چرا ایمنی دغدغه عمومی نیست؟

کلانشهر تهران از نظر شاخص‌های ایمنی رتبه خوبی ندارد و خطر زلزله، فرونشست زمین، آتش‌سوزی، تصادفات و... بیخ گوش پایتخت نشسته و شهروندان را تهدید می‌کند. سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران به‌عنوان متولی امر ایمنی در شهر تهران شناخته می‌شود. این سازمان در جهت ارتقای فرهنگ ایمنی و آماده‌سازی مردم برای مواجهه با حوادث مشغول فعالیت است و تاکنون اقدامات مختلفی را در بخش‌های مختلف با محوریت موضوعات اجتماعی و عملیاتی انجام داده است. حوزه پیشگیری از حوزه‌های مهم مورد توجه این سازمان است و تاکید بر آن است که علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد.  با این وجود کامران عبدولی، معاون حفاظت و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی، می‌گوید:«متاسفانه ایمنی دغدغه عمومی نیست و به همین دلیل هنوز ما بر اثر سهل‌انگاری‌های خیلی عادی و بی‌توجهی‌ به مسائل کوچک، روزانه تلفات می‌دهیم و این بی‌توجهی‌ها باعث می‌شود سالانه تعداد قابل توجهی از هموطنانمان جان خود را از دست بدهند، نمونه‌اش اینکه هنوز سالانه 800 نفر در کشور جان خود را بر اثر خفگی با گاز منوکسیدکربن از دست می‌دهند یا بر اثر اتصالات نادرست گاز و انفجار بر اثر آن خسارات مالی بسیاری به مردم تحمیل می‌شود. بنابه این دلایل، همچنان فرهنگسازی و اطلاع‌رسانی در حوزه ایمن‌سازی و پیشگیری جای کار بسیار دارد و همه دستگاه‌های دولتی به خصوص وزارت کار، وزارت بهداشت و درمان و آموزش و پرورش باید جدی‌تر به این بخش ورود کنند و ملاحظات ایمنی و آتش‌نشانی را به سرعت در دستور کار قرار دهند».

ایمن‌سازی ساختمان‌ها جدی گرفته نمی‌شود
معاون حفاظت و پیشگیری از حریق سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی ضعف قوانین را مانعی بر سر راه ایمن‌سازی ساختمان‌های شهر می‌داند و می‌گوید:«هر چند قوانین و الزامات قانونی دست ما را در بحث ایمن‌سازی و الزام مالکان باز نگذاشته اما طبق قانون شهرداری‌ها در این حوزه تکالیفی برعهده سازمان گذاشته شده. در راستای این تکالیف، کارشناسان سازمان به ارزیابی ساختمان‌ها و تعیین ریسک حریق و حوادث در آنها می‌پردازند و در نهایت، دستورالعمل و توصیه‌نامه‌هایی برای هر ساختمان صادر و سپس به مالکان و بهره‌برداران ابلاغ می‌شود. اما در بحث اجرای این دستورالعمل‌ها همت جدی از سوی مالکان و بهره‌برداران صورت نمی‌گیرد.» عبدولی می‌افزاید:«قانون متقن و الزام‌آوری که به صورت شفاف مالکان را ملزم به اجرای دستورالعمل‌ها و توصیه‌نامه‌های ایمنی کند وجود ندارد. مشکلات اقتصادی نیز به این مسئله دامن می‌زد. از طرف دیگر، ساختمان‌هایی داریم که قبل از اینکه پایان کار بگیرند به بهره‌برداری می‌رسند و در ساختمان‌های در حال بهره‌برداری نیز کار به کندی پیش می‌رود. همه این عوامل باعث می‌شوند که ایمن‌سازی، نامحسوس و جزیی پیش برود و پیشرفتی در این بخش حاصل نشود و اصطلاحا اثربخش نباشد». 

