زنان گیلان، صدرنشین مشارکت اقتصادی

حمیده پازوکی  _ خبرنگار

‌در میان همه استان‎ها وقتی صحبت از کار و تلاش می‌شود، تصویر زنان زحمتکش گیلانی که مشغول کاشت نشای برنج در شالیزارهای سرسبز استان هستند، آشنا به‌نظر می‌رسد. همواره زنان گیلان در سختکوشی شهره بوده‌‌اند و اکنون آمارها نیز این موضوع را ثابت می‌کنند.
براساس آمار سال 1399اداره کل کار، تعاون و امور اجتماعی گیلان، نرخ مشارکت اقتصادی زنان این استان 19درصد گزارش شده؛ آن هم درحالی‌که همین آمار برای کل کشور 13.9درصد است.
بیشترین مشارکت اقتصادی زنان گیلانی در بخش‌های کشاورزی، خدمات، صنعت و تجارت است. با این حال براساس آمار اعلام شده آنان در بخش‎هایی مانند کشاورزی حتی آمار بیشتری را نسبت به مردان استان ثبت کرده‌اند و در تولید همین حوزه نیز فعالیت گسترده‌ای دارند.
در سال‎های اخیر با افزایش تسهیلات برای اشتغال پایدار روستایی و پاگرفتن مشاغل خرد و خانگی در استان گیلان آمار اشتغال زنان افزایش بیشتری یافته است. همچنین به‌گفته کارشناسان، بالا بودن سطح آگاهی، سواد اجتماعی و امتیاز فرهنگی نیز موجب شده است در دیگر بخش‎ها نیز زنان گیلانی وارد بازار کار شوند.

فرهنگ گیلان و کار زنان
کار زنان گیلان حتی زمانی که در دیگر نقاط کشور زنان آزادی و اختیار عمل چندانی نداشتند موضوعی شناخته‌شده بود؛ مسئله‌ای که به‌گفته مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گیلان، از عوامل مهم بیشتر بودن اشتغال زنان استان است.
سیامک حیدری با بیان اینکه در تحولات اجتماعی استان گیلان نقش زنان بسیار پررنگ بوده است به همشهری می‌گوید: زنان گیلانی از دیرباز در کشاورزی و خرید و فروش اقلام کشاورزی فعال هستند. مشارکت اقتصادی بالای زنان گیلانی پیشینه‎ای تاریخی دارد و همواره زنان در ساختار اجتماعی و اقتصادی خانواده‌ها نقشی تعیین‎کننده داشته‎اند.
وی با بیان اینکه فعال بودن زنان گیلانی در اقتصاد استان موجب شده است گیلان به نسبت استان‎های دیگر دارای یک فضای باز فرهنگی باشد، می‌گوید: در سال‎های اخیر هم همین فرهنگ موجب شده ورود زنان در گیلان به بازار کار به‌عنوان یک موضوع مثبت و پذیرفته‎ شده اتفاق بیفتد.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گیلان درباره اقبال به مشاغل خدماتی از سوی زنان گیلانی هم می‌گوید: با توجه به گردشگر پذیر بودن گیلان و اینکه سالانه گردشگران بسیاری راهی استان می‌شوند در سال‎های گذشته فعالیت زنان در مشاغل خدماتی هم افزایش یافته و فضایی برای فعالیت اقتصادی آنان پدید آمده است.
حیدری همچنین به دیگر عوامل بالا بودن نرخ مشارکت اقتصادی زنان گیلانی اشاره می‎کند و می‎افزاید: از سوی دیگر گیلان از استان‌‎هایی است که نرخ سالخوردگی بالایی دارد و این موضوع دلیل دیگری است که موجب شده زنان همپای مردان استان در مشاغل مختلف فعال باشند. درواقع زنان در بازار کار جوان نبودن جمعیت استان را جبران می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: باتوجه به سابقه فرهنگی، این نگاه در بین مدیران استان هم وجود دارد و تلاش می‌شود که در عرصه‌های مختلف از حضور زنان استفاده شود و بازار کار در بخش‎های مختلف خصوصی و دولتی برای زنان استان مهیا باشد.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری بالابودن آمار زنان سرپرست خانوار را یکی دیگر از دلایل اشتغال بیشتر زنان در گیلان می‌داند و می‎گوید: همین موضوع موجب شده است به‌ویژه در بنگاه‌های زودبازده زنان فعالیت زیادی داشته باشند. وی با اذعان به اینکه نرخ مشارکت اقتصادی زنان در کل کشور پایین است و به همین دلیل در گیلان هم چندان زیاد نیست درباره این موضوع در استان گیلان می‌گوید: به‌طور کلی زمینه‎های اشتغال بیشتری باید در استان برای زنان فراهم شود. با این حال دلایل دیگری نیز وجود دارد که موجب می‎شود زنان کمتر از مردان کار کنند؛ به‌عنوان مثال با اینکه در مشاغل دولتی سطح دستمزد مشخص است، اما در بخش‎های دیگر پایین بودن دستمزد زنان نسبت به مردان تمایل آنان را برای ورود به بازار کار کاهش می‎دهد.

