شود برخی از آنها بدهکار بانکی بودند و بانک این مبالغ را برداشت کرده است.
بنابراین به‌نظر می‌رسد که با توجه به ضرورت سازماندهی و هماهنگی کلان، لازم است کمک‌های نقدی و غیرنقدی مردم با اعلام مبادی رسمی مربوطه به سمت و سوی آنان هدایت شود تا حتی اگر موضوع سوءاستفاده احتمالی را هم ندیده بگیریم، دچار اتلاف و اسراف منابع و هدر رفتن کمک‌های مردمی نشویم.