دلایل عدم‌استقبال مردم از طرح‌های ایمن‌سازی چیست؟

سازمان آتش‌نشانی تهران در قالب طرح پلاک ایمن بر آن است که شهروندان را برای داشتن ساختمانی ایمن‌تر آموزش دهد و همچنین به آنها بیاموزد در مواجهه با خطر حریق چه اقداماتی انجام دهند. به‌رغم رایگان بودن این طرح اما به‌نظر می‌آید مردم استقبال چندانی از آن نکرده‌اند. جواد نوفرستی، رئیس جامعه ایمن کشور، دلایل عدم‌استقبال مردم از طرح‌های مربوط به ایمن‌سازی را بررسی می‌کند.

دغدغه ایمنی بین مردم چه اندازه جدی است؟
به‌صورت کلی، درک خطر به‌ویژه در حوزه ایمنی در جامعه و خانواده‌ها پایین است. یعنی افراد تا زمانی که اتفاق ناگواری برای خود یا خانواده‌شان رخ ندهد، خطر را جدی نگرفته و امکان وقوع آن را دور می‌بینند. نکته‌ای که من همواره در سمینارها  یا در مواجهه با مردم بر آن تأکید می‌کنم درس‌گرفتن و عبرت‌آموزی از حادثه پلاسکو است. در آن حادثه اگر کارگرانی که در طبقه11 متوجه آتش‌سوزی شدند، خاموش‌کننده‌ای در اختیار داشتند و اگر برای استفاده از آن آموزش دیده بودند شاید شاهد رخ دادن آن اتفاق ناگوار نبودیم. نکته جالب این است که حتی متخصصان ایمنی و کارمندان و پرسنلی که با حوزه ایمنی سر و کار دارند نیز توجه چندانی به رعایت نکات و ضروریات ایمن‌سازی در محل زندگی خود ندارند؛ به‌عنوان مثال، در سمیناری که گروهی از همین کارشناسان حضور داشتند، پرسیدم چند نفر در منازل خود خاموش‌کننده استفاده می‌کنند؟ بیش از یک‌سوم از شرکت‌کنندگان در این جمع دست بلند نکردند. این در حالی است که خاموش‌کننده ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین وسیله ایمنی در هر ساختمان است. بنابراین، دغدغه ایمنی اساسا در بین مردم و حتی متخصصان جدی نیست. بنابراین درک خطر در جامعه پایین است.

چه عواملی بر پایین بودن درک خطر در بین مردم مؤثر است؟
این گزاره که مشکلات اقتصادی و معیشتی سبب شده که مردم امکانی برای تجهیز منازل خود به تجهیزات ایمنی نداشته باشند و این مسئله اساسا اولویتشان نباشد، مطرح است،
هر چند نمی‌توان تأثیر مشکلات معیشتی را نادیده گرفت اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد که بی‌توجهی به ایمنی و فرهنگ آن، ارتباط چندانی با سن، جنسیت، تحصیلات و طبقه اجتماعی ندارد؛ به این معنا که حتی افراد متمول و طبقات بالا نیز خطر را جدی نگرفته و هزینه چندانی برای ایمن کردن محل زندگی خود نمی‌کنند. به‌نظر می‌آید در جامعه ما اغلب مردم به‌صورت کلی، مسائل و خطرات را جدی نمی‌گیرند. این گفته درخصوص مواجهه مردم با کرونا هم قابل‌تعمیم است.

چرا استقبال از طرح‌هایی مانند طرح پلاک ایمن سازمان آتش‌نشانی که به‌دنبال شناسایی ناایمنی‌ها در ساختمان‌های مسکونی و اداری است از جانب مردم کم است؟
مردم به‌رغم رایگان بودن این طرح، از آن استقبال چندانی نکرده‌اند که چند دلیل دارد: نخست اینکه تبلیغات حول این طرح بسیار کم است. واقعا چند درصد مردم از وجود این طرح مطلع‌اند؟ چه میزان از ظرفیت‌های شهرداری و سایر نهادها ازجمله صدا‌و‌سیما، رسانه‌ها و کمپین‌ها برای معرفی این طرح استفاده شده است؟ بنابراین، مردم اساسا مطلع نیستند که چنین طرحی وجود دارد. دلیل دوم، فرایندی است که فرد باید طی کند تا بتواند از خدمات این طرح استفاده کند، بدین معنا که بسیاری از مردم حوصله مراجعه به سایت، سامانه، ثبت‌نام و ثبت اطلاعات در سامانه را ندارند و زمانی که متوجه می‌شوند دسترسی به این خدمات مستلزم انجام فرایند چند‌مرحله‌ای از طریق سایت است، منصرف می‌شوند. بهتر بود که برای این کار یعنی دریافت اطلاعات مردم شماره‌ای اعلام می‌شد و کارمندان سازمان آتش‌نشانی اطلاعات لازم را از متقاضی می‌گرفتند.