گزارش
ابراهیم برزگر، استاد علوم‌سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی مطرح کرد
پاسخگویی به‌موقع لازمه حکمرانی خوب
حمیدرضا بوجاریان، خبرنگار
موضوع حکمرانی و پاسخگویی مسئله‌ای جدی در سیاست‌ورزی و مدیریت افکار عمومی به شمار می‌رود؛ موضوعی که ابراهیم برزگر، استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه‌طباطبایی در گفت‌وگو با همشهری اعتقاد دارد نظام‌های حکمرانی باید با درنظرگرفتن اهمیت آن با بهره‌گیری از تیم‌های متخصص در بخش‌های چندرسانه‌ای از آن برای افزایش سرمایه اجتماعی خود و بستن خلأهای اطلاع‌رسانی موجود میان حکمرانان و مردم استفاده کنند؛ خلأهایی که عمیق شدن شکاف آن می‌تواند منجر به بروز چالش‌هایی برای نظام حکمرانی شود.
ابراهیم برزگر در پاسخ به این سؤال که یکی از راه‌های پاسخگو کردن حاکمان نبود تمرکزگرایی در حکمرانی و پاسخگویی است، گفت: از حیث تسهیلات و امکاناتی که فراهم می‌شود برای ارتباط با مراکز خبری و خبرنگاران سیستم اصل غیرمتمرکز می‌تواند عملکرد بهتری داشته باشد؛ چراکه افرادی که برای پاسخگویی به رسانه‌ها در دستگاه‌های دولتی و اداری فعالیت می‌کنند، به‌دلیل مشغله‌های شدید کاری در بسیاری از موارد قادر به پاسخگویی به‌موقع و مناسب به رسانه‌ها نیستند. این ضعف منجر به نبود امکان پاسخگویی سریع و به‌موقع به رسانه‌ها خصوصا رسانه‌های رسمی می‌شود؛ بنابراین به‌نظرمی‌رسد، رویکرد غیرمتمرکز در پاسخگویی به رسانه‌های رسمی می‌تواند تأثیر مثبتی در پاسخ به برخی ابهامات و سؤالات موجود از سوی رسانه‌ها باشد. وی با اشاره به اینکه برخلاف اصل تمرکززدایی در پاسخ به رسانه‌ها، برای پاسخ به افکار عمومی باید رویکردی دیگر در پیش گرفته شود تا بتوان افکار عمومی را در موضوعات مختلف اقناع کرد و به سؤالاتی که در ذهن آنها وجود دارد، پاسخ داد، گفت: در ماجرای افکار عمومی مهم این است نباید شکاف اطلاعاتی میان مردم و حاکمان وجود داشته باشد. باید این را در نظر گرفت که ما در دورانی زندگی می‌کنیم که رسانه‌های بسیار قدرتمند، پرنفوذ و پرشماری اطراف ما فعالیت می‌کنند و می‌توانند خلأهای اطلاعاتی که میان مسئولان و مردم وجود دارد را با داده‌هایی نادرست پر کنند و به افکار عمومی جهت دهند. برزگر با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های حکمرانی و پاسخگویی، کاستن از خلأهای اطلاعاتی و واکنش سریع و به‌موقع برای پر کردن نقاط ابهام نزد افکار عمومی است، خاطرنشان کرد: متأسفانه نگاهی میان مدیران وجود دارد که خدمات خود را به مردم نمی‌گویند و علاقه‌ای به رسانه‌ای کردن خدمات ارائه شده خود ندارند. این رویکرد نادرست است و سبب ایجاد زمینه‌های شکاف اطلاعاتی میان مردم و مسئولان می‌شود؛ چرا که بیان نشدن این مطالب منجر به ایجاد این تصور و ابهام در مردم می‌شود که مسئولان خدمتی ارائه نکرده‌اند و از این رو، نگاه مردم نسبت به اقدامات حاکمان به شکل تدریجی تغییر می‌کند. به‌گفته این استاد دانشگاه علامه طباطبایی، رویکرد مکتوم نگاه داشتن خدمات به مردم، رویکرد نادرستی در حکمرانی است و ادامه این روند بدون شک نمی‌تواند منجر به پاسخگویی به مردم برای رفع ابهام نزد افکار عمومی شود و چنین رویه‌هایی را باید با شیوه‌های مدرن و دقیق اصلاح و خدمات ارائه شده با روش‌های جدید به مردم اعلام کرد تا زمینه‌ساز اقناع افکار عمومی درباره اقدامات حاکمیت شود.
