گزارش
فقط تلویزیون نباشد
راه‌هایی برای مدیریت استفاده از رسانه‌های دیجیتال در تعطیلات نوروز
زهرا صالحی- کارشناس رسانه
تعطیلی‌های نوروزی که می‌رسد پس از مدت‌ها کار پرفشار و زمان فشرده، 2 هفته زمان آزاد و حتی کش‌آمده پیش‌روی‌مان قرار می‌گیرد. یکی از ابزارهای وقت‌گذرانی در این دوران، تلویزیون، بازی‌های دیجیتال و دور دور در سایت‌ها و صفحات اجتماعی است. سریال پشت سریال، بازی بعد از بیداری تا قبل از خواب، انیمیشن هم که به‌وفور در خانه‌های بچه‌دار یافت می‌شود. اما واقعا این میزان استفاده از تلویزیون و رسانه‌های دیجیتال آسیب‌زا هستند؟ مقالات و کتاب‌ها و کارشناسان به ما می‌گویند میزان بالای استفاده از تلویزیون، موبایل، بازی‌های ویدئویی و فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان ضرر دارد، این منابع سعی می‌کنند والدین را از استفاده طولانی از صفحه‌های نمایش برای کودکان و نوجوانان منع کنند. اما علت این‌همه هراس و نگرانی چیست؟ چه علتی دارد که این میزان بالای مصرف از تلویزیون و رسانه‌های دیجیتال، نگران‌کننده است یا چه تأثیراتی دارد که نیاز به مراقبت و کنترل زمان استفاده است؟
چه بر سرمان می‌آید؟
آمار دقیقی از کودکان و نوجوانانی که تبلت یا موبایل شخصی دارند موجود نیست اما واضح است که شرایط فعلی و شیوع کرونا و بحث قرنطینه، باعث شده مصرف روزانه همه اعضای خانواده از تلویزیون، موبایل و تبلت و کامپیوتر بالا رود. طبق تحقیقاتی که در سال 2018توسط مؤسسه ملی بهداشت (NIH) انجام شده است، کودکانی که بیش از 2ساعت در روز را صرف کار با صفحات نمایشی می‌کنند نمرات پایین‌تری در فعالیت‌های فکری و زبانی داشتند و همچنین کودکانی که بیش از 7ساعت در روز را به تماشای صفحه نمایش اختصاص می‌دهند ناحیه کورتکس مغزشان نازک شده و این ناحیه مربوط به بخشی است که وظیفه استدلال و تفکر انتقادی را به‌عهده دارد.
البته هنوز هم قطعیت این تحقیقات ثابت نشده اما چیزی که واضح است این است که استفاده زیاد از صفحه نمایش باعث می‌شود کودکان و نوجوانان سطح تمرکز پایین‌تری روی کارهای بخش‌های دیگر زندگی‌شان داشته باشند، توانایی حرکتی آنها به خوبی رشد نمی‌کند، زمانی که لازم است عضلات ریز و درست بدن آنها شروع به تمرین کند تا برای بزرگسالی آماده شود این زمان صرف دیدن تلویزیون یا بازی با موبایل و کنسول‌های بازی می‌شود، کشف و شهود و کسب تجربیات زیسته در کودکی و نوجوانی که پایه‌های شخصیت فردی و همچنین تصمیمات آینده‌ساز یک فرد است را از دست می‌دهند و تنها خاطراتشان محدود به تصاویری می‌شود که از صفحه نمایش دیده‌اند. در واقع استفاده بیش از حد از موبایل، تبلت، تلویزیون و بازی‌های رایانه‌ای تجربه لمس مستقیم و بی‌واسطه دنیا را از کودکان می‌گیرد.