ساختمان‌های جدیدالاحداث وضعیت بهتری دارند
معاون پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتش‌نشانی البته تاکید می‌کند که این وضعیت نگران‌کننده بیشتر در مورد ساختمان‌های فرسوده شهر است و از اردیبهشت سال گذشته به این طرف ساختمانی وجود ندارد که دستورالعمل ایمنی آتش‌نشانی را دریافت نکرده باشد و بر اجرای آن پیگیری نشده باشد. عبدولی می‌افزاید:«به تازگی ما به بررسی ساختمان‌هایی که از سال90 به بعد ساخته شده‌اند پرداخته‌ایم. در این طرح حدود 400هزار واحد بررسی و مشخص شد که در آنها حریق و حادثه‌ای رخ نداده و اگر هم رخ داده بسیار جزئی بوده و تلفات و خسارات سنگین نداشته‌ایم. اینها نشان می‌دهد که ساختمان‌هایی که تاییدیه ایمنی آتش‌نشانی را دریافت کرده‌اند از نظر موضوعات ایمنی و آتش‌نشانی امن هستند».

طرح نظام بازرسی ایمنی ساختمان مورد اقبال قرار گرفت
از جمله طرح‌های سازمان آتش‌نشانی تهران در راستای ایمن‌سازی و پایش ایمنی ساختمان‌های شهر تهران، طرح نظام بازرسی ایمنی ساختمان بوده است. در قالب این طرح، سیستم‌های اعلام و اطفای حریق، وضعیت دسترسی و راه‌های خروجی ساختمان‌ها، وضعیت ایمنی موتورخانه‌ها و مواردی از این دست با نظر کارشناسان سازمان بررسی و همچنین مسائلی از جمله نحوه استفاده از خاموش‌کننده‌های دستی به متقاضیان آموزش داده شد. معاون پیشگیری و حفاظت سازمان آتش‌نشانی می‌گوید:«در طرح‌هایی که از سوی سازمان اجرا می‌شود بر ارتقای فرهنگ ایمنی و افزایش ضریب ایمنی به صورت ساختاری تاکید می‌شود. در راستای افزایش فرهنگ ایمنی، علاوه بر آموزش‌های عمومی و شهروندی، آموزش‌های تخصصی هم مد نظر سازمان است. در این زمینه، تاکنون نزدیک به 6 هزار نفر از مهندسان نظام مهندسی آموزش دیده‌اند. نیروهای دفاتر خدمات الکترونیک که با آتش‌نشانی و صدور پروانه پایان کار درگیر هستند نیز به طور کامل آموزش دیده‌اند. در شهرداری‌های مناطق نیز آموزش‌های لازم ارائه شده و تکرار آن در دستور کار است. در قالب طرح نظام بازرسی هم ما 420نفر از همکارانمان را به صورت تخصصی آموزش داده‌ایم که به درخواست خود شهروندان به محل مراجعه می‌کنند و چک‌لیست‌های مربوطه را پر می‌کنند و در نهایت دستورالعمل‌ صادر و برای مالکان ارسال می‌شود. چنانچه ساختمان مدنظر جزو ساختمان‌های پرخطر باشد و دستورالعمل صادره اجرایی نشود کمیته تخصصی ایمن‌سازی در شهرداری‌های مناطق ایجاد شده، مالکان و بهره‌برداران به آنجا فراخوانده می‌شوند و توجیه می‌شوند که کار را جلو ببرند».

هدف، جلب مشارک مردم است
طرح پلاک ایمن از دیگر طرح‌های سازمان آتش‌نشانی در زمینه پایش ایمنی ساختمان‌های شهر است. این طرح هفتم مهرماه 1400 همزمان با روز آتش‌نشان آغاز شد. هدف از اجرای طرح پلاک ایمن، ترویج فرهنگ ایمنی و آتش‌نشانی، همیاری شهروندان در نگهداشت شهر و کاهش آسیب‌های مالی و جانی بر اثر حوادث عنوان شده است. معاون پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتش‌نشانی درباره این طرح می‌گوید:«طرح پلاک ایمن برای ارتقای ایمنی در ساختمان‌های کم‌خطر که عمدتا ساختمان‌های مسکونی یا ساختمان‌های اداری کم‌جمعیت هستند اجرا می‌شود. در طرح پلاک ایمن الزام است که کار حتما با هماهنگی مالک پیش برود چون حریم خصوصی است. این طرح با درخواست مردم انجام می‌شود». 

