در یک سال 26میلیون تن کاغذ در ادارات مصرف می‌شود

زهرا رستگارمقدم، روزنامه‌نگار

در آستانه سال 1398بود که صدها دوستدار و فعال محیط‌زیست در اقدامی خودجوش با مراجعه به صفحه اینستاگرام یک بانک، از تصمیم‌اش درباره چاپ نکردن سررسید حمایت کردند. با اعلام توقف چاپ سررسید سال ۱۳۹۸ از سوی این بانک صدها کاربر حامی محیط‌زیست در پاسخ به دعوت مجمع فعالان زیست‌محیطی جهان (EAFWorld) به صفحه اینستاگرام آن رفتند و با کامنت، لایک و پیام مستقیم (دایرکت) تصمیم این بانک را ستودند. صفحه اینستاگرام مجمع فعالان زیست‌محیطی جهان که در آن سال قریب به 51هزار دنبال‌کننده داشت و با اعلام فراخوانی، از دوستداران محیط‌زیست خواسته بود با گذاشتن کامنت قلب، از این بانک ایرانی به‌دلیل توقف چاپ سررسید و حفاظت از جنگل‌ها تشکر کنند. این تصمیم برای حفظ محیط‌زیست، پرهیز از هزینه‌های غیرضروری و کاهش مصرف کاغذ بود، اما واقعا نگاه فعالان محیط‌زیست در چاپ چنین سررسیدهایی چیست؟ آیا برای تبلیغات شرکت‌ها گزینه‌های پیشنهادی دیگری دارند؟
به‌نظر آمار مشخصی درباره میزان تولید سررسید‌ها وجود ندارد. در ایران چون شرکت‌های خصوصی این خدمات را ارائه می‌دهند، اطلاعات مشخص و جامعی در این‌باره وجود ندارد، اما اطلاعات جالبی درخصوص میزان استفاده سازمان‌های دولتی از کاغذ در سال 1396 منتشر شد که عجیب به‌نظر می‌رسد. در سال 1396 و سال 1397 بیست و شش میلیون تن کاغذ مصرف شده است. علی طهماسبی، فعال محیط‌زیست درباره این مصرف کاغذ می‌گوید:‌ «این، کاغذ مصرفی یک سال ادارات کشور بوده است. اگر سررسیدها را در همین عدد اعلام شده، قرار دهیم، یعنی بعضی از ادارات مثل بانک‌ها چاپخانه‌های اختصاصی دارند که اگر این گروه را نیز در همین بخش منظور کنیم، باز هم نشان از آن دارد که در حوزه‌ اداری حجم زیادی از کاغذ استفاده می‌شود و متأسفانه آسیب جدی به محیط‌زیست وارد خواهد کرد.» او می‌گوید بنا بر آمار، به طور متوسط از هر درخت 8هزار برگه‌ a4 تولید می‌شود. تصور کنید 26میلیون تن کاغذ مصرفی ادارات یعنی چند درخت در این بین قربانی شده‌اند؟  طهماسبی می‌گوید: «روزنامه کیهان آماری منتشر کرد که سالانه چند میلیون درخت برای تولید کاغذ اداری قطع می‌شود. برای کاهش و رفع این معضل در حقیقت موضوع دولت الکترونیک مطرح شد. دولت الکترونیک مزایای فراوانی داشت و یکی از اهداف آن اثرات زیست‌محیطی بود. طرح گرچه کمک‌کننده بود، اما اشکالی نیز داشت؛ مثلا استانداری خوزستان به‌طور روزانه و مستمر برای شهرداری‌ها، بخشداری‌ها و فرمانداری‌ها ابلاغیه ارسال می‌کند. بخشنامه وقتی به شکل کارتابل تهیه و ارسال می‌شود، به‌صورت الکترونیک است، اما در نهاد یا اداره‌ مقصد چاپ می‌شود و در اختیار واحدهای دیگر مثل عمران، روابط ‌عمومی، شهرسازی، فنی، حراست و... قرار می‌گیرد. در این مرحله نیز باز تولید کاغذ وجود دارد؛ یعنی موضوع دولت الکترونیک در کشور آنگونه که باید و شاید عملی نشده است، هنوز ناقص است و به‌نحوی با تولید کاغذ و استفاده از آن مواجهیم.» راهکار دیگر از نظر این فعال محیط‌زیست استفاده از گوشی‌های هوشمند است. بالغ بر 70درصد جمعیت کشور صاحب گوشی‌های هوشمند هستند که اپلیکیشن‌ و نرم‌افزارهای مختلفی را در خود دارند. تقویم و سررسید‌ها نیز از دیگر امکانات این گوشی‌ها هستند: «خوش‌بین هستم که چه ما بخواهیم یا نخواهیم و چه برنامه‌ای داشته یا نداشته باشیم به سمت تکنولوژی و استفاده کمتر از کاغذ حرکت می‌کنیم؛ اینکه سررسید‌ها و تقویم‌های کاغذی از محیط ما حذف شوند. زمانی که اینترنت همگانی شد و گوشی‌های همراه هر روز به امکانات جدیدتری مجهز شدند، تیراژ روزنامه‌ها و استفاده از آن افت کرد. این موضوعی نبود که ما درباره آن فکر کرده و طالب آن بوده باشیم، بلکه اقتضای جامعه امروز و گسترش علم و تکنولوژی بود که ما را به این سو حرکت داد. درباره سررسید‌ها نیز به‌صورت اخص، شاهد این خواهیم بود که بی‌استفاده و حذف خواهند شد و احساس می‌کنم شاید 5سال آینده چیزی به‌عنوان سررسید کاغذی وجود نداشته ‌باشد.»
 رضا ساکی، فعال محیط‌زیست نیز درباره کاهش چاپ سررسیدها در سال‌های اخیر می‌گوید: «گرانی کاغذ سبب شده بسیاری از شرکت‌ها، نهادها و ارگان‌ها دست از چاپ سررسید بردارند. هرچند بعضی ارگان‌ها اصرار به چنین تبلیغاتی در پایان هر سال داشته و دنبال راه تازه‌تری نیستند. شرکت‌های خصولتی نیز با چاپ سررسید سنگین و گران‌قیمت با تعداد بالا همچنان در حال آسیب به محیط‌زیست هستند و اسم این کار را می‌گذارند سرمایه‌داری با این شعار: دارندگی و برازندگی!» ساکی همچنان به فرهنگسازی بعضی شرکت‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «این در حالی است که در چند سال اخیر بعضی شرکت‌ها با اعلام اینکه نمی‌خواهند به‌دلیل دغدغه‌های محیط‌زیستی سررسید چاپ کنند، چنین فرهنگی را در بازار ایجاد کرده‌اند. به‌نظر در زندگی امروز نیز مردم کم‌کم به استفاده از سررسیدها کمتر تمایلی نشان می‌دهند. همین امر باعث شده است که منابع تبلیغی شرکت‌ها به سمت موارد دیگری سوق پیدا کند، زیرا استفاده از سررسید چندان با سبک زندگی امروزی ما نیز همخوان نیست. به‌نظر علاقه‌مندان نیز می‌توانند خود آن را به شکلی که می‌پسندند از کتابفروشی‌ها تهیه کنند و نیاز نیست شرکت‌ها دست به چاپ با تعداد بالای آن بزنند.»