فرمان گردشگری در آشوراده

محمد باریکانی- دبیر گروه زیست‌بوم

  رئیس‌جمهوری با سفر به جزیره آشوراده فرمان تسریع در اجرای پروژه گردشگری در 38هکتار از این ذخیره‌گاه زیست‌‌کره را صادر کرد. بدین‌ترتیب 22هکتار از 38هکتار فضای گردشگری درنظر گرفته‌شده در جزیره آشوراده به زون گردشگری با احداث اسکله، مسیر دسترسی، آلاچیق، رستوران و کمپ اسکان موقت گردشگران تبدیل می‌شود.
سال‌93 زمانی که حسن روحانی، رئیس دولت یازدهم به همراه اعضای کابینه به آشوراده رفت، پیشنهاد واگذاری جزیره آشوراده با هدف گردشگری مطرح شد. پس از آن بود که سعید شیرکوند، معاون وقت سرمایه‌گذاری وزارت میراث فرهنگی در یک نشست خبری از امضای تفاهمنامه‌ای میان علی‌اصغر مونسان، رئیس وقت سازمان میراث‌فرهنگی و معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست خبر داد که به موجب آن 380هکتار از 800هکتار وسعت جزیره آشوراده به سرمایه‌گذار بخش خصوصی واگذار می‌شد تا به‌گفته او با درنظر‌گرفتن ضوابط سازمان حفاظت محیط‌زیست، پروژه گردشگری آشوراده آغاز شود.
معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست از دوره اصلاحات که سکان هدایت محیط‌زیست کشور را برعهده داشت، تلاش زیادی برای واگذارکردن جزیره آشوراده داشت که هربار این تلاش‌ها به نتیجه نرسید. حتی همان‌زمان برخی رسانه‌ها خبر دادند که او در تلاش بود جزیره آشوراده را به شرکت مجری که از منسوبین خود بود، واگذار کند.
تلاش‌‌های ابتکار برای واگذاری جزیره آشوراده هربار با مخالفت صریح فعالان و کارشناسان محیط‌زیست مواجه شد. چون آشوراده علاوه بر آنکه از سال‌1354 در فهرست جهانی ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره ثبت شده بود، در فهرست جهانی تالاب‌ها نیز قرار داشت و بنابراین از حساسیت‌های ویژه محیط‌زیستی برخوردار بود.
سال‌93 اما او توانست حسن روحانی، رئیس‌جمهوری وقت را برای واگذاری جزیره آشوراده با هدف گردشگری اقناع کند و خبر این اتفاق از سوی وزارت میراث‌فرهنگی اعلام شد. اما همین اعلام ناگهان تبدیل به یک بمب خبری در حوزه محیط‌زیست شد و سرانجام کار به جایی رسید که حتی کارشناسان وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست و اسماعیل کهرم، مشاور رئیس وقت این سازمان مخالفت جدی خود با اجرای طرح گردشگری در جزیره آشوراده و واگذاری این جزیره به سرمایه‌گذار بخش خصوصی را مطرح کردند.
هواداران محیط‌زیست هم کارزارهایی در مخالفت با واگذاری جزیره آشوراده راه‌اندازی کردند و سرانجام با همین مخالفت‌ها بود که موضوع کاهش وسعت زون گردشگری جزیره آشوراده مطرح شد و به جای واگذاری 380هکتار از این ذخیره‌گاه زیست‌کره کشور قرار شد طرح گردشگری آشوراده در 38هکتار از این جزیره متروک کلید بخورد و 22هکتار از این وسعت آن هم نه در طبیعت بکر آشوراده که در فضای مسکونی متروک‌شده جزیره تبدیل به زون احداث تاسیسات گردشگری شود تا آسیب کمتری به محیط‌زیست این تنها جزیره مهم ایرانی دریای خزر برسد.
همین سال‌جاری نیز طرح گردشگری آشوراده و واگذاری این جزیره به سازمان دهیاری‌ها و شهرداری‌های استان گلستان آن‌هم با پیگیری مداوم استاندار گلستان به نتیجه رسید و ستاد ملی تالاب‌ها نیز طرح ارائه‌شده برای توسعه گردشگری در جزیره آشوراده را تصویب کرد.
سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران حالا به جزیره آشوراده رفته است و در بازدید از طرح هدفگذاری‌شده توسعه گردشگری آشوراده، دستور تسریع در اجرای این طرح را صادر کرده است.
رئیسی با حضور در جزیره آشوراده از محل اجرای پروژه بوم‌گردی و طبیعت‌گردی تنها جزیره ایرانی دریای خزر بازدید کرده ‌و در این بازدید جمعی از اعضای هیأت دولت، ازجمله وزیر میراث‌فرهنگی، نماینده ولی‌فقیه در استان گلستان و استاندار گلستان نیز حضور داشتند.
رئیس‌جمهوری مسیر جزیره آشوراده را با قایق طی کرده ‌و تصویر او سوار بر یک فروند قایق موتوری به تنها جزیره ایرانی دریای خزر بسیار در فضای مجازی منتشر شد.
سفر با قایق به جای استفاده از بالگرد برای رسیدن به منطقه حفاظت‌شده آشوراده توسط رئیس‌جمهوری اگرچه به‌زعم کارشناسان محیط‌زیست اقدامی قابل‌تحسین برای حفظ آرامش گونه‌های جانوری و زیستمندان این جزیره بکر کشور است، اما نگرانی‌ها از نظارت بعدی سازمان حفاظت محیط‌زیست در اجرای فازهای مختلف گردشگری در این ذخیره‌گاه زیست‌کره همچنان پابرجا‌ست.
جزیره آشوراده علاوه بر آنکه می‌تواند در توسعه پرنده‌نگری نقش مهمی داشته باشد، در دوره صفویه به‌عنوان شکارگاه شاهان صفوی انتخاب شد و دژ‌هایی از آن دوران در جزیره ساخته شد. برخی مورخان در تاریخ‌نگاری جزیره آشوراده این جزیره را همان جزیره آبسکون دانسته‌اند که در زمان حمله مغول به ایران، سلطان محمد خوارزمشاه به آن گریخت و همانجا مصادف با 1220میلادی درگذشت. سال‌۱۸۳۷ میلادی، جزیره آشوراده توسط روس‌ها اشغال شد و به‌رغم آنکه ایران معترض این اشغال بود، آنها در همان جزیره پاسگاه نظامی احداث کردند. هنوز هم بقایای تخریب‌شده 2بنای تاریخی این جزیره که یادگار اشغال روس‌ها‌ست، در آشوراده پابرجا است؛ یکی قلعه روس‌ها که در زمان رضاخان مرمت و به‌عنوان پاسگاه نظامی استفاده و بعدها تخریب شد و آن دیگری خانه وزیر مختار روس که آن‌ هم در حال تخریب است.

مکث
ذخیره‌گاه زیست‌کره خزر
جزیره آشوراده، از 51سال پیش به منطقه حفاظت‌شده تبدیل شد. این جزیره به‌عنوان بخشی از پناهگاه حیات‌وحش میانکاله در سال1354 نیز به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره در فهرست یونسکو به ثبت رسید. آشوراده تنها جزیره سواحل جنوبی دریای خزر است که بخش عمده تخم‌ریزی ماهیان خاویاری در آن انجام می‌شود و زیستگاه پرندگان کمیابی همچون قرقاول و زنگوله‌بال است. 70درصد از عرصه‌های جزیره آشوراده نیز در زون حفاظت قرار گرفته که دخل و تصرف در آن مجاز نیست. آشوراده همچنین ایستگاه زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر است.