سهم زنان گیلان در کشاورزی
کشاورزی در گیلان آن هم کار کردن در شالیزارها و باغ‎های چای اصلا کار آسانی نیست. به علاوه در سال‌های گذشته آسیب‎های این شغل و دستمزد کم آن موجب شده است، نظرها به این شغل دشوار جلب شود. مدیر هماهنگی و ترویج کشاورزی جهادکشاورزی استان درباره زنان شاغل در حوزه کشاورزی گیلان به همشهری می‌‎گوید: بیش از نیمی از کارهای کشاورزی در گیلان برعهده بانوان است. زنان استان در همه زمینه‎های کشاورزی، باغی، دامی، زنبور عسل و... فعال هستند.
حمید منشی‌‎زاده ادامه می‌دهد: در بخش کشاورزی استان حدود 150هزار زن فعالیت کشاورزی دارند و بخش بزرگی از کشاورزی استان روی دوش این زنان است.
وی با بیان اینکه به جز این فعالیت عمومی در کشاورزی استان، تشکل صندوق اعتبار خرد زنان روستایی به شکلی ویژه توسط فعالان زن حوزه کشاورزی اداره می‌شود درباره این موضوع می‌گوید: این صندوق که 30نفر عضو دارد در 101نقطه استان با حدود 3هزار نفر عضو فعال است. زنان عضو این صندوق در زمینه‎های مختلفی ازجمله صنایع تبدیلی، غذایی، صنایع‌دستی، پرورش قارچ و گل و گیاه فعالیت دارند.
مدیر هماهنگی و ترویج کشاورزی جهادکشاورزی استان می‌افزاید: هم‌اکنون این آمادگی وجود دارد که تعداد این صندوق‌ها را در استان افزایش دهیم. با این حال به‌دلیل چالش‎هایی که پیش‌روی این فعالان حوزه کشاورزی وجود دارد، به جای افزایش صندوق‎ها به‌دنبال رفع مشکلات اعضای فعلی هستیم. مشکل اصلی زنان عضو صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی، نداشتن امکانات برای فروش تولیدات است. با استانداری، اداره‎کل گردشگری و شهرداری‎های استان جلسات متعددی برگزار کرده‎ایم تا بازارچه‎های ثابتی در مناطق مختلف استان ایجاد شود که این زنان بتوانند محصولات خود را به‌موقع بفروشند. منشی‎زاده ادامه می‌دهد: در کنار این موضوع به‌دنبال آن هستیم که پشتیبان‌هایی را پیدا کنیم که هم نیاز بازار را برای تولید محصولات به زنان عضو صندوق‌ها اطلاع دهند و هم زمینه را برای فروش محصولات فراهم کنند. یکی دیگر از موضوعات مهم درباره زنان کشاورز بیمه آنان است، مدیر هماهنگی و ترویج کشاورزی جهادکشاورزی استان درباره پیگیری این موضوع از سوی جهادکشاورزی استان می‎گوید: از طریق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر در سال‌های گذشته این امکان فراهم شد که زنان کشاورز با پرداخت 50درصد حق بیمه، خودشان را بیمه کنند. 
گروهی از زنان کشاورز استان از این امکان استفاده کردند، اما بسیاری از کشاورزان زن استان به‌دلیل آنکه بیش از 50سال داشتند نتوانستند بیمه شوند. با این حال آموزش‎های لازم در حال انجام است تا زنان بیشتری برای بیمه اقدام کنند.

