جذب دانشجوی خارجی هدف دانشگاه‌های ایران نیست

در جدیدترین رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی تایمز به‌عنوان یکی از معتبرترین رتبه‌بندی‌های دانشگاه‌ها، 3 دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، دانشگاه‌های علوم پزشکی کردستان و مازندران دیده می‌شوند. رتبه این دانشگاه‌ها به‌ترتیب بین 351تا 400است و با اختلاف زیادی پس از دانشگاه‌های شناخته شده دنیا قرار می‌گیرند. براساس آنچه در وب‌سایت رسمی رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی تایمز آمده، در این رتبه‌بندی بیش از 1600دانشگاه در 99کشور و منطقه قرار دارند و دانشگاه‌ها براساس 13شاخص عملکرد در 4حوزه آموزش، تحقیق، انتقال دانش و چشم‌انداز بین‌المللی ارزیابی شده‌اند. در این فهرست بلند بالا، دانشگاه‌های آمریکایی بیشترین جایگاه را به‌دست آورده‌اند، به‌طوری که از میان 25دانشگاه برتر، 12دانشگاه آمریکایی و 5دانشگاه انگلیسی هستند. بررسی این رتبه‌بندی نشان می‌دهد که دانشگاه‌های ایران جایگاهی در میان 350دانشگاه اول ندارند و نخستین ردپا از دانشگاه‌های ایران را در رتبه‌بندی 351تا 400می‌توان پیدا کرد. نخستین دانشگاه هم دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل است که رتبه 351تا 400را به‌دست آورده است. در همین رتبه‌بندی دانشگاه علوم پزشکی کردستان و دانشگاه علوم پزشکی مازندران هم قرار می‌گیرند. دانشگاه صنعتی شریف اما با فاصله، رتبه‌ای بین 401تا 500  را به‌دست آورده است. البته در رده‌بندی‌های پایین‌تر این فهرست، اسامی دانشگاه‌های دیگری هم دیده می‌شود. مثل دانشگاه امیرکبیر، دانشگاه آزاد نجف‌آباد و... هم دیده می‌شوند که رتبه‌های بین 501تا 800 را کسب کرده‌اند.

چرا رتبه دانشگاه‌های ایران پایین است؟
حالا سؤال اینجاست که چرا دانشگاه‌های ایران، در 2 سال گذشته، جایگاه بسیار پایینی را در این رتبه‌بندی جهانی به‌دست آورده‌اند و چقدر این رتبه‌بندی‌ها مهم است؟  روح‌الله دهقانی، معاون فناوری دانشگاه آزاد و عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف در پاسخ به این سؤال‌ها، توضیحاتی به همشهری می‌دهد. به‌گفته او، رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی «تایمز» و در کنار آن «شانگهای»، جزو رتبه‌بندی‌های مهم به شمار می‌روند، هر چند مؤسسه‌های دیگری هم هستند که وضعیت دانشگاه‌های دنیا را بررسی می‌کنند. دهقانی می‌گوید:« در بحث رتبه‌بندی دانشگاه‌ها پارامترهای متنوعی مطرح است که برخی از این پارامترها را نمی‌توان برای دانشگاه‌های ایران درنظر گرفت. به همین دلیل برخی دانشگاه‌ها در تعدادی از رتبه‌بندی‌ها عدد بالاتری می‌گیرند و برخی دیگر رتبه‌ای پایین‌تر. البته رتبه‌بندی‌ها هم یکسان و یکنواخت نیست و هر کدام هویت مستقل دارند.» این مسئول درباره برخی پارامترهای بررسی دانشگاه‌ها توضیح می‌دهد و می‌گوید:« در برخی رتبه‌بندی‌ها، مساحت دانشگاه به‌عنوان یکی از پارامترها به شمار می‌رود. در این حالت مثلا دانشگاه شریف مساحت زیر 20هکتار دارد و ممکن است امتیاز کمی از این پارامتر بگیرد، اما یک دانشگاه دیگر ایران با مساحت بزرگ‌تر امتیاز بالاتری کسب می‌کند. در برخی موارد هم بحث قرارداد و ارتباط با صنایع هم به‌عنوان یک پارامتر درنظر گرفته می‌شود که بسیاری از این رتبه‌بندی‌های خارجی، دسترسی به این داده‌ها ندارند. آنها از دانشگاه‌ها می‌خواهند چنین اطلاعاتی را در اختیار آنها قرار دهند اما بسیاری از دانشگاه‌ها به‌دلیل مسائل امنیتی و محرمانه بودن، چنین اطلاعاتی را نمی‌دهند.»

بعضی از رتبه‌بندی‌ها کاسب‌کارانه است
به‌گفته دهقانی، برخی از این رتبه‌بندی‌ها به کاسبی‌ بنگاه‌های بین‌المللی تبدیل شده است، مثلا یک نهاد رتبه‌بندی در این زمینه برای خود فعالیت اقتصادی درست کرده و به دانشگاه‌ها اعلام می‌کند که برای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها، اطلاعات لازم را در اختیارش قرار دهند و حتی برای بررسی آن اطلاعات از دانشگاه‌ها، تقاضای پول می‌کند. او در توضیح بیشتر می‌گوید:«برخی رتبه‌بندی‌ها بدون هزینه‌ای صورت می‌گیرد، اما همان نهادهایی که تقاضای پول می‌کنند، این پول را در مقابل اختصاص رتبه خاص به دانشگاه‌ها نمی‌گیرند، بلکه در ازای خدماتی است که می‌دهند.» او می‌گوید که این رتبه‌بندی‌های بین‌المللی را نباید به کیفیت دانشگاه‌ها تعمیم داد:«در بیشتر موارد اطلاعات کافی از سمت خود دانشگاه‌ها در اختیار این مؤسسه‌ها قرار نمی‌گیرد و اطلاعات به‌صورت کلی از سایت دانشگاه‌ها گرفته می‌شود، مثل تعداد استادان و استادیارها یا تعداد دانشجویان، فار‌غ‌التحصیلان و... به همین دلیل این رتبه‌بندی‌ها ملاک نیست و لزوما تعیین‌کننده واقعی سطح دانشگاه‌ها نیست، اما در عین حال نمی‌توان گفت که اهمیت و اعتبار ندارند، چرا که بر مبنای همان اطلاعات عمومی دانشگاه‌ها عمل می‌کنند.»  به‌گفته او رتبه‌بندی اخیر هم بر مبنای دانشگاه‌های زیر 50سال صورت گرفته، درحالی‌که دانشگاه‌های مهمی مثل تهران و شریف، بیش از 50سال عمر دارند و عدد کمتری در این رتبه‌بندی می‌گیرند. او در پاسخ به این سؤال که آیا دانشگاه‌های ایران تاکنون در این رتبه‌بندی‌ها، مقام بهتر از 300 داشته‌اند، توضیح می‌دهد:«تعیین رتبه‌بندی‌های بین‌المللی برای دانشگاه‌ها، تغییر می‌کند. البته برای دانشگاه‌های ایرانی کسب این رتبه‌ها مطابق با استانداردهای بین‌المللی، مانند دیگر دانشگاه‌های خارجی چندان اهمیتی ندارد. دانشگاه‌هایی دنبال این رتبه‌بندی‌ها هستند که می‌خواهند امتیازهای بیشتر را با هدف جذب دانشجویان بهتر بین‌المللی کسب کنند، اما شرایط ما در ایران برای جذب دانشجویان بین‌المللی به‌گونه‌ای نیست که این رتبه‌بندی‌ها بتواند تأثیر چندانی داشته باشد.»