گرداب خبری خودساخته

محمد باریکانی- دبیر گروه زیست‌بوم

رفتار عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در مخزن موزه ملی ایران با یک اثر تاریخی که حدود 5هزار سال قدمت دارد و عنوان کهن‌ترین انیمیشن جهان را به‌خود اختصاص داده است، بار دیگر تبدیل به یک بمب خبری و حاشیه‌ساز ‌ برای وزیر میراث فرهنگی شد.
عزت‌‌الله ضرغامی که چندی پیش شایعه شده بود درصدد تغییر جبرئیل نوکنده، رئیس موزه ملی ایران، از باستان‌شناسان با‌تجربه و موفق کشور است، به موزه ملی ایران رفت تا از مخزن مادر موزه‌های ایران با برخورداری از میلیون‌ها شیء تاریخی بازدید کند. ضرغامی این‌بار اقدام بسیار عجیبی انجام داد که با موجی از واکنش‌ها روبه‌رو شد. ظرف سفالین شهر سوخته مزین به نقوش یک بز در حال پریدن برای خوردن سرشاخه یک درخت است. این حرکت حدود 5هزار سال قبل در قالب انیمیشن و تکرار نقوش در پلان‌های متعدد بر این اثر سفالین کشف‌شده از شهر سوخته نقش شده است. به‌دلیل حرکت‌داشتن نقوش رفتار بز نقش‌شده بر ظرف سفالین شهر سوخته است که دانشمندان از آن با عنوان نخستین انیمیشن کشف‌شده در جهان یاد می‌کنند.
عزت‌الله ضرغامی اما نمونه اصلی ظرف سفالین 5هزار ساله را از قفسه‌های مخزن موزه ملی ایران برمی‌دارد و آن‌را چندین مرتبه در دست می‌چرخاند تا به بررسی انیمیشن نقش‌شده بر ظرف بپردازد. او یک جفت دستکش و ماسک بر چهره دارد. اما فاصله نقطه‌ای که ظرف در دستان وزیر میراث فرهنگی در حال چرخش است تا زمین بیش از یک متر است. ضرغامی ظرف 5هزار ساله مشهور را در دست می‌چرخاند و در حال سخن گفتن با رئیس موزه ملی ایران توصیف آثار موجود در مخزن موزه ملی ایران و حق مردم برای تماشای این آثار است. در ویدئوی منتشر‌شده توسط عزت‌الله ضرغامی بر صفحه اینستاگرامی خود، تمرکز چشمان جبرئیل نوکنده، رئیس موزه ملی ایران بر دستان ضرغامی و جمع‌شدن حواس او به اثر 5هزار ساله موزه ملی ایران به‌خوبی بیانگر میزان نگرانی او از آسیب‌رسیدن به مشهورترین ظرف منقوش شهر سوخته است. ضرغامی اما با خونسردی کامل مشغول پرس‌و‌جو از نقوش ظرف و چرخاندن آن بر دستانش است. انتشار همین ویدئو در صفحه اینستاگرامی عزت‌الله ضرغامی کافی بود تا موجی از اعتراض‌‌ها به رفتار وزیر میراث فرهنگی در نحوه مواجهه با آثار تاریخی کشور منتشر شود. رسانه‌ها و فعالان میراث فرهنگی چنان از رفتار وزیر میراث‌فرهنگی انتقاد کردند که موزه ملی ایران ناچار به انتشار بیانیه‌ای در مورد نحوه مواجهه وزیر میراث‌فرهنگی با این اثر تاریخی شد. در بیانیه موزه ملی ایران درخصوص لمس ظروف و اشیای زرین موزه ملی ایران توسط عزت‌الله ضرغامی، آمده است: «وزیر با هماهنگی امنای اموال حاضر با پوشش دستکش و صرفا آثاری را که امکان داشت با دست و باقی را در محل خود و روی میز مشاهده کردند و آقای وزیر کاملا همراه برای رعایت مقررات در زمان بازدید بودند.»
این بیانیه به‌معنای آن است که عزت‌الله ضرغامی پروتکل‌های مدنظر در موزه ملی ایران را در مواجهه با آثار تاریخی مراعات کرده و بنابراین چرخاندن ظرف سفالین 5هزار‌ساله شهر سوخته ‌، بدون اشکال است.
جریان‌سازی‌ رسانه‌ای عزت‌الله ضرغامی با صفحه اینستاگرامی‌اش البته محدود به این اتفاق نیست.
