هلند از ما ترسیده بود

مهرداد رسولی

قرعه‌کشی جام جهانی‌2022 قطر و همگروه‌شدن با تیم‌های انگلیس و آمریکا بحث داغ این روزهای فوتبال ایران است و تا مدت‌ها می‌شود درباره اتفاقات مراسم قرعه‌کشی و تیم‌های همگروه ایران صحبت کرد. فوتبال البته تا چند دهه قبل که ایران برای نخستین بار راهی جام‌جهانی شد تا این حد در بطن زندگی مردم نبود و واکنش‌ها را برنمی‌انگیخت. حسن روشن، ستاره سال‌های دور فوتبال ایران و بازیکنی که یکی از دو گل تیم ملی در جام جهانی 1978را به ثمر رساند، خاطرات کمتر شنیده‌‌شده‌ای از آن سال‌ها دارد؛ مثل روزی که بازیکنان تیم ملی هرگز تحت‌تأثیر جو سنگین مسابقات جام جهانی قرار نگرفتند و در برابر هلند که نایب قهرمان جام شد، نمایش قابل اعتنایی ارائه دادند. روایت‌های مهاجم سال‌های دور تیم ملی از نخستین حضور ایران در جام جهانی فوتبال شنیدنی است.

    این روزها قرعه‌کشی جام جهانی 2022 و همگروهی با انگلیس و آمریکا نقل محافل فوتبالی است. چنین فضایی در دهه 50که تیم ملی برای نخستین بار راهی جام جهانی شد هم شکل گرفته بود؟
مراسم قرعه‌کشی جام جهانی‌1978آرژانتین در ایران با سکوت خبری همراه بود. یادم هست که قرار بود با یک تیم آفریقایی همگروه شویم، اما حریف بنا به دلایل نامعلومی از حضور در جام‌جهانی انصراف داد و در نتیجه با تیم‌های هلند، اسکاتلند و پرو همگروه شدیم. آن موقع تعداد رسانه‌های خبری محدود بود و اینگونه هم نبود که بازیکن و مربی در مراسم حضور داشته باشد و تلویزیون به‌طور زنده متن و حواشی مراسم را پخش کند. عوامل فدراسیون به ما خبر دادند که با این 3تیم، همگروه شده‌ایم و بعد هم تیم را به جام جهانی بردند که با آنها بازی کنیم. البته حدود 50سال از آن روزها گذشته و همه‌‌چیز تغییر کرده. مراسم قرعه‌کشی خیلی مدرن‌تر و جذاب‌تر شده و تعداد تیم‌ها از 16تیم به 32تیم افزایش پیدا کرده که همین موضوع جامعه هدف فیفا را گسترده‌تر می‌کند.
    در چنین فضایی قطعاً حساسیت‌ها کمتر بود و در فضایی آرام و  به‌دور از تنش به جام جهانی اعزام شدید.
همینطور است. وقتی وارد مسابقات شدیم اصلاً ترس و اضطراب نداشتیم. ما در برابر هلند که نایب‌قهرمان جام جهانی بود، بازی برابری را به نمایش گذاشتیم و در همان ابتدای بازی این شانس را داشتیم که گل برتری را به ثمر برسانیم. در یک صحنه دیگر حسین فرکی فقط چند سانتی‌متر کم آورد تا دروازه هلند را باز کند اما نشد. بعد هم ترس هلندی‌ها ریخت و بر بازی مسلط شدند و 3بار دروازه ما را باز کردند. سال‌ها بعد که با رودی کرول، ستاره تیم ملی هلند در جام جهانی 1978در کلاس مربیگری صحبت کردم به من گفت در جام جهانی از تیم شما می‌ترسیدیم. رودی کرول می‌گفت یکی از خشن‌ترین بازیکنان ما در هتل خودش را به مربی نشان نمی‌داد تا مقابل ایران در ترکیب اصلی قرار نگیرد. البته ما جزو تیم‌های آماتور بودیم و دوست داشتیم بازیکنان بزرگی مثل کرایف و بکن باوئر و میشل پلاتینی را از نزدیک ببینیم اما هرگز تحت‌تأثیر قرار نمی‌گرفتیم و به قول معروف جوگیر نمی‌شدیم.
