گفت‌وگو
مدیرعامل شرکت خاکریز آب در گفت‌وگو با همشهری از وضعیت شبکه جمعآوری آب‌های سطحی شهر تهران می‌گوید
مهار سیلاب‌ها، آزادسازی رودخانه‌ها
محمود مولایی، روزنامه‌نگار
میزان بارش‌های تهران را هم می‌توان بحرانی دانست و هم مناسب. قضیه از این قرار است که در پایتخت ایران، اگرچه بارندگی‌ها گاهی به حد مطلوب صورت می‌‌گیرد، اما با توجه به جمعیت ساکن، مقدار آبی که مصرف می‌شود و البته مقدار آبی که هدر می‌رود، طبیعی است که حجم بارش‌‌ها کافی نباشد. تنها یک نگاه به پیامکی که این روزها از سوی شرکت آب و فاضلاب استان تهران برای مشترکان ارسال می‌شود، بیندازید: «این عدد واقعی است! 3میلیارد لیتر مصرف روزانه آب در تهران!» حالا سؤال اینجاست که در چنین شرایطی چه باید کرد؟ پاسخ روشن است؛ مدیریت مصرف آب، صرفه‌جویی، هدایت آب‌های سطحی که هدر می‌روند و بازچرخانی آب مصرف‌شده. در این بین، هدایت صحیح آب‌های سطحی که طی سالیان طولانی به مسیر درست هدایت نمی‌شدند، یکی از مهم‌ترین‌ها برای تامین آب مورد نیاز تهران به‌حساب می‌آید؛ اقدامی که می‌تواند از خطر جاری‌شدن سیلاب نیز به میزان زیادی بکاهد. همین موضوع باعث شد تا سراغ مدیرعامل شرکت خاکریز آب شهرداری تهران برویم تا ببینیم چه اقداماتی تاکنون در این راستا صورت‌گرفته و چه طرح‌ها و پروژه‌هایی را در دستور کار دارند. سیدعبدالمهدی حسینی در این گفت‌وگو از طرح‌هایی مثل احیا و ساماندهی رودخانه‌ها و ایمن‌سازی و احیای روددره‌ها هم صحبت کرده که در ادامه می‌‌خوانید.
آیا واقعا آب‌های سطحی می‌توانند در تهران سیلابی خطرناک به راه بیندازند؟
بله. با توجه به توپوگرافی خاص، اختلاف ارتفاع بیش از 900متری شمال و جنوب شهر، کوهستان‌های مشرف به شهر و طبیعت رودخانه‌های عبوری، تهران از دیرباز در معرض سیلاب قرار داشته است. برای همین، احداث شبکه جمعآوری آب‌های سطحی آغاز شده اما مقداری از آن هنوز تکمیل نشده است.
منظورتان 700کیلومتر شبکه جمعآوری آب‌های سطحی است؟ با توجه به اینکه توسعه کانال‌های اصلی مسیرهای آب‌های سطحی نیاز به اعتبارات چشمگیری دارد، فکر می‌کنید چه زمانی توسعه 700کیلومتر شبکه آب‌های سطحی به پایان برسد؟
بله. با توجه به اقدامات اجرایی انجام شده، شهر تهران دارای بیش از 10هزارکیلومتر شبکه فرعی و 534کیلومتر شبکه اصلی جمعآوری و هدایت آب‌های سطحی و مدیریت سیلاب است. درحالی‌که با توجه به مطالعات عملیاتی‌کردن طرح جامع مدیریت آب‌های سطحی شهر تهران، نیاز به 700کیلومتر شبکه اصلی است. یعنی، توسعه حدود 166کیلومتر شبکه اصلی آب‌های سطحی باقی مانده که عمده آن، در بخش‌های توسعه‌یافته جدید شهر در غرب و شرق شهر تهران شامل مناطق21 و 22 و همچنین شرق مناطق4 و 14 قرار گرفته. در واقع در این مناطق توسعه زیرساخت‌های شهری متناسب با توسعه شهر در حوزه شهرسازی پیش نرفته است. برای تحقق این هدف، اعتباری بالغ بر 10هزار میلیارد تومان نیاز داریم تا شبکه به‌طور کامل احداث و بهره‌برداری شود که با توجه به میزان اعتبارات سال‌های اخیر، تحقق این پروژه‌ها بیش از 25سال به طول خواهد انجامید. البته اعتبار سال1401 به لطف شورای محترم اسلامی شهر تهران و حمایت‌های معاون محترم فنی و عمرانی شهرداری تهران حدود 40درصد رشد داشته و به 350میلیارد تومان رسیده است. طوری که نسبت بین 350میلیارد تومان و 10هزار میلیارد تومان، نشان می‌دهد که همچنان نیازمند افزایش اعتبار در حوزه سیلاب و ایمنی شهر تهران خواهیم بود.
