دروغ حناق است

مهدیا گل‌محمدی

می‌گویند دروغ هرچه بزرگ‌تر باشد باورش راحت‌تر است. یوزف‌گوبلس، وزیر اطلاع‌رسانی یا به تعبیر درست‌تر همان پروپاگاندا و مردم‌فریبی آدولف ‌هیتلر به قدری این مفهوم را دقیق به ‌کار گرفت که از آن پس به دروغ‌های به تعبیر بوتیک‌دار‌ها 3 ایکس‌لارج (خیلی بزرگ)، دروغ گوبلسی یا گوبلزی معروف شد. نمونه خیلی دم دستی‌اش این است که کسی در نخستین برخورد، خود را جراح معرفی کند، کمتر کسی به این دروغ بزرگ شک می‌کند و مرعوب عظمت آن می‌شود. از سوی دیگر می‌گویند دروغ حناق نیست؛ یعنی مثل بیماری حناق بیخ گلوی گوینده را نمی‌چسبد و خفه‌اش نمی‌کند؛ بنابراین باور عموم بر آن است که دروغگو پیوسته می‌تواند به فریب‌ دادن دیگران ادامه ‌دهد. درصورتی که اگر نیم‌نگاهی به عاقبت دروغگوها بیندازیم و بدانیم که خورشید همیشه هم پشت ابر نمی‌ماند در این طرز تفکر تجدید نظر می‌کنیم. اگر بدانیم یوزف‌گوبلس سرانجام پس از مغلوب شدن در جنگ دست به خودکشی زد و هیچ دروغگویی هم نمی‌تواند تا پایان عمر پشت دروغ‌هایش پنهان شود، این فرضیه‌ها را کنار می‌گذاریم.
در نمونه‌ اخیرش اینفلوئنسری در استرالیا به نام ‌گیبسون سال2013 میلادی مدعی شده بود به سرطان مبتلاست و با رژیم‌ گیاهخواری توانسته بر بیماری لاعلاجش غلبه کند. دروغ به حدی بزرگ بود که چند سال بعد او در اینستاگرام چند صد هزار دنبال‌کننده را جذب کرد و پس از نوشتن کتابش معروف‌ترین انتشارات دنیا یعنی پنگوئن هم فریب خورد و آن را چاپ کرد. اپلیکیشن او هم اپ سال اپل شد. سرانجام اما یک گزارش تحقیقی توسط یک خبرنگار سمج ثابت کرد که تمام ادعاهای اینفلوئنسر محبوب اینستاگرام دروغ بوده است و حقیقت مثل حناق بیخ‌ گلوی او را گرفت. همین اواخر او دست‌کم به پرداخت 400هزار دلار و تحمل زندان محکوم شد. بنابراین این روز‌ها با گسترش استفاده از فضای مجازی و اینستاگرام به‌عنوان مخاطب باید حواسمان به پدیده‌هایی که شبیه واقعیت هستند و به شبه‌خبر و شبه علم مشهورند باشد. چرا که اینفلوئنسر‌های دروغگو فقط در خارج از کشور زندگی نمی‌کنند.