مشربه‌ای به نام لیوان

مرضیه موسوی

از آغاز تمدن تا‌کنون، آب‌خوردن در مشت دست‌ها و استفاده از برگ‌های موجود در طبیعت، جای خود را به ظروف مخصوصی به نام «لیوان» دادند. نخستین لیوان‌های ساخته‌شده توسط بشر، جنسی از گل داشت و نمونه‌هایی از آن در تمدن مادها و دوره‌های بعد از آن، در موزه ملی ایران باستان به نمایش گذاشته شده است. مرور زمان و شناخت مواد بیشتر در طبیعت، به تنوع این وسیله دامن زده و امروز انواع بسیار متنوعی از آن در بازار موجود است. با بررسی اجمالی‌ روی انواع لیوان‌ها، می‌توان آنها را براساس جنس یا شکل‌شان دسته‌بندی کرد. نوع نوشیدنی‌ای که از آن استفاده می‌کنید می‌تواند تأثیر زیادی در انتخاب جنس لیوان شما داشته باشد.

لیوان مسی

استفاده از لیوان‌های مسی در ایران هم برای خود حکایتی دارد؛ شبیه به دیگر ظروف مسی که در آشپزخانه‌ها می‌توان دید. خواص مس در تأمین ملاتونین بدن و مراقبت در برابر مضرات تابش آفتاب و همچنین بهبود سریع‌تر زخم‌ها را حتماً شنیده‌اید. لیوان‌های مسی بخشی از صنایع‌دستی و سوغات ایران را به‌خود اختصاص داده‌اند و ازجمله صنایع‌دستی پرکاربرد به شمار می‌روند. لیوان‌های مسی هم مثل لیوان استیل و فلزی، اغلب برای نوشیدنی‌های خنک به‌کار می‌رود. گرچه در این نوع لیوان‌ها به‌دلیل اهمیت آن در صنایع‌دستی، می‌توان تنوع بیشتر و گسترده‌تری را مشاهده کرد. سفیدکاری لیوان‌های مسی، نکته مهمی است که هنگام استفاده از آن باید به‌خاطر داشت. گرچه احتمالاً این نوع ظروف مسی از دیگر ظرف‌ها دیرتر سیاه می‌شوند، اما باید به‌صورت مداوم سفیدکاری شوند.

شیشه و آبگینه

بیش از 3هزار سال از عمر قدیمی‌ترین آبگینه‌های موجود در موزه آبگینه و سفالینه می‌گذرد؛ تقریباً مساوی با عصری از تاریخ که انسان متمدن شیشه‌گری را آموخت. ظروف شیشه‌ای، باب تازه‌ای در تاریخ خوراکی‌ها و نوع نگهداری از آنها در تاریخ زندگی بشر باز کرد؛ به‌طوری که از نگهداری برخی مایعات در شیشه و قراردادن آن در معرض نور آفتاب، تنوع تغذیه‌ای بیشتری به‌دست آورد. شیشه به‌دلیل انتقال گرمایی بالا، برای نوشیدنی‌های گرم کاربرد بیشتری دارد. نمونه بارز آن نوشیدن چای در استکان‌ها و لیوان‌های شیشه‌ای است که سریع‌تر از لیوان‌های سرامیکی خنک می‌شوند و به دمای مناسب برای نوشیدن می‌رسند.

لیوان‌های کاغذی، گیاهی و چوبی

لیوان‌های کاغذی خطرات لیوان‌های پلاستیکی را برای بدن ندارند. اما استفاده از این لیوان‌ها به‌دلیل یکبار مصرف‌بودن آن، آسیب زیادی به طبیعت می‌زند و باعث تولید حجم بزرگی از زباله در روز می‌شود. حتماً این روزها در فروشگاه‌های مختلف با عبارت «ظروف یکبار مصرف گیاهی» روبه‌رو شده‌اید؛ این لیوان‌ها گرچه ممکن است مضرات لیوان پلاستیکی برای بدن را نداشته باشد، اما همچنان قابل تجزیه نیست و بازیافت نمی‌‌شود و تولید آن هم با آسیب فراوان به طبیعت همراه است. حواستان به ظروفی که به‌عنوان ظروف چوبی بامبو خریداری می‌کنید باشد. استفاده از رنگ‌های شیمیایی و آکریلیک و کیلر برای جلوه‌دادن به برخی از این ظروف، عملاً آنها را به ظروفی خطرناک برای بدن تبدیل می‌کنند.

لیوان پلاستیکی

سالانه صدها هزار ذره میکروپلاستیک از راه‌های مختلف وارد بدن هر انسان می‌شود. یکی از این راه‌ها استفاده از ظروف پلاستیکی به‌خصوص هنگام مصرف نوشیدنی‌های گرم است. حتماً توصیه‌هایی که درباره عدم‌استفاده از لیوان‌های پلاستیکی برای نوشیدن چای می‌شود را شنیده‌اید؛ با حرارت بالایی که مایعات گرم به این لیوان‌های پلاستیکلی وارد می‌کنند، ذرات بسیار ریزی از آنها جدا و به همراه غذا و نوشیدنی وارد بدن می‌شوند. لیوان‌های پلاستیکی گرچه ممکن است دوام و طول عمر بیشتری نسبت به لیوان‌های شیشه‌ای و سفالی داشته باشند، اما استفاده از آن هم برای طبیعت و هم برای بدن مضرات فراوانی دارد. به‌خصوص استفاده از لیوان‌های یکبار مصرف و همچنین  بطری‌های پلاستیکی.

لیوان استیل و آهنی

ظروف استیل و مفرغی، برای استفاده در تابستان و نوشیدنی‌های خنک مناسب هستند. دلیل اینکه از این ظروف برای نوشیدنی‌های گرم کمتر استفاده می‌شود، ظرفیت گرمایی بسیار بالایی است که نسبت به شیشه دارد و ممکن است گرمای آن برای عصب‌های پوست قابل تحمل نباشد. اما خنک‌شدن جداره‌های بیرونی ظروف استیل و آهنی هنگام استفاده برای نوشیدنی‌های خنک، آن نوشیدنی را دلپذیرتر و خنکای آن را دوچندان می‌کند. البته به‌خاطر داشته باشید لیوان‌ها و در کل ظروف مسی برای استفاده از نوشیدنی‌های ترش مناسب نیستند. برای مثال آبلیمو، آبغوره، آب زرشک و دیگر نوشیدنی‌های اسیدی، باعث خوردگی ظروف آهنی و استیل می‌شوند.