چه نکات ایمنی در طرح پلاک ایمن مورد توجه قرار می‌گیرد؟
در طرح پلاک ایمن 26 سوال در قالب 8 موضوع وجود دارد که به ارزیابی موارد ناایمن در خانه و ساختمان مربوط می‌شود. از جمله محورهای سوالات بحث ناایمنی مربوط به آشپزخانه مانند فاصله پرده با اجاق گاز، سیم‌کشی‌ها، نحوه اتصال شیلنگ گاز و دیگر وسایل گرمایشی ساختمان از جمله بخاری است. موقعیت ارتفاعات، جان‌پناه‌ها، پرتگاه‌ها و راه‌های خروج از خانه نیز در میان سوالات وجود دارد. بحث ایمنی برق نیز از موارد دیگری است که در این طرح آمده. همچنین به نکات آموزشی مانند اینکه در زمان حریق افراد چگونه می‌توانند از منزل خارج شوند و تجهیزات مورد نیاز در زمان حادثه کدامند اشاره می‌شود. پس از تکمیل بخش خوداظهاری به متقاضیان اعلام می‌شود که ساختمان آنها در چه حدی ناایمن است و باید چه اقداماتی انجام دهند. اگر متقاضیان به بازدید کارشناسان نیاز داشته باشند درخواست خود را ثبت می‌کنند.

طرح پلاک ایمن رایگان است
معاون پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتش‌نشانی با تاکید بر اینکه طرح پلاک ایمن کاملا رایگان است و با درخواست و همکاری مالکان پیش می‌رود، می‌گوید:«ما زمان بازدید را به اختیار خود مردم گذاشته‌ایم و کارشناسان ما در زمان‌هایی که خود مالکان و بهره‌برداران تعیین کنند در ساختمان حضور خواهند یافت». عبدولی ادامه می‌دهد: «برای اجرای طرح مذکور 240 نفر از همکاران ما به صورت تخصصی آموزش دیده‌اند و به لحاظ مسائل حراستی و اخلاقی مورد تایید هستند. چنانچه مالک و بهره‌برداری بعد از تکمیل فرم خوداظهاری مایل به بازدید کارشناسان ما از ساختمان خود باشد، اگر از رفتار و برخورد همکاران ما احساس نارضایتی داشته باشد می‌تواند آن را در فرم ارزیابی درج کند، ما حتما به نظرات متقاضیان رسیدگی خواهیم کرد».

رسانه‌ها اطلاع‌رسانی کنند
معاون پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتش‌نشانی با تاکید بر اینکه سازمان به حمایت همه دستگاه‌ها و خود مردم نیاز دارد تا بحث ایمن‌سازی را پیاده کند، می‌گوید:«اینکه ما روز به روز در حال افزایش تعداد ایستگاه‌های آتش‌نشانی باشیم اتفاق خوبی نیست. این در حالی است که کشورهای پیشرفته به‌قدری روی بحث‌های ایمنی و فرهنگ‌سازی سرمایه‌گذاری کرده‌اند که تقریبا در هر خانه‌ای یک فرد آگاه به مسائل آتش‌نشانی و ایمنی حاضر است. تقاضای ما از رسانه‌ها اطلاع‌رسانی طرح‌هایی مانند طرح پلاک ایمن است. در صورتی که شهروندان با این طرح آشنا شوند و سوالات را پاسخ دهند و توصیه‌نامه دریافت کنند با وجود بحث‌های آموزشی که ارائه می‌شود قطعا به عنوان یک کارشناس می‌توانند ضمن توجه به نکات پیشگیرانه در محل زندگی خود و خانواده‌شان، در صورتی که حادثه‌ای هم رخ داد توان کنترل اولیه آن را داشته باشد تا حادثه گسترش پیدا نکند».