روستای شیمیایی‌های گمنام

سیده زهرا عباسی  - خبرنگار

«حویش نیس» روستایی از توابع شهرستان مرزی هویزه در غرب خوزستان است؛ روستایی گمشده در تاریخ جنگ که با وجود اصابت راکت شیمیایی، جایی در فهرست حمله‌های شیمیایی عراق علیه ایران ندارد.
حویش نیس 1اردیبهشت سال 1367و 3ماه مانده به پایان جنگ و چند ماهی پیش از آخرین حمله‌های شیمیایی عراق در طلاییه (منطقه‌ای مرزی و بیابانی در شهرستان هویزه) ‌مورد اصابت یک راکت شیمیایی قرار گرفت.

ماجرای حمله به حویش‌نیس 
آنچه اهالی «حویش نیس» روایت می‌کنند، شباهت زیادی به ماجرای روستای «رش هرمه» از توابع سردشت دارد که در فیلم سینمایی «درخت گردو» محمدحسین مهدویان طرح می‌شود. به‌نظر می‌رسد بیش از آنکه هواپیمای دشمن بعثی قصد بمباران شیمیایی هویزه را داشته باشد، در حال تخلیه بوده و در این بین، یک راکت شیمیایی روی روستایی مرزی در هویزه آوار می‌شود.
اهالی می‌گویند بعدازظهر دوم اردیبهشت بود که با صدای پرتاب شدن این راکت و رخ دادن حمله، دود سفیدی در نزدیکی روستا بلند شد و بعد از آن، باد همه دود را به خانه روستاییان کشاند.
هیچ خطی از این سرنوشت در منابع در دسترس درباره حمله‌های شیمیایی عراق موجود نیست. حتی مسئولان جوان خوزستانی اطلاعی درباره این اتفاق ندارند به‌طوری که یک علامت سؤال بزرگ درباره صحت و سقم ماجرا شکل گرفته است. با وجود این، حافظه یک سرهنگ بازنشسته سپاه که در دوران جنگ رزمنده بسیجی بوده و در هویزه خدمت می‌کرده به خوبی روایت اهالی را تأیید می‌کند.
عبدالرحمان سلیمانی در این‌باره به همشهری توضیح می‌دهد: اوایل سال67جنگ در حال اتمام به سود ایران بود. در این زمان دشمن بعثی عملیات ویژه‌ای را در پیش گرفت تا اسیر بیشتری در اختیار داشته باشد یا منطقه‌ای از ایران را تصرف کند و یکی از اقدامات این عملیات ویژه حمله شیمیایی بود.
به‌گفته او، در حمله شیمیایی به حویش نیس، یک راکت شیمیایی در نزدیکی روستا و در 7کیلومتری هویزه در محل مزار فعلی شهدای هویزه به زمین اصابت کرد که البته به وسعت حمله شیمیایی سردشت یا حلبچه نبود.
در این حمله هیچ‌یک از اهالی روستا شهید نشدند، اما دود ناشی از اصابت راکت حدود 50نفر را کم یا زیاد مصدوم کرد و کارشان را به بیمارستان کشاند. برخی از اهالی که سن بیشتری داشتند چند سال بعد بر اثر تبعات این حمله شهید شدند.
عبدالرحمان سلیمانی روایت می‌کند چون مردم شناخت کافی از سلاح‌های شیمیایی نداشتند حین اصابت راکت به سمت آن رفتند و آسیب دیدند و از سویی دود راکت هم اهالی ساکن در روستا را 
مصدوم کرد. این سرهنگ بازنشسته سپاه توضیح می‌دهد: مصدومان در بیمارستان سوسنگرد و برخی هم دربیمارستان اهواز بستری شدند، اما بسیاری که حالشان بهتر بود و از عوارض حمله اطلاع نداشتند به بیمارستان مراجعه نکردند و به همین دلیل نامی از آنها در فهرست بیمارستان نیست. به همین دلیل مدارک مستندی دال بر این موضوع ندارند.
این رزمنده حتی عملیات خنثی‌سازی راکت توسط افراد ش.م.ر را به‌خاطر دارد تا آثار مخرب مواد شیمیایی را از بین ببرند.
او می‌گوید ممکن است اصابت راکت به قصد حمله یا برای تخلیه هواپیمای جنگی صورت گرفته باشد، اما به هر حال یک سلاح شیمیایی استفاده شده است و برخی در نتیجه آن آسیب دیدند و این موضوع باید ثبت می‌شد. سلیمانی توضیح می‌دهد: مردم منطقه آگاهی کافی نداشتند، بعد از جنگ هم که بیشتر از هر چیز شاهد دعوای سیاسیون بودیم و به همین دلیل کسی سراغ موضوع نرفت. به‌صورت کلی در شهرستان دشت‌آزادگان، هویزه و حمیدیه با وجود همه ایثارگری‌های صورت گرفته درباره تاریخ شفاهی کار نشده است.

