سپردن قلکی کوچک نزد خدا

الهام مصدقی راد- روزنامه‌نگار

چرخ مالی بسیاری از مردم این روزها خوب نمی‌چرخد و لنگ می‌زند، هر کس گره‌ای دارد. گره مالی یکی در درمان است، ‌گره مالی دیگری در خرج تحصیل. پدری جهیزیه دخترش نیمه مانده و نان آوری ابزار کار و معیشتش کهنه و فرسوده شده است. نیازهای ضروری و واجبی که گاهی وقت‌ها در میانه زندگی آدم‌ها خودش را نمایان می‌کند و راهی جز طلب یاری، باقی نمی‌گذارد. یاری رساندنی که بیشتر مواقع در قالب قرض دادن، هم گره کوچک یا بزرگی از زندگی را باز می‌کند و هم فوج ثواب‌ها را به‌سوی قرض دهنده‌اش سرازیر می‌کند.ثوابی که به‌گفته پیامبر اکرم(ص) در برابر هر درهم قرض داده شده، هم وزن کوه احد و رضوان و سینا، ‌حسنات خواهد داشت و اگر برای وصولش نیز مدارا کند، بدون حساب از پل صراط خواهد گذشت.

چگونه قرض‌دهنده باشیم
در آیات قرآن و احادیث و روایات متعدد از ائمه معصومین(ع) به کرات درباره حسنات و پاداش قرض الحسنه و یاری رساندن به دیگران گفته شده و بر قرض دادن تأکید شده است. قرض‌دهنده حس مثبتی به پول و ثروت دارد و دادن ثروتش برای رفع نیاز یک نیازمند، برایش مثبت خواهد بود اما این هم شرایطی دارد و باید رعایت شود.قرض‌دهنده باید از شرایط قرض گیرنده، ‌نیاز او و توان او در پرداخت بدهی آگاهی داشته باشد.گاهی قرض گیرنده نیاز مالی دارد و توانایی پرداخت بدهی‌اش را نیز ندارد، در این شرایط به اوکمک بلاعوض شده که حکم صدقه را دارد و خداوند 10ثواب برایش تعیین کرده است.در حالت بعد می‌دانیم که فرد نیاز دارد اما امکان پرداخت بدهی را نیز دارد.در این شرایط به او قرض داده و شرعا نیز بدهی از او طلب می‌کنیم چراکه منجر به فعالیت اقتصادی خواهد شد.این قرض است و 18ثواب دارد. در نوع دیگری از قرض گرفتن برای تهیه ملزومات مهم، قرض‌دهنده می‌تواند آن کالارا خریداری کرده و با قیمت بیشتری در اختیار قرض گیرنده قرار دهد، قرض گیرنده نیز مبلغ مورد نظررا طی زمان و مبلغی مشخص به قرض‌دهنده برمی‌گرداند؛ رودی، کارشناس اقتصادی با تأکید بر اینکه این شیوه به‌دلیل وجود کالایی مشخص و واقعی، ربا محسوب نخواهد شد بر توجه به مسائل شرعی امور مالی نیز تأکید کرده ومی‌گوید:‌« براساس آیه 186سوره بقره، آنچه میان دو نفر به‌عنوان قرض‌دهنده و قرض گیرنده مقرر می‌شود باید مکتوب شود. این به‌معنای عدم‌اعتماد نیست بلکه برای ثبت دیون و حقی است که بر گردن دو طرف است و درصورت فوت یکی از طرفین، هم حق و دینی بر گردن نمی‌ماند و هم بازماندگان در جریان قرار می‌گیرند.»