او در نخستین سفر رسمی خود به شیراز و همراهی با رئیس‌جمهوری نیز در گفت‌وگویی که با پس‌زمینه پاسارگاد (آرامگاه کورش) به بهانه گفت‌وگو با کشاورزان منطقه صورت داد، یک بمب خبری دیگر ساخت. او گفته بود: «همه جای استان درخصوص ساخت‌وساز در بخش حریم‌ها دچار مشکل است، امروز مردم شهر پاسارگاد به‌خاطر مقبره کورش و قوانین ما نمی‌توانند ساختمان دوطبقه بسازند، درست کشاورزی کنند، چاه بزنند، دکل بزنند.
من باید این مشکل را حل کنم. یک مقدار انقباض قوانین حریم‌ها را بردارم و انبساطی کنم. از جناب آقای رئیسی هم خواهش می‌کنم اجازه بدهند هم در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و هم در دولت این موضوع را با اولویت مطرح کنیم، چون این تصمیم یک تصمیم ویژه و مثل حرکت روی لبه تیغ است.»
همین اظهارات موجب شد که موجی از واکنش‌ها مبتنی بر تلاش ضرغامی برای تسهیل حفر چاه در حریم محوطه میراث جهانی پاسارگاد و آرامگاه کورش به راه افتد و تا چند روز فروکش نکند تا آنکه خود ضرغامی در حاشیه بازدید از نمایشگاه فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی و خلاق اعلام کند: «وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌دنبال حفر چاه در کنار مقبره کورش نیست.» او بعدتر اعلام کرد که 20میلیارد تومان هم به ساماندهی پاسارگاد تخصیص می‌یابد. اگرچه این اظهارنظر عزت‌الله ضرغامی در نخستین روزهای حضور در وزارت میراث‌فرهنگی و بی‌اطلاعی او از قوانین ثبت ملی و جهانی چندان تعجب‌برانگیز نبود اما در نوع خود تبدیل به یک جریان خبری منفی علیه وزیر میراث فرهنگی شد.
عزت‌الله ضرغامی البته تنها در این دو مورد جریان‌سازی‌ منفی علیه خود نکرد. او در سفر رئیس‌جمهوری به شیراز طرح تخریب 57هکتار از بافت تاریخی شیراز را نیز که در دولت قبل و با تلاش چندین‌ساله فعالان میراث فرهنگ متوقف شده بود، بار دیگر به جریان انداخت و در جلسه‌ای با مسئولان شیراز باز هم بدون اطلاع از پیشینه موضوع، قول مساعد برای حل موضوع داد و در تصویری که کنار کودکان بافت تاریخی شیراز منتشر کرد، این بافت را که به‌زعم معاون پیشین میراث فرهنگی کشور می‌توانست حتی با تخریب‌های صورت‌گرفته به‌عنوان دومین بافت تاریخی کشور برای ثبت جهانی در فهرست یونسکو معرفی کرد، بافت فرسوده خواند و باز هم جریان‌سازی‌ خبری علیه خود را تقویت کرد.  عزت‌الله ضرغامی البته در انتصابات خود در وزارت میراث فرهنگی نیز دستخوش برخی انتقادات قرار گرفت. چه آن‌زمان که رئیس وقت موزه فرش را که کارشناس بود برکنار کرد و به جای او یک جوان بیگانه با صنعت فرش را که در حوزه سرگرمی کودک و نوجوان فعالیت می‌کرد و البته که عضو انجمن پیپ ایران بود و خود را در شبکه‌های مجازی «چلمن سیزدهم» معرفی می‌کرد به جای او گماشت یا آن‌زمان که مدیران سازمان صدا‌و‌سیما را به مسئولیت‌های مختلف در صف و ستاد وزارت میراث‌فرهنگی منصوب کرد هم با موجی از واکنش‌ها مواجه شد. تجربه رسانه‌ای وی در سکانداری صداوسیما اما هربار توانست او را از فشار انتقادات رها کند، چون بلافاصله و پس از اطلاع از اشتباهات در توییتر و اینستاگرام مواضعی اتخاذ کرده است که با ظرافت از گفته‌های پیشین خود عقب‌نشینی کند. چند ماه دیگر عزت‌الله ضرغامی یک‌سالگی وزارت خود در وزارت میراث فرهنگی را جشن می‌گیرد. او اما در این مدت برخلاف تمامی وزرا و روسای پیشین وزارتخانه و سازمان وقت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی رسانه‌ها را به حضور نپذیرفته است و علاقه‌ای به نشست با خبرنگاران و پاسخگویی به پرسش آنها ندارد. این تنها وجه تمایز وزیری است که باید همواره در افکارعمومی حضور داشته باشد، اما خود و مشاورانش همواره او را از نشستن با خبرنگاران منصرف کرده‌اند و تنها مسیر ارتباطی را به‌صورت یکجانبه محدود به شبکه‌های اجتماعی در توییتر و اینستاگرام کرده‌اند؛ اقدامی که همواره با اعتراض خبرنگاران مواجه شده است.