گپ
کمک‌های ویژه به روستاهای مرزی
کمک‌های اعتباری، صدور مجوز تاسیس دهیاری، برنامه‌ریزی برای توسعه گردشگری مرزی و توانمندسازی اقتصادی از جمله این کمک‌های ویژه است
سیده زهرا عباسی - خبرنگار
ایران 16استان مرزی دارد که در مجموع با حدود 40میلیون نفر حدود نیمی از جمعیت کشور را در خود جای داده‌اند، اما از کل این تعداد، بخش اندکی از مزایای مرزنشینی بهره‌مند می‌شوند. گرچه به‌تازگی «برنامه ملی تقویت کسب‌وکار، معیشت مرزنشینان و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق مرزی» با هدف بهبود وضع معیشتی و کسب‌وکار مرزنشینان تصویب و به هیأت وزیران ابلاغ شده، اما محرومیت‌های مرزنشینان به‌قدری زیاد است که به‌نظر می‌رسد اقدامات اساسی‌تری برای رفع آن نیاز باشد. رفع محرومیت و ارائه خدمات مناسب یکی از ضرورت‌های مهم در حوزه امنیت ملی، حفظ و نگهداشت جمعیت در روستاهای مرزی است که در گفت‌وگو با مهدی جمالی‌نژاد، معاون عمران، توسعه امور شهری و روستایی و رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور به این موضوع پرداخته‌ایم.
آمار و اطلاعاتی درباره روستاهای مرزی وجود دارد؟
بله. به‌طور کلی 16استان و 114شهرستان مرزی در کشور وجود دارد. از مجموع حدود 2600مرکز دهستان موجود در کشور، 310دهستان (معادل 12درصد) در 114شهرستان مرزی واقع شده‌اند. همچنین از مجموع حدود 39هزار روستای بالای 20خانوار، 24هزار و 821روستا یعنی معادل 65درصد از آنها در استان‌های مرزی و مابقی در استان‌های غیرمرزی واقع شده‌اند. بر همین اساس حدود 65درصد از روستاهای دارای دهیاری کشور نیز در این استان‌ها قرار دارند. از مجموع روستاها و دهیاری‌های تاسیس‌شده نیز حدود 20درصدشان در 310دهستان مرزی واقع شده‌اند؛ یعنی حدود 5هزار روستای بالای 20خانوار و حدود 4600دهیاری در دهستان‌های مرزی واقع شده‌اند.
آیا از نظر سرانه جمعیت هر روستا یا تعداد افراد ساکن در هر روستا نیز تفاوتی بین روستاهای مرزی و غیرمرزی کشور وجود دارد؟
به‌طور کلی سرانه جمعیت هر روستا یا همان آبادی بالای 20خانوار حدود 554نفر و این رقم در استان‌های مرزی 518نفر و در دهستان‌های مرزی 540نفر است. بنابراین می‌توان گفت روستاهای واقع در استان‌های مرزی نسبت به سایر استان‌ها، کم‌جمعیت‌تر هستند.
باتوجه به اینکه روستاهای مرزی عموما بهره کمتری از امکانات برده‌اند، آیا برنامه‌ای برای حمایت و رسیدگی به این روستاها وجود دارد؟
به‌طور کلی جمهوری اسلامی خود را نسبت به ارائه خدمات و رفع نیاز همه شهروندان اعم از شهرنشین، روستانشین و عشایر، مسئول و پاسخگو می‌داند و تلاش خود را برای ارائه خدمات بهتر به آنها به‌ویژه در مناطق محروم معطوف کرده است.
اگر نگاهی به وضعیت برخورداری روستاها از زیرساخت‌های اساسی چون آب، برق، تلفن، راه، گاز، اینترنت و... بیندازیم، متوجه اهتمام و نگاه سخاوتمندانه، دلسوزانه و جهادگرانه نظام در عرصه خدمت‌رسانی به روستاییان خواهیم شد. هرچند تا رسیدن به جایگاه شایسته فاصله داریم.
به همین دلیل، وزارت کشور تلاش می‌کند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود، کمک کند کیفیت زندگی و شاخص‌های توسعه در سکونتگاه‌های مرزی ارتقا یابد. اگر خواهان امنیت در مرزها هستیم بایستی نگاه توسعه‌ای به این سکونتگاه‌ها داشته باشیم و قطعا ارتقای شاخص‌های توسعه در این نقاط، افزایش امنیت و تحقق امنیت پایدار را نیز به همراه خواهد داشت.
یکی از ظرفیت‌های در اختیار ما برای توجه به این روستاها، کمک به برنامه‌های توسعه و خرید ماشین‌آلات موردنیاز دهیاری‌های واقع در مناطق مرزی از محل اعتبار موضوع ماده58 قانون تنظیم2 است.
از اقدامات حائز اهمیت در این روستاها، کمک به استقرار نهاد دهیاری در روستاهای بالای 20خانوار است که براساس دستور ویژه وزیر کشور، صدور مجوز تاسیس دهیاری برای همه روستاهای بالای 20خانوار واقع در نقاط مرزی در دستور کار جدی قرار دارد. همچنین برنامه‌هایی در تعامل با دستگاه‌ها و نهادهای ذیربط برای توسعه گردشگری مرزی، توانمندسازی و رفع محرومیت و... در حال پیگیری است که نتایج آن اعلام خواهد شد. از سایر دستگاه‌ها و نهادها در بعد اقتصادی و خدماتی نیز انتظار می‌رود که به رونق اقتصادی و عمران و آبادانی این روستاها کمک کنند.
به‌تازگی کارگروه ویژه مرز مجلس طرحی را برای احیای روستاهای مرزی خالی از سکنه که طی جنگ تحمیلی تخلیه شده بودند، تصویب کرده است. این طرح چقدر می‌تواند به تقویت مرز و ماندگاری جمعیت در آن کمک کند؟
احیای مجدد سکونت در اینگونه روستاها، دستاوردهای اجتماعی و فرهنگی متعددی را نیز در پی دارد. البته تحقق این مهم نیازمند اقتضائات و تمهیداتی است که از آن جمله می‌توان به ضرورت رونق تولید و اشتغال در این روستاها، تسهیل و ارائه مشوق‌های لازم برای بازگشت و تولید مجدد، تسهیل و مساعدت برای بازآفرینی این سکونتگاه‌ها اشاره کرد.
یکی از مهم‌ترین مشکلات مناطق مرزی خالی از سکنه شدن روستاها به‌دلیل محیط‌زیستی و محرومیت است، برای این مشکل چه راهکاری وجود دارد؟
مادامی که روستایی نتواند کیفیت زندگی مطلوبی در روستا داشته باشد و خدمات لازم به او ارائه نشود و زمینه کسب درآمد مکفی در روستا برایش فراهم نباشد، بدیهی است که تصمیم به ترک روستا خواهد گرفت. اگر خواهان مانایی و پایداری جمعیت در روستاها و حتی بازگشت جمعیت به این سکونتگاه‌ها هستیم، باید شرایط سکونت در این روستاها را بیش از پیش ارتقا دهیم و زمینه رونق اقتصادی، اشتغال و کسب درآمد را برایشان فراهم کنیم. واقعیت این است که بخش کشاورزی با توجه به محدود‌بودن منابع تولید در این بخش، در چنین شرایطی به‌تنهایی پاسخگوی نیازهای اشتغال و درآمد روستاییان نیست و حتما بایستی منابع درآمدی جایگزین و مکمل به کمک اقتصاد و رونق اشتغال در روستاها بیایند.