آسیبی که هیچ وقت پیگیری نشد
شهرستان هویزه 180کیلومتر مرز مشترک با عراق دارد و کل منطقه تحت‌تأثیر جنگ آسیب‌های زیادی را متحمل شده است؛ این نکته‌ای است که رئیس پیشین بنیاد شهید شهرستان هویزه مطرح می‌کند و معتقد است همه روستاها از «کوک سیدنعیم» تا «هور» همه در زمان جنگ با بمباران هوایی، حمله توپخانه و هم در دوران اسارت آسیب‌های زیادی دیدند، اما هیچ‌گاه همه صدمه‌ها و آسیب‌ها ثبت و پیگیری نشد.
هادی سیاحی به همشهری می‌گوید: همه مردم خوزستان در نتیجه حمله شیمیایی یا عوارض موج گرفتگی ناشی از حمله‌ها و بمباران آسیب دیدند و باید جانباز محسوب شوند، اما متأسفانه موقعیت و امکانات اجازه چنین کاری را نداده و برای تأیید جانبازی به موارد خاص اکتفا شده است.
در دوره فعالیت سیاحی مدارک جانبازی برخی از اهالی حویش‌نیس تأیید شده است، اما او در این‌باره توضیح می‌دهد: اغلب مردم هیچ مدرکی دال بر حمله شیمیایی یا مجروحیت و مصدومیت ناشی از این حمله در اختیار ندارند و به همین دلیل، فقط آنهایی که همان روز حمله یا یکی دو روز بعد به بیمارستان مراجعه کرده‌اند، توانستند پرونده تشکیل دهند.

روایت بهورز روستا از حمله 
باوجود اینکه رئیس پیشین بنیاد شهید شهرستان هویزه اطلاعات درباره حمله شیمیایی به حویش‌نیس را کم و مدارک را ناکافی می‌داند، حافظه یکی دیگر از اهالی که زمان جنگ تا سال82بهورز خانه بهداشت روستا بوده، مهر تأیید دیگری بر اتفاق است.
بهورز روستا که حالا بازنشسته شده، متولد 1334است و در زمان حمله شیمیایی، 33ساله بوده و به خوبی تصویر آن روز را به یاد دارد.
عبدالرضا ساکی به همشهری می‌گوید: من در خانه بهداشت روستا بودم که هواپیما آمد و راکت شیمیایی در 50متری روستا بر زمین افتاد. حوالی بعدازظهر بود و بعد از اصابت راکت دود سفیدی کل روستا را گرفت. با اینکه سرگیجه داشتم، اما به همراه علی ساکی راننده آمبولانس بیماران را به بیمارستان هویزه و سوسنگرد رساندیم. او حالا با آب‌سیاه چشم و مشکلات ریه ناشی از این حمله دست و پنجه نرم می‌کند و توضیح می‌دهد: نه کسی از مسئولان در این‌باره کاری کرد و نه کسی برای سرکشی به روستا آمد. حدود 30نفر از اهالی که در بیمارستان بودند، پرونده‌ای دارند و بقیه هیچ مدرک یا نشانی از این حمله در اختیار ندارند. حتی خودم هیچ پرونده‌ای ندارم. تا امروز کسی به این موضوع اهمیت نمی‌داد و حالا مردم متوجه شده‌اند که بدون پیگیری کارشان به جایی نمی‌رسد.


فعالیت مجازی اهالی حویش‌نیس
اهالی حویش‌نیس حالا در شبکه‌های مجازی گروهی تشکیل داده‌ و در حال تکمیل فهرستی از افرادی هستند که در حمله شیمیایی سال67 آسیب دیده‌اند. تصاویری از آسیب‌های پوستی اهالی هم در این گروه دست‌به‌دست می‌شود که بررسی آنها از سوی مسئولان کار چندان سختی به‌نظر نمی‌رسد.
آنها از اختلال سیستم بینایی و عصبی بعد از حمله و آسیب‌های پوستی‌شان صحبت می‌کنند و معتقدند نه‌تنها در دوران جنگ به‌مدت 5سال اسیر بودند، بلکه حالا هم فراموش شده‌اند.
نام این روستا آن‌قدر فراموش شده که در تماس تلفنی با مسئولان جوان خوزستانی باید به آنها یادآوری کرد حویش‌نیس کجای خوزستان است و اهالی آن پیگیر چه هستند.

