گزارش
سال تولد اکوپارک در فرحزاد
دره فرحزاد از حضور معتادان پاکسازی شده و امسال فضای گردشگری و تفریحی می‌شود تا دوباره تبدیل به تفرجگاه شهر شود
محمد سرابی- روزنامه‌نگار
شمال‌غرب تهران، از دره امامزاده داوود به سمت جنوب، تا بزرگراه نیایش «فرحزاد» نام دارد. مدتی پیش شهرداری تهران این دره را از آلونک‌های معتادان و زباله‌های جمع‌شده در آن پاکسازی کرد و قرار است در سال جدید آن را به شکل فضای عمومی تفریحی بازسازی کند. درواقع حالا مرحله پایانی جمع‌آوری معتادان متجاهر در فرحزاد نیز به اجرا درآمده و همه‌‌چیز آماده است تا طرح ویژه احیاسازی این نقطه تحت عنوان «اکوپارک» عملیاتی شود. در این خصوص مهدی صالحی، شهردار منطقه 2تهران می‌گوید: «علاوه بر جمع‌آوری معتادان، ساخت‌وسازهای غیرمجاز بستر رودخانه فرحزاد نیز نیازمند مداخله مدیریتی بوده و به این منظور با ورود آبفا و قوه قضاییه، ۱۴پلاک غیرمجاز در این محدوده تعیین‌تکلیف شد.» به‌گفته او، اکنون فاز دوم ساماندهی فرحزاد را در دستور کار دارند.
نمایی از فرحزاد فعلی
خیابان اصلی محله فرحزاد تا میدان و خیابان‌های اطراف آن پر از مغازه‌های کوچک و بزرگی است که هر‌کدام شکل متفاوتی دارند. در این محله چند خانه نوساز نماسنگی دیده می‌شود، ولی بیشتر خانه‌ها فرسوده هستند. بعضی از این خانه‌ها آنقدر قدیمی هستند که تیر سقف چوبی دارند. هر خیابان مسجد و حسینیه‌ای دارد. کوچه‌ها باریک و پیچ در پیچ هستند و روی دیوار‌ها اثر برخورد بدنه خودرو دیده می‌شود. اینجا حتی تیربرق چوبی هم دارد. کف کوچه‌ها نهر کتابی و سرپوشیده آب ساخته‌اند، اما باز هم می‌شود جریان آب و فاضلاب را در بعضی نقاط دید. جمع‌آوری زباله‌ها در این کوچه‌های تنگ به‌سختی انجام می‌شود. از کوچه‌های فرعی محله فرحزاد می‌شود به شیب شرق دره رسید. کف دره، رود باریکی جریان دارد. سبزه‌ها جوانه زده‌اند. پارچه کهنه و نخاله ساختمانی و زباله پلاستیکی از بین سبزه‌های تازه جوانه زده بهاری دیده می‌شود. آنطرف دره، آپارتمان‌های نوساز 5طبقه‌ای قرار دارد که با فاصله از لبه دره ساخته شده‌اند.
روبه‌روی کوچه «عمارت» از عمو حسین درباره گذشته این منطقه سؤال می‌کنیم. به شیب سمت غرب اشاره می‌کند و می‌گوید اینجا باغ حاج عباس بوده و تا همین 15سال قبل هم دیوار و درخت داشته است؛ درخت‌های توت، شاتوت و گردو. از اشخاص دیگری هم اسم می‌برد.
کوچه‌های محله فرحزاد پر از کودکانی است که در حال بازی هستند. یکی از پسر‌ها می‌پرسد:
- عمو. بالاخره کی اینجا زمین چمن درست می‌کنن؟
جایی که اشاره می‌کند یک زمین خرابه کوچک پر از نخاله‌های ساختمانی است. ظاهرا قرار بوده اینجا زمین بازی بسازند.
پسر‌ها دوچرخه سوار می‌شوند و با یک توپ پنچر بازی می‌کنند. 2دختربچه کوچک که لواشک و بستنی خریده‌اند، روی پله‌هایی که هیچ ایمنی ندارند، بالا و پایین می‌پرند.
