گفت‌وگو
نگاهی به وضعیت کیفی کتاب‌های اخیر دفاع‌مقدس در گفت‌وگو با نویسنده و کارشناسی از این حوزه
دنبال شیوه جذاب برای نوشتن از ایثار باشیم
شهره کیانوش‌راد- روزنامه‌نگار
آمار ارائه شده از سوی خانه کتاب و ادبیات ایران که در سال99 و همزمان با چهلمین سال بعد از آغاز جنگ تحمیلی ارائه شد، نشان‌دهنده رشد چاپ کتاب‌هایی با موضوع دفاع‌مقدس است. موضوع حائز اهمیت در این آمار، تجدید چاپ برخی کتاب‌ها، استقبال مخاطبان و افزایش تعداد نویسندگانی است که در این حوزه فعالیت می‌کنند. توجه به کیفیت آثار چاپ شده یکی از موضوعات مهم مورد تأکید کارشناسان ادبی فعال در این حوزه در سال‌های اخیر است. بسیاری از آنها ازجمله مهدیه زکی‌زاده معتقد است برای جذب مخاطب باید برکیفیت کتاب‌های تولید شده نظارت بیشتری داشت. او خود از سال1394 در انتشارات روایت فتح، تحقیق و پژوهش و مصاحبه زندگی شهدا را شروع کرد و بعد به‌عنوان کارشناس بخش تألیف کارش را ادامه داد و اکنون به‌عنوان مدیر اجرایی و کارشناس مسئول در این انتشارات فعالیت می‌کند. «بیست سال و سه روز»، «اینجا بالای تل تکفیری‌ها می‌رقصند»، «ماجرای عجیب یک جشن تولد»، «اینجا خط مقدم است» و «چهل قدم تا عشق» عنوان کتاب‌هایی است که زکی‌زاده، پژوهش آنها را برعهده داشته است. با زکی‌زاده، درباره لزوم توجه به کیفیت کتاب‌هایی با موضوع دفاع‌مقدس گفت‌وگو کرده‌ایم.
چندین سال است که به‌عنوان کارشناس کتاب فعالیت می‌کنید؛ به‌نظر شما با توجه به افزایش تعداد کتاب‌های دفاع‌مقدس و تجدید چاپ برخی از آنها، آیا به همان اندازه به کیفیت محتوا هم توجه می‌شود؟
اگر بگوییم توجه نمی‌شود که بی‌انصافی است. بیشتر کسانی که در حوزه ایثار و مقاومت فعالیت می‌کنند دغدغه‌مندند. تلاش آنها در شرایطی است که مشکلات گرانی زینک، کاغذ، مافیای کاغذ و عدم‌تولید کاغذ مناسب در کشور، روح و روان فعالان این حوزه اعم از نویسندگان جوان و ناشران را درگیر کرده است. برای من به‌شخصه کیفیت، اهمیت بیشتری از کمیت دارد، ولی شاید در بخش پژوهش با توجه به سن بالای راویان دفاع‌مقدس، کیفیت و سرعت جمع‌آوری اطلاعات از اهمیت بیشتری برخوردار باشد. لازمه کیفیت و کمیت، پژوهش و مصاحبه مناسب است که متأسفانه خیلی به آن بها داده نمی‌شود.
کتاب‌هایی که در 3دهه اول دفاع‌مقدس چاپ می‌شد برمبنای خاطره‌نگاری و روایت‌های ساده بود اما در سال‌های اخیر تکنیک‌های داستان‌نویسی هم به‌کار گرفته می‌شود که می‌تواند زمینه چاپ به زبان‌های دیگر و رقابت با آثار جهانی را فراهم کند. برای ارتقا و آموزش نویسندگانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند چه پیشنهادی دارید؟
نویسنده نباید به‌خود غره شود زیرا مطالعه و آموزش باعث ارتقای قلم فرد می‌شود. همچنین با مطالعه آثار فاخر جهانی با تکنیک‌ها و قوانین نگارش آشنا شده و در نوشتن توانمند می‌شود. همچنین نباید از حضور مؤثر استادان ادبیات غافل شد. به‌نظر من جذب این اشخاص در فضای نگارش ایثار و مقاومت ولو برای تدریس فنون و مشاوره دادن، مطمئنا کمک زیادی می‌کند.
یعنی معتقدید باید مرکزی برای آموزش نویسندگان علاقه‌مند در این حوزه تشکیل شود؟
بله. تشکیل انجمن نویسندگان و آموزش و تبادل نظر میان اعضای انجمن بسیار اهمیت دارد. وجود انجمنی منسجم از نویسندگان دفاع‌مقدس، به این طیف هویتی خاص می‌بخشد که هم با مشکلات و دغدغه‌های نشر آگاه شوند و هم از طریق انجمن، بتوانند مطالباتشان را راحت‌تر پیگیری کنند. متأسفانه حتی بسیاری از مسئولان از ناشران و نویسندگان دفاع‌مقدس حمایتی نمی‌کنند بنابراین نمی‌توان توقع رفع مشکلات یا رشد سریع و بهبود کیفی کتاب‌ها را داشت.
به‌نظر شما نویسنده در نگارش کتاب‌ها باید به شیوه روایی و خاطره‌گویی تکیه کند یا از تکنیک داستان و قصه‌گویی هم برای جذب مخاطب استفاده کند؟
وقتی در دفاع‌مقدس و از آن بالاتر موضوع ایثار در اسلام و انقلاب اسلامی را مرور می‌کنید، تازه متوجه الگوهای بی‌بدیل رفتاری و شخصیتی می‌شوید. شاید اگر این تعداد قهرمان در تاریخ هر کشور اروپایی بود، اساسنامه‌های محکمی برای لحظه لحظه زندگی‌آدم‌ها تدوین و لازم الاجرا می‌شد. تا زمانی که آموزش و پرورش و فرهنگ ما آخرین دغدغه مسئولان کشور برای سرمایه‌گذاری باشد، ما هرقدر تلاش کنیم، باز هم عقبیم. مگر اینکه نگاه لطف همین شهدا شامل حالمان شود. استادان ادبیات باید دنبال شیوه جذاب و جدیدتری برای تألیف زندگینامه‌های شهدا باشند. خاطره‌نگاری، رمان، داستان‌نویسی، تاریخ شفاهی و کارنامه عملیاتی همگی لازم است فقط باید درست و در جای واقعی خودش انتخاب شود. ما اول باید سرانه مطالعه را بالا ببریم. بعد انتظار تخصصی شدن مطالعه را داشته باشیم و البته همزمان هم به تربیت و آموزش تخصصی نویسندگان و پژوهشگران جوان و علاقه‌مند به‌ویژه در حوزه دفاع‌مقدس بپردازیم. مطالعه زندگی شهدا برایمان تلنگری است تا به‌خودمان بیاییم و اگر صادقانه و بدون اغراق بیان شود الگوی مناسبی برای نسل امروز است.
در همینه زمینه :