    احتمال قریب به یقین هلندی‌ها بازی‌های دوستانه ایران در برابر تیم‌های بزرگ دنیا را دیده بودند؟
بازی دوستانه ما با تیم ملی فرانسه را دیده بودند. ما آن بازی را 2بر یک در خاک فرانسه باختیم اما گل دوم آنها نباید محاسبه می‌شد. در صحنه گل دوم فرانسه، ناصر حجازی داشت دیوار دفاعی را می‌چید و مدافعان هنوز جاگیری نکرده بودند غافل از اینکه طبق قوانین، حریف می‌تواند بازی را شروع کند. فرانسوی‌ها از غفلت ما استفاده کردند و به راحتی گل دوم را زدند اما فردای آن روز برخی رسانه‌های ورزشی این کشور نتیجه را یک بر یک ثبت کردند. قبل از جام جهانی در تورنمنت چهارجانبه رئال مادرید هم حضور داشتیم و با تیم ملی آرژانتین که قهرمان جام جهانی شد یک بر یک مساوی کردیم. مدام با تیم‌های بزرگ دنیا بازی دوستانه داشتیم. یادم هست تیم ملی امید برزیل، 2بار به ایران آمد؛ یک‌بار برای افتتاح استادیوم تختی که 2بر 2شدیم و بار دوم با حضور سوکراتس که آن موقع ستاره فوتبال برزیل بود در اصفهان بازی کردیم که آن بازی هم 2بر 2مساوی شد.
    ظاهراً شانس صعود به مرحله حذفی جام جهانی 1978را داشتیم اما محاسبات مربیان تیم ملی در بازی آخر مقابل پرو درست از آب درنیامد؟
در برابر پرو خیلی بدشانسی آوردیم. شاید اگر بازی روال عادی داشت با 3یا 4گل این تیم را می‌بردیم. اسکاتلند بعد از تساوی یک بر یک با ایران با نتیجه 3بر 2هلند را برد و با این نتیجه ما شانس صعود به دور بعد را پیدا کردیم. شرایط جدول به‌گونه‌ای شد که اگر با یک گل پرو را می‌بردیم به دور بعد صعود می‌کردیم.
    برای همین سرمربی تیم ملی با ترکیب هجومی مقابل پرو بازی کرد؟
ما در همه بازی‌ها هجومی و با سیستم 3-3-4بازی کردیم. برای من جالب بود که در جام جهانی‌2014 اگر بوسنی را می‌بردیم به دور بعد صعود می‌کردیم و کی‌روش در آن شرایط باز هم با یک مهاجم بازی کرد، اما در جام جهانی 1978با مربی ایرانی مقابل هلند و اسکاتلند و پرو هجومی بازی می‌کردیم. من قبل از جام جهانی مصدوم شده بودم و مقابل هلند و اسکاتلند در 10دقیقه آخر، بازی کردم اما شب قبل از بازی با پرو، حشمت مهاجرانی، سرمربی وقت تیم ملی به اتاقم آمد و گفت فردا تحت هر شرایطی باید بازی کنی. همه کارشناسان وقتی ترکیب تیم ملی را دیدند متوجه شدند که برای برد آمده‌ایم. در آن بازی یک گل زدم و 3گل دیگر هم می‌توانستم بزنم اما دروازه‌بان پرو درخشان ظاهر شد و اجازه نداد بیشتر از یک‌بار دروازه‌اش باز شود. حسین فرکی هم موقعیت داشت. ما گل نزدیم اما آنها دو بار پنالتی گرفتند و در ضد‌حملات دو گل دیگر هم زدند و 4بر یک باختیم. ما برای نخستین بار به جام جهانی رفته بودیم و پرو برای ششمین بار به جام جهانی صعود کرده بود. در دقیقه‌60 آن بازی، به سمت دروازه حریف استارت زدم که دچار پارگی همسترینگ شدم و نتوانستم ادامه بدهم. آن موقع یکی از بازیکنان ایران بودم که قرار بود به همراه ایرج دانایی‌فرد به تیم منتخب جهان دعوت شوم اما به‌دلیل مصدومیت 4‌ماه خانه‌نشین شدم.