شرکت خاکریز آب در طرح احیا و ساماندهی رودخانه‌های شهر تهران فعالیت می‌کند؛ دراین خصوص نگهداشت عمرانی شبکه اصلی آب‌های سطحی توضیح می‌دهید؟
نگهداشت عمرانی شبکه اصلی آب‌های سطحی موجود و تاسیسات وابسته به‌منظور حفظ این سرمایه عظیم و استراتژیک زیرساختی و استمرار کارایی و عملکرد مطلوب آن از اهمیت زیادی برخوردار است. در این راستا، نگهداشت عمرانی شبکه موجود در 3محور اصلی شامل رفع گلوگاه‌های سیلابی بحرانی، رفع آبگرفتگی میادین مثل میدان آزادی و شریان‌های اصلی و ترمیم و مرمت اساسی کانال‌ها و مجاری موجود، برنامه‌ریزی و در دست اقدام است. براساس مطالعات یکپارچه انجام‌شده در شبکه موجود 47گلوگاه سیلابی شناسایی‌شده است که با عنایت به طرح‌های اجرایی تهیه‌شده و برنامه‌ریزی صورت‌گرفته، رفع 8گلوگاه سیلابی در دستور شرکت خاکریزآب قرار گرفته است. از این بین البته عملیات اجرایی 7گلوگاه سیلابی پایان یافته و تنها عملیات اجرایی یک گلوگاه با پیشرفت بیش از 85درصد در حال انجام است که در ابتدای سال آینده، تکمیل خواهد شد.
روددره‌ها و رودخانه‌های تهران طی دهه‌های گذشته به‌دلیل ساخت‌وساز در بستر رودخانه دچار آسیب‌های جدی شده است. آیا احیا و ساماندهی این بسترهای طبیعی را هم دنبال می‌کنید؟
در پاسخ سؤال باید بگویم بله. طرحی را در دستور کار داریم که 5هدف اصلی و اساسی را دنبال می‌کند. اول، ایمن‌سازی رودخانه‌ها و مسیل‌هاست؛ یعنی فضا و بستر را باید آماده کنیم تا بارندگی‌های با دوره بازگشت 50 یا 100ساله خسارتی را به شهروندان وارد نکند. هدف دوم، بهبود اکوسیستم شهری است. هم‌اکنون برخی از رودخانه‌های شهر تهران به لحاظ بصری اصلا زیبا نیست و جاذبه‌ای برای شهروندان ندارد. برای همین باید کاری انجام دهیم. سوم، فرهنگسازی و هوشیارسازی اجتماعی است. متأسفانه در پیرامون رودخانه‌ها و درختان موجود در آنجا فضای بزهکاری ایجاد شده است. ازجمله رودخانه فرحزاد که شهرداری تهران با کمک معاونت اجتماعی و فرهنگی وارد این مقوله شده تا مشکلات را برطرف کند. در هدف چهارم، احیای کمی و کیفی پایه رودخانه‌ها را خواهیم داشت که می‌تواند در شرایط بحران سیلاب تأثیر خود را نشان دهد. هدف آخر نیز توسعه و نوسازی بافت فرسوده پیرامون رودخانه‌هاست که ازجمله محدوده‌های کن و فرحزاد را به‌صورت خاص در‌برمی‌گیرد. با توجه به مطالعات انجام‌شده، در مقطع کنونی احیا و ساماندهی رودخانه کن حدفاصل بزرگراه فتح تا آزادگان در برنامه قرار دارد و کارهای اجرایی آن در حال انجام است. با این حساب رودخانه‌های شهر تهران با توجه به طرح‌های آزادسازی حریم آنها که از سوی دستگاه‌های مختلفی مانند شهرداری، استانداری و شرکت آب منطقه‌ای انجام می‌شود، احیا می‌شوند و روددره‌هایی مانند کن و فرحزاد با اقدامات بازگشت به قبل و اجرای اکوپارک‌ها جان تازه‌ای می‌گیرند.