خطای مضاعف
علی عمادی - روزنامه‌نگار
1. در فیلم سینمایی «کمال‌الملک» ساخته علی حاتمی، وقتی اتابک برای دلجویی از نقاش دلخسته که به تهمت دزدی در تالار آیینه گرفتار شده، نزد او می‌آید، اندکی نخودچی کف دست کمال‌الملک می‌ریزد و از او در ازای یافتن مقصر اصلی چند قول می‌گیرد؛ از همه مهم‌تر اینکه چون نقاشباشی نزدیک‌ترین فرد به ناصرالدین‌شاه است، اتابک می‌خواهد که کمال‌الملک بد او را به شاه نگوید. نقاش هم درحالی‌که نخودچی‌ها را دست‌نخورده به کف دست اتابک برمی‌گرداند، پاسخی می‌دهد بسیار درخور تامل؛ «شما خود بد نکنید، تا من بد شما نگویم.»
2. زندگی مجازی در روزگار حاضر با همه بدی‌های قابل شمارشش، خوبی‌هایی نیز دارد. برای بسیاری از ما که باوری قلبی به اینکه «عالم محضر خداست» نداریم، چشم‌های ناظر متصل به دنیای مجازی شاید عاملی باشد که نه از خوف الهی که از ترس آبرو پیش دیگران، خویشتن‌داری به خرج دهیم و دست به خطایی نزنیم؛ تازه این برای ما مردمان معمولی است؛ آنها که بیشتر در چشم‌اند و بیشتر زیر ذره‌بین این نگاه قرار گرفته‌اند که دیگر جای خود دارند. اما اتفاقا روز و هفته‌ای نیست که از همین جماعت، کلیپی بیرون درزنکند؛ حرفی نامربوط، یک سیلی ناحق، عملی خلاف عفت و... .
اینکه چرا برخی «آدم معروف‌ها» در هر حوزه‌ای چنین پروایی از کرده سهوی و عمدی خود پیش چشم دیگران ندارند، لابد به این دلیل است که جایگاه خود را در جامعه بسیار بالاتر از داوری مردمان همان جامعه می‌پندارند و تصوری ندارند که ارتکاب خطا موجب شود زمین سفت زیرپای شهرت و احیانا محبوبیت‌شان خالی شود. فراتر از این، برخی دیگر چنان مصونیتی برای خود قائل‌اند که شخص شخیص‌شان را بالاتر از قانون می‌پندارند و خب در چنین موقعیتی، اعمال قانون را بسیار دور از خود تصویر می‌کنند.
با چنین نگاهی، وقتی صدای یک طشت رسوایی عالم و آدم را کر می‌کند، خطاکرده‌ها به‌جای پوزش‌خواهی و طلب بخشش، یقه‌گیر کسانی می‌شوند که سندی رو کرده‌اند و فیلمی گرفته‌اند؛ و چون در جایگاهی که دارند، صدای بلندتری نسبت به دیگران یافته‌اند، فریادی بلند از مظلومیت سرمی‌دهند؛ یاللعجب!
3. سخن نبوی که فرمود:«اتقوا من مواضع التهم» (از جایگاه‌های تهمت بپرهیزید.) برای جایی است که دست از پا خطایی نشده اما شرایطی پدید آمده که چنین تصوری می‌رود؛ در حکمت‌های نهج‌البلاغه نیز حضرت امیرالمومنین علیه‌السلام فرموده‌اند: «کسی که خود را در مواضع تهمت قرار دهد نباید کسی را ملامت کند که به او ظن پیدا می‌کند.» یعنی باید خود را سرزنش کند که اسباب سوء‌ظن را فراهم کرده است. همه اینها برای گناه ناکرده است، آنجا که خطا عیان است، دیگر چه جای سرزنش دیگران؟ گریبانگیری از انتشاردهندگان(غیر از موارد مسلمی که صدق اشاعه منکر دارد، آن هم در جامعه و نه در محکمه عدالت) خطایی مضاعف محسوب می‌شود که باید جزایی افزون‌تر پیدا کند. اگر قرار بر این شود، شاید همان اسم و رسم‌دارهایی که حالا لجامی بر خشم و دیگر نفسانیات خویش، پیش چشم دیگران ندارند، مجبور شوند دست و پایشان را جمع کنند و یاد بگیرند که خود بد نکنند تا دیگران بدشان نگویند.
