چین و مسئله جنگ اوکراین

فن هونگدا؛ استاد خاورمیانه دانشگاه شانگهای

از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین در 24فوریه، موضع چین در این جنگ مورد توجه رسانه‌ها و سیاستمداران قدرت‌های غربی به‌ویژه آمریکا قرار گرفته است. فقط به دلیل اینکه چین به صراحت با جنگ روسیه مخالفت نکرد، برخی رسانه‌های غربی به‌شدت از پکن انتقاد کردند. مقام‌های عالی‌رتبه اوکراین نیز علنا نارضایتی خود را از موضع‌گیری چین در قبال این بحران ابراز کرده‌اند. نسبت میان چین و جنگ اوکراین را چگونه می‌توان درک کرد؟
پس از آغاز جنگ اوکراین، وزارت خارجه چین بلافاصله اعلام کرد که باید به حاکمیت و تمامیت ارضی همه کشورها احترام گذاشت و خواستار حل و فصل مناقشه با مذاکره در اسرع وقت شد. چنین اظهاراتی با موقعیت چین به‌عنوان یک طرف ثالث مطابقت داشت. در عین حال، چین به وضوح اشاره کرد که اقدام نظامی روسیه علیه اوکراین عمدتاً به این دلیل است که آمریکا و سایر قدرت‌های غربی، گسترش ناتو به شرق را بدون در نظر گرفتن خواسته‌های مشروع امنیتی روسیه دنبال کرده‌اند. پکن همچنین صراحتا اعلام کرد که پس از شروع جنگ، آمریکا نه‌تنها فعالانه 2کشور را برای صلح متقاعد نکرده، بلکه حجم بالایی از تسلیحات را در اختیار اوکراین قرار داد؛ اقدامی که روند رسیدن زودهنگام به صلح را مختل کرد. بدیهی است که مواضع اتخاذشده از سوی پکن در قبال بحران اوکراین، پاسخگوی نیازهای آمریکا نیست. واشنگتن امیدوار بود که پکن در محکومیت و تحریم همسایه‌اش یعنی روسیه، به آمریکا بپیوندد.
اما نباید فراموش کرد که نوع ارتباط چین و آمریکا با بحران اوکراین تفاوت‌های اساسی دارد؛ چین کاملاً طرف سوم این جنگ است و آمریکا یکی از عناصر کلیدی در آغاز جنگ. بنابراین پکن از ابتدا تصمیم گرفت که به‌عنوان یک طرف سوم اظهارنظر کند و وارد بازی تحریم روسیه نشود. فارغ از این، سیاست‌های آمریکا در قبال چین در سال‌های اخیر نشان داده که سیاستگذاران در واشنگتن، چین را به‌عنوان یک کشور دوست نمی‌دانند، بلکه آن را یک رقیب استراتژیک می‌بینند که باید مکرراً سرکوب و مهار شود.
آیا ممکن است چین موضع طرف ثالث خود در این جنگ و تعامل خوب با همسایه‌اش را صرفا به‌دلیل خواسته‌های آمریکایی‌ که چین را به‌عنوان یک رقیب یا حتی یک دشمن می‌بیند، کنار بگذارد؟ سیاستگذاران در پکن به وضوح قصد انجام این کار را ندارند. برخی از سیاستمداران و رسانه‌های آمریکایی پس از ناکامی در کسب همکاری رضایت‌بخش از طرف چین، حملات شدیدی را علیه مواضع چین در قبال جنگ اوکراین آغاز کردند. با توجه به نفوذ بین‌المللی آمریکا و رسانه‌های بزرگ این کشور، تصویری از چین ساخته شده که حامی طرف متجاوز جنگ است. بر این اساس، می‌توان گفت که در اثر این فشارها، وجهه چین در جامعه بین‌الملل از زمان آغاز جنگ اوکراین آسیب دیده است. در این روند، چین نیز چیزی برای تأمل دارد. در آغاز جنگ، رسانه‌های چینی نه‌تنها صرفا از منابع اطلاعاتی روسیه استفاده می‌کردند، بلکه خوش‌بینی زیادی در مورد چشم‌انداز عملیاتی روسیه در اوکراین نشان دادند. با این حال، بعدها رسانه‌های رسمی چین نیز رویکرد خود را تغییر داده و گزارش‌های مثبت‌تری نسبت به اوکراین پخش کردند. علاوه بر این، چین طی چندین مرحله کمک‌های بشردوستانه خود را به اوکراین ارسال کرده است. با وجود این، به‌نظر می‌رسد نگرش اوکراین نسبت به چین بدتر شده است. تاکنون معاون نخست‌وزیر اوکراین سخنان سخنگوی وزارت خارجه چین درباره بحران را مورد انتقاد قرار داده و مشاور دفتر رئیس‌جمهور این کشور هم در شبکه‌های اجتماعی با اظهارات غیردوستانه از چین خواست تا اقدامات «وحشیانه» روسیه را محکوم کند و در کنار کشورهای متمدن قرار گیرد.
چین در سیاست‌ کلان خود نمی‌تواند به خواسته آمریکا در محکوم‌کردن روسیه تن دهد اما بدیهی است که حتی اگر بتوان روابط چین و اوکراین را در آینده احیا کرد، قطعا مدتی طول خواهد کشید تا بتوان مسئله بدبینی مردم این کشور در قبال چین را برطرف کرد.
مترجم: سعیده زرین