کراهت در قرض گرفتن
 در مقابل تمام ثواب و پاداشی که در قرض دادن وجود دارد، به قرض نگرفتن نیز توصیه و تأکید شده است که انسان برای رفع نیازهایش به تلاش و فعالیت بپردازند.کمیل رودی، کارشناس اقتصادی و عضو آکادمی هوش مالی در این خصوص می‌گوید: « قرض‌گرفتن، عملی مکروه است، چرا که ما بدون آنکه خدمت یا فعالیتی را به جامعه برسانیم، می‌خواهیم سطح زندگی خودمان را بالا ببریم.با این کار، ‌درآمد خود را نیز جلوتر مصرف کرده‌ایم، بدهکار می‌شویم و حس خوب تولید ثروت در ما ایجاد نمی‌شود.» با این حال گاهی اوقات در شرایطی قرار می‌گیریم و تنها با قرض گرفتن می‌توان آن نیاز را برطرف کرد. این کارشناس اقتصادی با تأکید بر اینکه بهتر است قرض گرفتن به امور ضروری مربوط بوده و برای تامین کالاهای با دوام و سرمایه‌ای باشد به همشهری می‌گوید:‌« به‌عنوان قرض گیرنده باید توان و ظرفیت پرداخت بدهی، منبع پرداخت و طول و میزان پرداخت بدهی را مشخص کنیم. و نکته مهم این است که براساس سواد مالی، تنها تا 30درصد درآمد ما باید صرف پرداخت بدهی شود. این نوع، می‌تواند قرض خوبی باشد.» نوعی قرض گرفتن نیز برای سرمایه‌گذاری و یا اصطلاحا برای اهرم‌سازی‌ است که به‌گفته رودی، در زمره قرض‌های عالی قرار می‌گیرند.به‌عنوان مثال ما قصد خرید خانه‌ای به قیمت یک میلیارد تومان داریم اما موجودی ما 600میلیون تومان است.400میلیون تومان دیگر قرض  می‌کنیم و خانه را که کالای سرمایه‌ای است خریداری می‌کنیم، در اینجا 600میلیون تومان را اهرم یک میلیارد تومان کرده‌ایم و حالا از راه‌هایی همچون اجاره دادن خانه، ‌می‌توان آن بدهی را پرداخت کرد.پس انداز معکوس نیز ازجمله دیگر قرض‌های عالی محسوب می‌شود. رودی در این‌باره می‌گوید:« پس انداز پول برای خرید کالایی ضروری، به‌ویژه در شرایط تورمی کار سختی است. در حالت معکوس می‌توان آن کالا را خرید و به مرور پول آن را پرداخت کرد مانند ماشینی که خریداری می‌کنیم و هر ماه مبلغ مشخصی برایش می‌پردازیم.»

مکث
اشکال بزرگ صندوق‌های قرض الحسنه خانگی

پیچ و خم‌های اداری در قرض گرفتن از نهادهای مالی و اعتباری موجب شده بعضی از مردم   سراغ تشکیل شبکه‌های مالی دوستانه و خانوادگی بروند. هرچند مراجعه به افراد خانواده برای قرض گرفتن مزایایی دارد اما شرایط غالب این صندوق‌های دوستانه وخانوادگی به‌گونه‌ای است که هم خوانی با رفع نیازهای ضروری ندارد. کمیل رودی، به همشهری می‌گوید:«اگرصورت تورمی این صندوق‌ها را که موجب کم ارزش شدن مبلغ دریافتی نفرات آخر صندوق می‌شود درنظر نگیریم، ‌مهم‌ترین مشکل آنها قرعه کشی بودنشان است.اگر قصد از راه‌اندازی صندوق‌های قرض الحسنه خانگی، کمک رسانی به افراد است باید هیأت مدیره‌ای سه نفره برای آن تعیین کرد وهرماه براساس نیازهای افراد که به‌صورت محرمانه عنوان می‌شود، مبلغ صندوق را در اختیار آنها قرار داد.کمک رسانی با قرعه کشی معنا ندارد و عملا این صندوق‌ها را بدون کارکرد کرده است.» در برخی از صندوق‌های خانگی نیز شیوه‌هایی باب شده که آنها را از کارکرد اصلی دور کرده و موجب بی‌اعتمادی افراد می‌شود. یکی از این موارد، تعلق داشتن نخستین سهم، به مسئول صندوق است.در برخی موارد نیز مسئول صندوق با ابداع شیوه‌ها و قواعدی، عملا صندوق خانگی را به محل درآمدی برای خودش تبدیل کرده است.