    به‌نظر می‌رسد که جام جهانی، بازیکنانی از این جنس می‌خواهد؛ بازیکنی که ترس به دلش راه ندهد و تا حد امکان در داخل زمین مسابقه برای پرچم کشورش بجنگد.
شرایط فعلی با آن برهه‌ای که ما فوتبال بازی می‌کردیم خیلی تفاوت دارد. آن موقع پول آنچنانی در فوتبال نبود و با عشق بازی می‌کردیم. آن‌قدر برای بازی‌کردن اشتیاق داشتیم که فقط رایکوف می‌توانست در تمرین تشخیص بدهد که کدام بازیکن مصدوم است و نمی‌تواند بازی کند. الان بازیکنان به‌شدت مراقب خودشان هستند و باشگاه‌ها به چشم یک اندوخته به آنها نگاه می‌کنند. شاید به همین دلیل بسیاری از کشورهای صاحب فوتبال مثل انگلیس، به ندرت تیم‌های ملی خوبی دارند. نکته دیگر این است که ما فوتبالیست خوب داریم اما مدیر کارآمد و فوتبالی نداریم. قبل از اینکه من به تیم ملی راه پیدا کنم فردی به نام حسینعلی مبشر، رئیس فدراسیون فوتبال بود. آقای مبشر برنامه مسابقات همه زمین‌های خاکی تهران را داشت و برای تماشای مسابقات محلی به زمین‌های خاکی می‌رفت. موقع‌هایی برای تماشای مسابقات فوتبال به زمین‌های خاکی محله ما در شمیران و اختیاریه می‌آمد و چند توپ فوتبال و تور دروازه هم برایمان می‌آورد. الان از این مدیران دلسوز فوتبالی نداریم.
    این‌طور که شما روایت می‌کنید از جام جهانی‌1978دغدغه صعود به مرحله حذفی جام جهانی را داشته‌ایم اما هنوز موفق نشده‌ایم. چرا بعد از چند دهه هنوز نمی‌توانیم از مرحله مقدماتی جام جهانی صعود کنیم؟
فکر می‌کنید اگر به مرحله بعد صعود کنیم چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ غیر از این است که یک مقدار بیشتر پاداش می‌گیریم؟
    اتفاق بهتر این است که فوتبال ایران یک پله بالا می‌رود و پیشرفت می‌کند.
این حرف درستی است اما صعود به جام جهانی سازوکار و امکانات سخت‌افزاری خودش را می‌خواهد. برای لمس چنین موفقیتی همه باید دست به‌دست هم بدهند و کمک کنند اما چنین اتمسفری در فوتبال ایران وجود نداشته است. بگذارید یک خاطره برایتان تعریف کنم. ما بازی دوستانه با فرانسه را فقط به این دلیل باختیم که از قوانین داوری خبر نداشتیم و آموزش ندیده بودیم. در جام جهانی هم چوبش را خوردیم. ما در 2 بازی 4بار به هلند و پرو پنالتی دادیم که خودش یک رکورد است. دلیلش این بود که داورها در لیگ ایران کمتر پنالتی می‌گرفتند و از قوانین روز دنیا عقب بودند. در همان بازی با اسکاتلند ایرج دانایی‌فرد در محوطه جریمه حریف در حال زمین‌خوردن بود اما مدام خودش را جمع و جور می‌کرد و به سمت دروازه حریف می‌رفت. از نزدیک دیدم که داور چندبار می‌خواست سوت بزند و پنالتی اعلام کند اما دانایی‌فرد زمین نمی‌خورد، درحالی‌که اگر درست آموزش دیده بود در آن صحنه به راحتی پنالتی می‌گرفت. به همین سادگی می‌توانستیم اسکاتلند را ببریم و شاید با همین برد به مرحله بعد صعود می‌کردیم. مقابل هلند و پرو هم به‌راحتی پنالتی دادیم و قافیه را باختیم. این جزئیات است که سرنوشت را رقم می‌زند؛ این قانون فوتبال است.