خیلی پایین‌تر از محله فرحزاد و کمی مانده به بزرگراه نیایش، دره کاملا پاکسازی شده است. هیچ‌کسی در آن نیست، اما باز هم آثاری از زمانی که اینجا باغ‌هایی وجود داشت، مانند سنگ‌چین و استخر دیده می‌شود. دورنمای ساختمانی که شبیه یک ویلاست و معماری آن به سبک سال‌های دهه 40و 50شباهت دارد به چشم می‌خورد. در سمت غرب، برج‌های پونک جنوبی از کنار دره بالا رفته‌اند. می‌خواهیم از سمت بزرگراه نیایش وارد دره شویم، ولی سگ قهوه‌ای‌رنگی پارس می‌کند و جلو می‌آید. دکه نگهبانی شهرداری منطقه برای جلوگیری از ورود خودرو‌ها به دره اینجا مستقر شده است. نگهبان که حمیدرضا نام دارد، سگ را صدا می‌کند. در کنار بزرگراه یک باند فرود بالگرد ساخته شده است. از همانجا می‌شود ایستاد و دره را دید. برگ‌های تازه و سبز درخت‌ها همه‌جا را زیبا کرده است. اسم سگ «گورگن» است. دیگر پارس نمی‌کند. آرام جلو می‌آید و ما غریبه‌ها را بو می‌کشد. بعد دنبال سگ‌های دیگری می‌رود که توی دره اینطرف و آنطرف می‌روند. نگهبان می‌گوید که گورگن می‌تواند یک ذره مواد‌مخدر را هم تشخیص دهد؛ حتی اگر کسی معتاد باشد گورگن می‌فهمد و نمی‌گذارد وارد دره شود. از او می‌پرسیم که چه‌کسی سگ را به این خوبی آموزش داده است. حمیدرضا می‌گوید که گورگن هم یکی از سگ‌های ولگرد همین دره بود، اما کم‌کم اهلی شده است.
نزدیک اتاقک نگهبانی، یک سگ سیاه گریت‌دین با اندام باریک و کشیده هم به میله‌ای بسته شده است، ولی به اندازه گورگن زرنگ نیست. دره اینجا تمام می‌شود و باقیمانده آب توی تونلی که زیر بزرگراه ساخته شده است، می‌رود. درست در کنج آخرین نقطه یک چهاردیواری آجری خیلی قدیمی است. به آن موتورخانه می‌گویند؛ انگار زمانی یک موتور آب بزرگ داشته است. بقایای نشانه‌های زندگی در دره فرحزاد زیاد است. اینجا موتور آب و بالاتر ویلا و بالاتر از آن هم خانه‌های اهالی و باغ‌های توت و گردو ثابت می‌کند که فرحزاد زمانی یکی از بهترین تفرجگاه‌های تهران بوده که به‌دست اعتیاد و ساخت‌و‌ساز و زباله و... به شکل ناگوار کنونی درآمده است.
شهرداری طرح‌های متعددی برای نوسازی و بازسازی دره فرحزاد دارد تا شاید بتوان اینجا را دوباره به محلی برای گردش و تفریح شهروندان تبدیل کرد؛ همانطور که بوستان‌های نهج‌البلاغه، جوانمردان و ولنجک ساخته شده‌اند.
مکث
مشکل نخاله‌های ساختمانی
در سمت غرب دره فرحزاد آنچه دیده می‌شود نخاله‌های ساختمانی پراکنده‌ای است که روی خاک را پوشانده‌اند. به‌گفته اهالی در انتهای خیابان شهید زارع (نفت) بار‌ها کامیون‌ها و وانت‌های حمل نخاله، بار خود را خالی کرده‌‌اند. اینجا در محدوده شهرداری منطقه 5قرار دارد و ایستگاه برف‌روبی منطقه هم در نزدیکی همین خیابان واقع شده است. «علی گیاهی» یکی از ساکنان فرحزاد می‌گوید: «بار‌ها تماس گرفتیم و ریختن نخاله‌ها را اطلاع دادیم، اما کاری که انجام می‌شود این است که یک دستگاه گریدر این نخاله‌ها را در همین محل پخش می‌کند. در نتیجه جا برای نخاله‌های جدید باز می‌شود.» اگر نخاله‌های ساختمانی یا زباله‌های دیگر به همین شیوه وارد دره شوند، خاک ارزشمند فضای سبز از دست می‌رود و احیای فرحزاد دشوارتر خواهد شد.
