نگاه
گذری بر شخصیت چندوجهی زنده‌یاد استاد سیدهادی خسروشاهی
آفتابی در حجاب معاصرت
دومین سالروز رحلت علامه مفضال، زنده‌یاد استاد سیدهادی خسروشاهی، در حالی فرا می‌رسد که هنوز ابعاد گوناگون و متنوع شخصیت آن بزرگ، در حجاب قرار دارد و اقدامی در خور، برای بازشناسی آن صورت نگرفته است. به واقع بلیه کرونا و جلوه‌های هزار رنگ و هر از گاه آن، همچنان مجالی برای برگزاری محافل بین‌المللی و جامع نکوداشت، برای وی را فراهم نساخته است. با این همه و در مجال اکنون، می‌توان موارد ذیل را به‌عنوان تفاوت‌های آن فقید سعید با همگنانش برشمرد:
یک
او از آغاز تحصیل، آموختن خویش را منحصر به دروس رسمی و سنتی حوزه‌های علمیه شیعه نکرد و آورده‌های دانشمندان مسلمان در داخل و خارج از کشور را از نظر دور نداشت. به واقع او در عداد شخصیت‌هایی است که طریق علاج انحطاط مسلمانان را می‌جست و به هم‌افزایی دانشوران دردمند در این باره، اعتقادی بلیغ داشت. علاوه بر این، وی با ترجمه و انتشار اندیشه‌های آنان، نقش مهمی در شکوفایی فکر و عمل نسل جدید طلاب و دانشجویان مبارز داشت. مجموعه افکار و تلاش‌های مرحوم خسروشاهی در این حوزه، او را در زمره بسترسازان فرهنگی انقلاب اسلامی قرار می‌دهد.
دو
گذشته از مرحله اندیشه، خسروشاهی در عرصه عمل، به‌ویژه تکاپوی سیاسی نیز کارنامه‌ای پربار دارد. وی در دوران جوانی، از نزدیک با آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی، آیت‌الله سیدمحمود طالقانی و شهید سیدمجتبی نواب صفوی ارتباط یافت و آنان را با تمام تفاوت‌هایشان، در منظومه اندیشگی خویش جای داد. جریان ملی‌گرا نیز تا زمانی که پذیرای معارف دین بود، در قلمرو ارتباطات و مراودات وی قرار می‌گرفت. ارتباطات وی با مهندس مهدی بازرگان و همگنان وی نیز از همین‌رو بود. با این همه خسروشاهی به دکتر مصدق و پیروان سکولار وی در داخل و جمال عبدالناصر و اقمار او در خارج، به‌دلیل گرایش صِرف به ملی‌گرایی، اعتقادی نداشت و آنان را مورد انتقادات شدید قرار می‌داد. آن زنده‌یاد با آغاز نهضت امام خمینی (ره)، با عنایت به آشنایی و علاقه پیشین خویش با آن بزرگ، در آن شرکت جست و چند مورد دستگیری و تبعید را تجربه کرد. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز نمایندگی امام(ره) در وزارت ارشاد اسلامی، سفارت جمهوری اسلامی در واتیکان و مسئولیت دفتر حافظ منافع جمهوری اسلامی ایران در مصر را بر عهده داشت. علاوه بر این و هماره، از ارائه مشورت به مسئولان، در حوزه آگاهی و تجربه خویش، دریغ نمی‌کرد.
سه
مرحوم خسروشاهی از پیشروان تقریب و تعامل مذاهب اسلامی، در دوران معاصر به شمار می‌رود. تکاپوی تقریبی وی، سال‌ها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شد و پس از آن، ابعاد گسترده‌ای یافت که همکاری مؤثر با مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، در زمره مهم‌ترین مصادیق آن قلمداد می‌شود. او بر این باور بود که جریانات فکری، اجتماعی و سیاسی اسلامی، باید اختلافات خویش را تقلیل دهند و به انبوهی از مشترکات خود، به‌عنوان منشأ تعامل و همکاری بنگرند. او در این مسیر، به الگویی چون سیدجمال‌الدین اسدآبادی نظر داشت و هم از این روی، در احیای نام و آثار وی، نقشی یگانه ایفا کرد. وقوع جریان بیداری اسلامی در دهه اخیر، برای او فرصتی ارجمند بود که به‌رغم بیماری‌های جسمی، با نشاط فراوان به عرصه روشنگری در این‌باره گام نهد و آثار، مقالات و گفت و شنودهای مطبوعاتی فراوانی را سامان دهد. چند دهه فعالیت «مرکز بررسی‌های اسلامی» در شهر قم، به‌ویژه در حوزه وحدت اسلامی را نیز می‌توان در عداد سرفصل‌های این تلاش
پردامنه قلمداد کرد.
چهار
این فرزانه فقید در واپسین سالیان حیات خویش، یکی از متفاوت‌ترین کتابخانه‌ها را در منطقه پردیسان شهر قم تاسیس و از این رهگذر، به طلاب و در نگاهی کلی‌تر علاقه‌مندان علم و معرفت، خدمتی در خور ارائه کرد. البته در طول تاریخ، عالمان دینی فراوانی چنین کرده‌اند اما «کتابخانه مرکز بررسی‌های اسلامی»، به‌دلیل برخورداری از آثار منحصر به فرد و یگانه، درواقع می‌تواند منبعی نظری، برای جریان نوگرایی دینی قلمداد شود. برخی از کتب این بوستان معرفت، تنها نسخه موجودِ آن در ایران است که با ذوق و علاقه آن دانشی‌مرد، تجمیع و حفظ شده است.
در همینه زمینه :