افزایش 2برابری مرگ بیماران نیازمند عضو در دوران کرونا

زهرا جعفرزاده - روزنامه‌نگار

«پویش یک نهال یک زندگی» از 14 تا 22اسفند، برگزار می‌شود؛ پویشی همزمان با روز درختکاری برای ترویج فرهنگ اهدای عضو در کشور. در این پویش افراد به یاد اهداکنندگان عضو، نهالی می‌کارند و ویدئوی آن را برای انجمن اهدای عضو ایرانیان می‌فرستند، پس از آن با همکاری صدا و سیما، ویدئوی برگزیده، منتشر می‌شود. در این میان هشتگ #یک_نهال_یک_ زندگی برای فضای مجازی تعیین شده و اطلاعات بیشتر در سایت www.ehdacenter.ir قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان اهدای عضو و انجام پیوند با گذشت 2سال از شیوع کرونا، کاهش یافته است، همه اینها در شرایطی است که روزانه بین 7 تا 10بیمار نیازمند عضو در کشور جانشان را از دست می‌دهند و از 3هزار نفری که به‌دلیل مرگ مغزی، گزینه اهدای عضوند، 2هزار نفر بدون اهدای عضو خاکسپاری می‌شوند؛ اتفاقی که از نظر نایب‌رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان نشان‌دهنده ضعف در فرهنگسازی است.

 رضایت بیش از 9هزار خانواده در 20سال
امید قبادی، در گفت‌وگو با همشهری توضیح بیشتری درباره اهمیت شرکت در این پویش می‌دهد و می‌گوید: «در پزشکی 2نوع مرگ وجود دارد، یکی ایست قلبی یا همان مرگ معمولی است که 99درصد از مرگ‌های دنیا را شامل می‌شود و یک درصد، مرگ مغزی است. یعنی از هر 100نفر، یک نفر با مرگ مغزی جانش را از دست می‌دهد. نکته دیگر اینکه، فردی که دچار مرگ مغزی شده، به‌دلیل اینکه دستگاه تنفس‌رسان مصنوعی از دهان به داخل ریه‌اش وصل شده، حرکاتی شبیه تنفس و ضربان قلبش برای چند روزی با این اکسیژن‌رسانی مصنوعی، حفظ می‌شود تا برخی ارگان‌های حیاتی بدن فعال بمانند و خانواده فرصتی کوتاه برای تصمیم بزرگ اهدای عضو داشته باشد. در همه جای دنیا پذیرش مرگ در مرگ‌ مغزی با این شرایط، سخت است، اما اغلب خانواده‌ها پس از رضایت ندادن و خاکسپاری عزیزشان، پشیمان می‌شوند.» سالانه 5 تا 8هزار نفر در کشور با مرگ مغزی جانشان را از دست می‌دهند که تنها 3هزار نفرشان قابلیت اهدای عضو دارند، اما از این تعداد هم فقط هزار نفر، به اهدای عضو می‌رسند. بنابراین 2هزار نفر با 7هزار عضو قابل پیوند، خاکسپاری می‌شوند. همه اینها در شرایطی است که یک فهرست 25هزار نفره از بیماران نیازمند پیوند عضو وجود دارد که منتظر رسیدن این ارگان‌های حیاتی‌اند که به‌گفته قبادی، اگر اعضای بدن نیمی از آن 2هزار نفر اهدا شده بود، تمام آن افراد نیازمند عضو، زنده می‌ماندند و دیگر فهرست انتظار پیوند وجود نداشت. نایب‌رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان می‌گوید: ایران در آسیا رتبه اول اهدای عضو را دارد و با سالانه 600پیوند کبد، در جایگاه اول پیوند در یک مرکز این عضو در دنیا قرار دارد. از سوی دیگر، پس از فتوای امام‌خمینی(ره) در اردیبهشت سال68 و در ادامه فتوای رهبری در سال70، مشکل شرعی برای این اقدام وجود ندارد. بنابراین تنها دلیلی که منجر به نرسیدن اعضای اهدایی به بیماران نیازمند می‌شود، نهادینه نشدن فرهنگ نوعدوستی و نپذیرفتن مرگ قطعی افراد مرگ مغزی است.
 به‌گفته قبادی، این مشکل تنها متعلق به نظام سلامت نیست، مسئله کل نظام است و باید مصوبه مجلس را برای اختصاص بودجه به نهادهای مختلف برای نهادینه کردن این فرهنگ معنوی در ایران داشته باشد.  به‌گفته او، یکی از دلایل اصلی برای راه‌‌اندازی «پویش یک نهال یک زندگی» تأکید بر فرهنگسازی است؛ در 20سال گذشته 9 هزار و300 خانواده برای اهدای عضو رضایت داده‌اند که این اتفاق منجر به نجات جان 70هزار ایرانی شده است: «یکی از شاخص‌های مهمی که برای رصد میزان اهدای عضو در کشور وجود دارد، یک شاخص جهانی به‌نام PNP است که تعداد اهدای عضو در یک سال را به ازای هر یک‌میلیون نفر درنظر می‌گیرد، این شاخص در سال79، 0.2 بود و در سال98، به 14.3 رسید. در دوران کرونا اما این میزان حدود 55درصد افت کرد؛ درست مانند همه کشورها. در ادامه با تلاش دوباره برای افزایش میزان اهدای عضو، در سال1400، این میزان به 11.2 رسید.» براساس اعلام قبادی، شاخص دوم، بررسی میزان رضایت به اهدای عضو است که در سال84، زیر 10درصد بود و حالا به بالای 70درصد رسیده است. شاخص سوم، تعداد صدور کارت اهدای عضو است، در سال90، یک‌میلیون‌ و200هزار کارت اهدای عضو صادر شده بود و امروز این کارت‌ها به 8میلیون رسیده است. به‌گفته او، پس از هر حرکت فرهنگی آمار صدور کارت روزانه 20 تا 70 برابر می‌شود.  او به وضعیت پیوند عضو در دوران کرونا هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «مرگ افراد نیازمند عضو در دوران کرونا بالا رفت، یکی از دلایل آن این بود که تعداد قابل توجهی از افراد مرگ مغزی، مبتلا به کرونا بودند و امکان اهدای عضو را نداشتند. دلیل دیگر اینکه، کسی که پیوند عضو می‌شود باید داروهای مهارکننده سیستم ایمنی دریافت کند که سیستم ایمنی بدنش را به‌شدت ضعیف می‌کند، بنابراین در این دوره جز در موارد بسیار اورژانسی، پیوند عضو انجام نشد. دلیل سوم، تمرکز اغلب مراکز درمانی بر درمان بیماران مبتلا به کرونا بود که اولویت نظام سلامت در شرایط فعلی است.» به‌گفته او، در دوران کرونا مشخص نیست که چه تعداد بیمار به‌دلیل اهدا نشدن عضو جانشان را از دست دادند، اما باتوجه به کاهش 50 تا60درصدی پیوند عضو در سال99، قطعا میزان مرگ‌ها 2برابر شده است.