زنان تاجر گیلانی
به جز حوزه کشاورزی، زنان بسیاری در استان گیلان در زمینه تجارت هم فعال هستند. آن‎طور که مسئولان این حوزه می‎گویند در گیلان بیش از 100زن در زمینه تجارت فعالیت دارند که می‎تواند آماری قابل توجه باشد. رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گیلان می‌گوید: 16درصد کارت‌های صادر شده بازرگانی گیلان، متعلق به زنان تاجر است.
هادی تیزهوش تابان با بیان اینکه 104بازرگان زن در گیلان فعالیت تجاری دارند، می‌افزاید: فعالیت‌های تجاری این زنان بازرگان در زمینه کشاورزی، خشکبار، مواد غذایی و صنایع‌دستی است. او می‌گوید: تسهیل در فرایند تجارت، برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی و تشکیل کانون‌ها و انجمن‌های بیشتر برای زنان تجار از مهم‌ترین برنامه‌های اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گیلان برای توسعه مشارکت اقتصادی زنان گیلانی است.‌

   با اینکه سهم زنان گیلانی از بازار کار و اشتغال از آنچه در کشور وجود دارد بیشتر است، اما مسئله آن است که اشتغال زنان به عنوان نیمی از جامعه می‎تواند از این هم بیشتر باشد و آنچه به عنوان آمار در این گزارش آمده برای نیمی از جمعیت استانی با ظرفیت‎های گیلان آنطور که باید زیاد نیست.

مکث
رنج زنان شالیکار

 در کشورهای توسعه یافته ۳۶درصد و در کشورهای در حال توسعه ۴۴ درصد نیروی کار کشاورزی را زنان تشکیل می‌دهند و از آنجایی که در جوامع جهان سومی ۷۵ تا ۹۰درصد کل جمعیت به کشاورزی وابسته است به نظر می‌رسد بخش اعظمی از جمعیت زنان مستقیما درگیر فعالیت‌های کشاورزی هستند. گیلان نیز استانی کشاورزی است و به دلیل تولید محصولات استراتژیکی چون برنج و چای، زنان گیلانی سهم زیادی در تولید این محصولات دارند.
این در حالی است که زحمت‌هایی که زنان شالیکار در مزارعشان می‌کشند جزو هزینه‌های تمام شده برنج حساب نمی‌شود و آنها مزدی برای کارشان دریافت نمی‌کنند. 
سال‌هاست زنان شالیکار نسبت به این موضوع گلایه دارند و بارها مواردی چون انجام وظایف خانه در کنار کار کشاورزی، آموزش ندیدن و بهره نبردن از بیمه، تسهیلات و مواردی از این دست را به عنوان دغدغه‌های خود مطرح کرده‌اند.‌زنان گیلانی نه فقط در اشتغال که طبق آمار سال 98 اداره کل تعاون،‌ کار و رفاه اجتماعی استان در 3 شاخص جمعیت زنان، جمعیت شهری زنان و جمعیت روستایی و غیرساکن هم بیشترین آمار را به خود اختصاص داده‌اند. با وجود نرخ بالای کار زنان گیلانی‌، اما تعداد زنان کهنسال این استان هم رقم قابل توجهی است که می‌تواند در آینده موجب کاهش نرخ اشتغال زنان باشد.