مدیران از بیان ضعف‌ها نگران نشوند
این استاد دانشگاه، با بیان اینکه مدیران نباید تنها هنگام بروز موفقیت‌ها خود را در دسترس رسانه‌ها قرار دهند و باید در هنگام بروز بحران‌ها یا اشکال مدیریتی نیز روحیه پاسخگویی به مردم و رسانه‌ها را در خود حفظ کنند، تأکید کرد: در حکمرانی و پاسخگویی، مدیران در مواقعی که حادثه‌ای رخ می‌دهد، در ابتدا خود به شکل ابتکاری خلأ اطلاعاتی مردم و عطش دانستن از سوی آنان را پاسخ می‌دهند و به اصطلاح خود روایتگر ماجرا می‌شوند تا فرصت سوءاستفاده به دیگران داده نشود. اما متأسفانه، چنین رویه‌ای در سیستم حکمرانی و مدیریتی کشور آنگونه که باید دیده نمی‌شود و مدیران به‌دلیل ترس از تبعات احتمالی ناشی از موضع‌گیری‌های خود، پاسخگویی بهنگام، مؤثر و قابل اعتنایی ندارند. وی اضافه کرد: مدیران نباید نگران این باشند که واکنش به‌موقعی حتی در مقابل اتفاقات ناخوشایند داشته باشند، بلکه باید به این موضوع فکر کنند که روایت اول را از ماجرا ارائه کنند؛ چراکه روایت اول همواره اثرگذاری و تأثیر بیشتری مقابل روایت‌های دست دوم دارد و افکار عمومی پذیرش بالاتری نسبت به آن دارد. برزگر رویکرد دولت گذشته در مقابل اتفاقات مختلف را یادآوری و با انتقاد از رویکردهای دولت قبل، به اصلاح رویه‌های گذشته در دولت سیزدهم اشاره کرد و گفت: ما در دولت سیزدهم شاهد این بودیم که سرپرست یک فرمانداری در یکی از شهرستان‌های کشور به خبرنگاری اهانتی می‌کند و این اهانت در کوتاه‌ترین زمان ممکن با واکنشی جدی و قاطع روبه‌رو و فرد اهانت‌کننده از کار برکنار می‌شود. این اتفاق از آنجا ناشی می‌شود که سیستم حکمرانی و پاسخگویی در دولت سیزدهم جایگاه مردم و پاسخگویی به آنان را به‌خوبی درک کرده است. این استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه دولت برای حکمرانی و پاسخگویی به مطالبات مردم باید در همه امور خود پیوست‌های رسانه‌ای را درنظر بگیرد و تلاش کند با استفاده از انواع ابزارهای رسانه‌ای دیدگاه خود را به مردم منتقل و نظرات مردم را در مقابل اقداماتش رصد و دریافت کند، افزود: ممکن است حاکمان و کنشگران سیاسی در برخی موارد دچار اشتباهاتی در بیان و استفاده از جملات شوند. در چنین شرایطی، تیم‌های رسانه‌ای متخصص باید بلافاصله با رصد اشتباهات رخ داده به‌گونه‌ای تدبیر و برنامه‌ریزی کنند تا یک اشتباه تبدیل به نقطه‌ضعف حکمرانان نشود و فرصت سوءاستفاده را از افراد بگیرد.
بازیابی سرمایه اجتماعی با پاسخگویی منطقی
برزگر در ادامه در پاسخ به این سؤال که دولت سیزدهم به‌دلیل اشتباهات و ضعف‌های دولت‌های یازدهم و دوازدهم میراث‌دار وضعیت نامناسب در سرمایه اجتماعی است و به‌نظر او دولت باید چگونه این سرمایه اجتماعی را افزایش دهد، ارتقای سرمایه اجتماعی در دولت سیزدهم را نیازمند ممارست تلاش همه ارکان حاکمیت برای جلب اعتماد مردم درمیان‌مدت و بلند‌مدت دانست و گفت: تخریب سرمایه اجتماعی با سرعت بالایی رخ می‌دهد، اما سازندگی آن زمان‌بر است و نباید انتظار داشت که ذخیره منفی سرمایه اجتماعی دولت قبل به سرعت تخلیه شود و به سمت مثبت شدن حرکت کند. آنچه مهم است احساس مردم است و مردم باید احساس کنند که دولت می‌خواهد کار کند و تلاش حداکثری را هم دارد؛ حتی اگر نتواند در برخی قسمت‌ها به اهداف خود برسد. اگر حکمرانان بتوانند این احساس را به مردم منتقل کنند که دنبال اصلاح امور و کار کردن به نفع مردم هستند و در این راه پاسخگویی را اصل خود بدانند می‌توانند این سرمایه اجتماعی را تقویت کنند.