بررسی‌های بیشتر تا چند روز آینده
هر چند مسئولان استان معتقدند بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع‌مقدس باید سندیت این حمله شیمیایی را تأیید کند، اما سردار عبدالرضا مرادحاجتی، مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع‌مقدس خوزستان این موضوع را منوط به بررسی بیشتر اسناد و مدارک و روایت‌های فرماندهان حاضر در منطقه می‌داند.
فرمانده سپاه هویزه هم در گفت‌وگو با همشهری تأکید می‌کند هیچ سند و مدرکی دال بر حمله شیمیایی به حویش‌نیس موجود نیست و پرونده‌ای در این‌باره وجود ندارد. سرهنگ حاتم عبیداوی از بررسی بیشتر این موضوع طی روزهای آینده و اعلام نتیجه قطعی در این‌باره به همشهری خبر می‌دهد.

   نام حویش‌نیس در جست‌وجوها در یک روایت از مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کتاب «هویزه، آخرین گام‌های اشغالگر» ذکر شده است: «یکشنبه 2آذر1359، امروز بار دیگر دشمن با تدارکاتی سنگین حمله مجددی را از 2محور در جبهه سوسنگرد آغاز کرد. دشمن از روز قبل با پلی که روی کرخه کور در منطقه حویش‌نیس ساخته بود، یک تیپ را از جنوب این رودخانه عبور داد و در جنوب‌شرقی سوسنگرد مستقر کرد.»حتی اگر به‌گفته فرماندهان خوزستانی راکت اصابت کرده به روستا شیمیایی نبوده، یا عمل نکرده است، اما هیچ‌گاه نه مردم به‌دنبال ثبت روایت خود رفتند و نه مسئولان پیگیر چیستی آن شدند. حالا بعد از گذشت بیش از 3دهه به‌نظر می‌رسد وقت آن رسیده تا یک‌بار برای همیشه تکلیف این ادعا روشن شود.‌

مکث
خدمات‌رسانی به حویش‌نیس
بخشدار مرکزی هویزه با بیان اینکه روستای حویش‌نیس کمتر از 20خانوار و زیر 100نفر جمعیت دارد به همشهری می‌گوید: جمعیت روستا در گذشته بسیار بیشتر بود، اما همه مهاجرت کردند و به همین دلیل حالا کمتر از 100نفر در آن سکونت دارند. ناصر سیلاوی با بیان اینکه روستا کد روستایی دارد، اما بدون دهیار است، می‌افزاید: روستا محروم است، اما طی سال‌های گذشته رسیدگی‌های زیادی به آن صورت گرفته است. وی با بیان اینکه روستا آب، برق و تلفن دارد، اظهار می‌کند: کل روستا فاقد شبکه دفع آب‌های سطحی و زیرسازی بود که این موارد طی سال‌های گذشته انجام شد و به‌تازگی هم از مدرسه 3کلاسه روستا بهره‌برداری شده است. فقط آسفالت روستا مانده که آن هم بعد از اجرای انشعاب‌های گاز کل بخش مرکزی شهرستان هویزه اجرا خواهد شد. سیلاوی تأکید می‌کند زمین‌های کشاورزی روستا جزو طرح 550هکتاری قرار گرفته و با توجه به رسیدگی‌های صورت‌گرفته اهالی مشکل اشتغال ندارند.‌

مکث
2اقدامی که اهالی حویش‌نیس باید انجام دهند 

یکی از گلایه‌های اهالی حویش‌نیس موضوع تایید جانبازی و مصدومیت اهالی است. باوجود این مدیرکل بنیاد شهید و امور ایثارگران خوزستان در پاسخ به این گلایه‌ها به همشهری می‌گوید: مصادیق جانبازی و شهادت به استناد قانون روشن است. برای تایید جانبازی افراد 2مدرک صورت سانحه واقعه و  مدارک بالینی هم زمان نیاز است که پرونده به کمیسیون احراز و بعد پزشکی ارجاع شود. عبدالرضا فرجیان با بیان اینکه موضوع حمله به حویش‌نیس باید از سوی ستاد کل نیروهای مسلح تایید شود، می‌افزاید: ستاد کل نیروهای مسلح اطلس همه مناطق عملیاتی را در اختیار دارد. او اظهار می‌کند: اهالی باید برای تایید روایت‌شان ابتدا به بنیاد حفظ آثار یا ستاد کل نیروهای مسلح مراجعه کنند، بعد از آن نوبت به اثبات حضور اهالی در روستا در زمان حادثه و مصدومیت بر اثر این حمله می‌رسد.