روابط صمیمی

دکتر علیرضا زرندی-روانشناس و درمانگر پویشی

یکی از مصادیق رابطه که نیازمند دقت و ظرافت بیشتری است، روابط صمیمی و نزدیک است. روابط صمیمی حجم زیادی از عواطف را در خود دارد. این عواطف اعم از عواطف خوشایند مثل شادی، تعجب و علاقه و عواطف ناخوشایند مثل خشم، ترس و غم است و از این‌رو نیازمند مراقبت بیشتری است. آفت روابط صمیمی، کنترل است. کنترل، نقطه مقابل آزادی در روابط است. کنترل، عاملی است که رابطه و تعلق را تبدیل به مالکیت می‌کند.
«همان جوری باش که من می‌خواهم»، «هر وقت من می‌خواهم باش» و «زمانی که من می‌گویم باش»؛ اینها نمونه‌ای از کنترلگری در رابطه است. کنترل یعنی اینکه من فرد مقابل را آنطور که هست نپذیرفته‌ام و او را آنطور می‌خواهم که مدنظر من است. پس لازم است دقت شود در روابط صمیمی مراقبت، تبدیل به کنترلگری نشود. چگونه؟ اول لازم است با یک دید واقع‌بینانه به‌خودمان و طرف مقابل نگاه کنیم. او را همانگونه که هست، ببینیم. شاید بپرسید یعنی چه؟ مگر ما طرف مقابل را چگونه می‌بینیم؟ سؤال خوب و به‌جایی است. ما خیلی از اوقات طرف مقابل را نمی‌بینیم بلکه توقعات، آرزوها، خواسته‌ها و نیازهای خودمان را روی طرف مقابل می‌‌اندازیم و به جای واقعیت طرف مقابل، اینها را می‌بینیم. لازم است وقتی به طرف مقابل فکر می‌کنیم یا در برابر او نشسته‌ایم، از خود بپرسیم آیا با او در ارتباطیم یا با فکرها و ذهنیات خودمان؟
چنین فضایی، دوگانه با هم‌بودن و استقلال را به میان می‌آورد. در یک رابطه نزدیک و صمیمی، مهارت در مصالحه بین پیوند‌جویی و استقلال از عوامل تعیین تداوم صمیمیت است. در کنار هم‌بودن می‌طلبد که گاهی به هم اجازه دهیم خلوت خود را داشته باشیم و به وسوسه تملک فائق آییم، چون تملک با اصل رابطه ناهم‌راستا است. مراقبت، فرایند شناخت دو‌جانبه‌ای است که شامل افکار، احساسات و اعمال همبسته و مداوم اشخاص نسبت به یکدیگر است. از مولفه‌های شناختن و شناخته‌شدن، اِسناد، پذیرش و احترام و تداوم تشکیل شده است. منظور از اسناد نحوه تغییر رفتار دیگران است؛ اینکه ما رفتار فرد مقابل را حاصل شخصیتش و یا به‌خاطر موقعیتی که در آن قرار گرفته است، موقت بدانیم یا دائمی که البته ریشه در شناختن طرف مقابل دارد. واقع‌بینی ویژگی اصلی انادهای سازنده است. روابط نزدیک، هنگامی که آلوده به انتقاد فراگیر (در مقابل انتقاد جزئی و عینی)، نارضایتی و دیوارکشی در روابط و مقابله به‌مثل می‌شود، آرام آرام به سمت زوال می‌روند. تداوم روابط صمیمی در گروی شنیده‌شدن خودمان و طرف مقابل است؛ چه می‌خواهیم، چه می‌خواهد، آیا توان برآورده‌کردن این خواسته‌ها هست یا خیر؟ و اگر این خواسته‌ها برآورده نشود تا چقدر ظرفیت داریم این فضا را تحمل کنیم. و اگر تحمل نداریم مراقب باشیم به‌دنبال تحمیل آنها به طرف مقابل نرویم که این آغاز فاصله و پایان رابطه است و در آینده رخ می‌نمایاند.