خاموشی موتور بازار کار در زمستان

بازار کار ایران در کل سال 1400از محدودیت‌های کرونا و بی‌ثباتی اقتصادی رنج می‌برد و عاقبت هم آنگونه که آمارهای رسمی نشان می‌دهد، نتوانست انتظار سیاستگذاران حوزه اشتغال را برآورده کند. نکته تأمل‌برانگیز مناسبات بازار کار در زمستان 1400این است که بخش‌های کشاورزی باز هم با ریزش قابل‌توجه تعداد شاغلان مواجه شده است.
به گزارش همشهری، در زمستان 1400همچنان روند کاهش نرخ مشارکت اقتصادی ادامه و باوجوداین، نرخ بیکاری نسبت به فصل پاییز 0.5درصد افزایش پیدا کرده است. البته این نرخ در مقایسه با زمستان سال 1399حدود 0.3درصد بهبود پیدا کرده؛ اما نکته اینجاست که باوجود این مقدار کاهش در نرخ بیکاری، نرخ اشتغال نیز به‌واسطه خروج نیروی کار از بازار، 0.2درصد کاهش یافته است.

نماگرهای بازار کار
از کل جمعیت 85میلیون نفری ایران، 63.3میلیون نفر 15سال و بیشتر سن دارند و از این تعداد، کمتر از 25.6میلیون نفر (معادل 40.4درصد) حاضر به مشارکت اقتصادی بوده و به فراخور شرایط بازار به گروه شاغلان یا بیکاران پیوسته‌اند. براساس اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، نرخ مشارکت اقتصادی در زمستان 1400معادل 0.3درصد کمتر از فصل پاییز بوده و باوجود اضافه شدن 721هزار نفر به جمعیت 15ساله و بیشتر، تعداد افراد دارای مشارکت اقتصادی حدود 30هزار نفر کمتر از فصل قبل شده است؛ درحالی‌که برای حفظ شرایط موجود بازار کار، باید به ازای اضافه شدن 721هزار نفر به جمعیت در سن کار کشور، همین میزان نیز به جمعیت شاغلان و بیکاران اضافه می‌شد.
به گزارش همشهری، این روایت ارزیابی از بازار کار کشور است و همانگونه که حجت‌الله عبدالملکی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز تاکنون چندین بار اعلام کرده، در کشور 14میلیون نفر از شغل شایسته‌ای برخوردار نیستند به‌گونه‌ای که علاوه بر 5میلیون نفر بیکاران پیدا و پنهان، 7میلیون نفر شغل غیررسمی دارند و اشتغال 2میلیون نیز ناقص است. در این بازار نامساعد، بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد فقط در فصل زمستان 1400حدود 179هزار نفر به جمعیت در سن کار کشور اضافه شده اما به‌واسطه شرایط نامساعد اقتصادی، 255هزار نفر از افراد دارای مشارکت اقتصادی غیرفعال شده‌اند و تعداد شاغلان 361هزار نفر نسبت به فصل پاییز کاهش پیدا کرده است. از این تعداد فقط 106هزار نفر به جمعیت بیکاران پیوسته‌اند و مابقی کلاً قید حضور در بازار کار را زده و غیرفعال شده‌اند.

تداوم خروج زنان از بازار کار
یکی از اتفاقات نگران‌کننده‌ای که برای چندمین فصل پیاپی در بازار کار ایران رخ داده، ریزش شدید تعداد شاغلان زن بوده که به مردانه‌تر شدن چهره بازار کار منجر شده است. براساس اطلاعات مرکز آمار ایران، در شرایطی که در زمستان پارسال 374هزار نفر به جمعیت زنان در سن کار اضافه شده، تعداد زنان متمایل به مشارکت اقتصادی در این فصل 111هزار و 531نفر، تعداد شاغلان زن 29.2هزار نفر و تعداد بیکاران زن 82.3هزار نفر کمتر شده است. در این وضعیت سهم زنان از بازار کار ایران که در سال‌های نه‌چندان دور به حوالی 15درصد رسیده بود، تا 10.9درصد سقوط کرده است. بررسی حضور زنان در بخش‌های مختلف اقتصادی نیز نشان می‌دهد در زمستان سال گذشته، سهم زنان در اشتغال بخش کشاورزی 2.6درصد (93هزار نفر) و در اشتغال بخش صنعت 0.5درصد (25.6هزار نفر) کاهش و در مقابل تعداد شاغلان زن فعال در بخش خدمات 3.1درصد (89.5هزار نفر) افزایش پیدا کرده است.

حال و روز بیکاران
آمارهای رسمی نشان می‌دهد تعداد بیکاران اقتصاد ایران در زمستان سال گذشته 2.4میلیون نفر بوده که این تعداد 68.7هزار نفر کمتر از زمستان سال99 و 106هزار نفر بیش از فصل پاییز1400 است. در این وضعیت، نرخ بیکاری جوانان 15تا 24سال 0.5درصد نسبت به زمستان سال قبل افت کرده و به 23.1درصد رسیده و نرخ بیکاری جوانان 18تا 35سال نیز با افت 0.2درصدی روی رقم 16.6درصد ایستاده است. در این فصل نسبت به فصل پاییز، حدود 19هزار نفر از جمعیت بیکاران 15تا 24سال کاسته شده و در مقابل تعداد بیکاران 18تا 35سال 33هزار نفر بیشتر شده است. براساس گزارش بازار کار زمستان 1400، فارغ‌التحصیل آموزش عالی در زمستان پارسال 918هزار نفر بوده که نسبت به فصل پاییز 56.5هزار نفر و نسبت به زمستان سال قبل 42.7هزار نفر کمتر است. نکته مثبت در گزارش بازار کار در زمستان 1400این است که سهم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از جمعیت شاغلان از 25.3درصد در زمستان 99و 25درصد در پاییز 1400به 26.6درصد در زمستان 1400افزایش پیدا کرده و سهمیه فارغ‌التحصیلان از جمعیت شاغلان حدود 311هزار نفر نسبت به سال قبل بیشتر شده است. بخشی از این افزایش می‌تواند ناشی از ادامه تحصیل شاغلان فعلی باشد اما بخش بزرگی از آن نتیجه جذب فارغ‌التحصیلان آموزش عالی در بازار کار است که اتفاق مثبتی است.

غروب اشتغال کشاورزی
با استمرار خشکسالی و تضعیف صرفه اقتصادی فعالیت‌های بخش کشاورزی و دامداری، سهم این بخش از بازار کار ایران باز هم کاهش پیدا کرده و از 15.8درصد در زمستان 99به 14.5درصد در زمستان 1400رسیده است. این شاخص در پاییز 1400معادل 15.4درصد و در فصل پاییز سال 1398معادل 16.5درصد بود. همچنین در زمستان 1400اشتغال بخش صنعت کشور نیز با ریزش شاغلان مواجه بوده و 38هزار نفر از شاغلان خود را از دست داده است. با این اتفاق سهم بخش صنعت از بازار کار ایران از 33.8درصد در زمستان 1399به 33.6درصد در زمستان 1400رسیده است. در این میان، بخش خدمات به‌عنوان بزرگ‌ترین بخش بازار کار ایران از حوالی 49درصد در سال 98به 50.4درصد در زمستان 99و 51.9درصد در زمستان 1400افزایش پیدا کرده و به یکی از بالاترین مقادیر خود رسیده است. کاهش نسبی شیوع کرونا در نیمه دوم سال گذشته و افزایش چتر واکسیناسیون ازجمله عواملی است که باعث شده اشتغال بخش خدمات در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی افزایش پیدا کند.