پیشگیری
اگر در خانواده شما هم معضل استفاده بیش از حد از موبایل و تبلت و تلویزیون جریان دارد بهتر است دست به‌کار شوید اما نه کاری جدی و خشن، بلکه نرم و برنامه‌ریزی شده، ابتدا باید بپذیرید که استفاده طولانی مدت از صفحه نمایش نوعی از اعتیاد را به همراه دارد پس برای ترک این عادت حرکت انقلابی پاسخگو نیست، بلکه باید کم‌کم و با برنامه پیش بروید، نخست به خوبی مشاهده کنید، زمان‌های استفاده، برنامه‌ها و بازی‌های مورد علاقه و سپس امکان‌های خود و خانواده را بسنجید. بررسی کنید که این ساعت بالای استفاده از صفحه نمایش به چه علت است؟ چه جایگزین مطلوبی را می‌توانید پیدا کنید که به‌عنوان یک والد توانایی همراهی در آن را داشته باشید و فرزندان‌تان هم از آن فعالیت لذت ببرند؟
برنامه خودتان را برای کمتر کردن زمان استفاده از صفحه نمایش به یک فعالیت خانوادگی تبدیل کنید، برای برنامه‌ریزی برای روزهای تعطیل، تمام امکان‌ها را بررسی کنید، به اعضای خانواده زمانی را بدهید که فعالیت‌های مورد علاقه‌شان را بنویسند یا نقاشی کنند و سپس در جمع خانواده آنها را بررسی کنید، یک برنامه جمعی با درنظر گرفتن علائق و درخواست‌های همه خانواده باعث می‌شود همه اعضا مشتاق پیاده‌سازی آن باشند، مانند یک پروژه مشترک خانوادگی است، در پس این برنامه‌ریزی برای روزهای تعطیل کم شدن استفاده از تلویزیون و موبایل و بازی را لحاظ کنید اما این نکته را هم توجه کنید که اجبار به صفر کردن این زمان در روزهای نخست ممکن است باعث شود اعضا و مخصوصا کودکان و نوجوانان به کل برنامه بی‌اعتماد شوند. در برنامه توان جسمی و روحی خود را هم درنظر بگیرید و تصمیمی نگیرید یا قولی ندهید که از پس آن برنیایید و برای حذف یک عامل نادرست به ورطه چالش دیگری بیفتید.
پیشنهاد
راه‌های طلایی
اگر صاحب یک فرزند هستید یا فرزندانی در یک رده سنی داریدکار شما به نسبت باقی والدین راحت‌تر است، راضی نگاه‌داشتن سلایق مختلف فرزندان در سنین مختلف کار طاقت‌فرسایی است. یک پارک کوچک، یک تکه زمین خاکی، یک سرسره یا تاب، برای کودکان زیر سن 7سال شاید بهترین گزینه باشد، همان فضای کوچک ساعت‌ها سرشان را گرم می‌کند و باعث می‌شود دست به اکتشاف و بازی بزنند. یا حتی کاشتن یک لوبیا و نگهداری از آن و پختن یک شیرینی ساده فعالیت‌هایی است که برای این رده سنی جذاب و پرهیجان است اما با بالا رفتن سن و داشتن تجربیات مختلف و مخصوصا نزدیک شدن به سن نوجوانی به ذوق آوردن و ترتیب دادن فعالیتی جذاب برای فرزندانمان کار سختی می‌شود.
می‌توانید روی این مسئله حساب کنید که طبیعت همواره کمک‌کننده است، حتی اگر مقاومتی در مقابل فعالیت از سمت فرزندان‌تان ببینید تنها از آنها بخواهید با شما همراه شوند، طبیعت، درختان، باد و باران و خاک و برگ و جوی آب همگی دست‌به‌دست هم می‌دهند تا فرزند شما را بالاخره سرذوق بیاورند. آشپزی هم دنیای جذابی دارد، برای یک کودک پختن یک شیرینی کوچک جذاب است و برای یک نوجوان و جوان تجربه ساخت یک طعم جدید یا اختراع یک غذای تازه، محول کردن مسئولیت آشپزی و بخش‌های مختلف مربوط به آن در برنامه‌ریزی شما می‌تواند نقش بسزایی داشته باشد اگرچه باید خود را برای اتفاقات عجیبی که در آشپزخانه می‌افتد آماده کنید اما سپردن مسئولیت یک وعده غذایی به فرزندان بنا به سنشان یا مدیریت نوبتی آشپزخانه نه تنها یکی از راه‌های دور کردن آنها از تلویزیون و موبایل است بلکه در مسئولیت‌پذیری و آموختن یکی از مهارت‌های مهم در زندگی هم بسیار مؤثر است.
