دوستی همیشگی بین کتاب و کودک

دیر می‌شود، اگر از همان کودکی بچه‌ها را با کتاب آشنا نکنیم و طعم شیرین غرق شدن در صفحات یک کتاب خواندنی را به آنها نچشانیم، خیلی زودتر از آنکه فکرش را بکنیم دیر می‌شود و دیگر عادت دادن فرزندان به مطالعه سخت خواهد بود. کودکان نسل امروز گزینه‌های زیادی برای سرگرمی دارند، از فضای مجازی گرفته تا بازی‌های کامپیوتری و انواع سرگرمی‌های رنگارنگی که اگر دیر بجنبیم، در برابر کتاب پیروز می‌شوند. راهکارهایی وجود دارند برای اینکه بچه‌ها را از همان دوران کودکی به کتاب خواندن علاقه‌مند کنیم. بعضی از این راهکارها را با هم مرور می‌کنیم.

  قدم اول
خودتان کتاب بخوانید!
هرقدر هم که از مزایای اهل مطالعه بودن برای کودکان داد سخن سر دهیم و برایشان از اهمیت کتاب خواندن سخنرانی کنیم تا وقتی بچه‌ها به دیدن کتاب در دست والدین و اطرافیانشان عادت نکنند، به مطالعه علاقه‌مند نمی‌شوند. قدم اول در علاقه‌مند کردن کودکان به مطالعه این است که خودتان کتاب بخوانید. بگذارید بچه‌ها از همان سنین کم به دیدن تصویر شما در حال مطالعه عادت کنند و کتاب به عضوی آشنا در خانه شما تبدیل شود. آن وقت است که اگر آنها را تشویق به کتاب خواندن کنید، توصیه‌های‌تان اثرگذارتر خواهد بود و در چشم آنها، شبیه عالم بی‌عمل جلوه نخواهید کرد. بچه‌ها در نهایت از والدین و بزرگ‌ترهای اطراف خود سرمشق می‌گیرند و بسیاری از عادت‌های بزرگسالی آنها، از همان کودکی در وجودشان ریشه دوانده است. اگر با اهل مطالعه، نویسندگان و شیفتگان کتاب حرف بزنید، حتماً برایتان خواهند گفت که این علاقه از کودکی در وجودشان شکل گرفته و حتماً ردپای والدین و خانواده اهل مطالعه را در شکل‌گیری این علاقه پیدا خواهید کرد.

  قدم دوم
از کارشناسان کمک بگیرید
انتخاب کتاب مناسب برای بچه‌ها آنقدرها هم که به‌نظر می‌رسد کار ساده‌ای نیست. دریایی از کتاب‌های متنوع پیش‌روی شماست که خیلی احتمال دارد شما را در انتخاب سردرگم کند. به علاوه بچه‌ها هم هنوز چندان با فضای مطالعه آشنایی ندارند و شاید سلیقه کتابخوانی در آنها شکل نگرفته باشد. بهترین راه‌حل در چنین شرایطی، کمک گرفتن از کارشناسانی است که با دنیای کودکان و کتاب‌های مختص آنها آشنایی دارند. شما می‌توانید با همراهی این کارشناسان در انتخاب کتاب و نویسنده بهتر به کودکان‌تان کمک کنید. باکمی تحقیقات و جست‌وجو، کتاب‌های بهترین نویسندگان جهان را در اختیار کودکان خود قرار دهید. سالانه فهرست کتاب‌های محبوب ازنظر کودکان و فهرست کتاب‌هایی که موفق به دریافت جایزه شده‌اند منتشر می‌شود که می‌توانید براساس علایق کودکان، در این فهرست بهترین کتاب‌ها را پیدا کنید. بعد از مدتی با سلیقه کودک خود و ژانر موردعلاقه‌اش در مطالعه آشنا می‌شوید و انتخاب کتاب کم‌کم برایتان راحت‌تر خواهد شد. یادتان باشد شما فقط در نقش راهنما ظاهر می‌شوید و باید به فرزندتان آزادی عمل در انتخاب کتاب بدهید.

  قدم سوم
اطراف‌تان کتاب باشد
شاید برای‌تان عجیب باشد اما بچه‌ها حتی در ماه‌های اول تولد، می‌توانند با کتاب انس بگیرند. کتاب باید در خانه شما عضوی ثابت باشد تا بچه‌ها حتی وقتی هنوز سواد خواندن ندارند، چشم‌شان به دیدن آن عادت کند. برای بچه‌های کوچک‌تر، کتاب‌های غیرکاغذی تهیه کنید و بگذارید کتاب همیشه دم‌ دست‌شان باشد. فضایی را در خانه به چیدن کتاب‌ها اختصاص دهید. از طرف دیگر وقت گذراندن در جایی که کتاب اطراف‌تان زیاد است، می‌تواند در عادت دادن بچه‌ها به مطالعه مؤثر باشد. مثلاً گاهی زمان تفریح و گردش بچه‌ها را، به گشت و‌گذار در کتابفروشی‌ها، کتابخانه‌ها یا فضاهایی مثل باغ کتاب اختصاص دهید. به این ترتیب ذهن کودکان پر از تصویر کتاب می‌شود و به حضور کتاب در زندگی روزمره‌شان عادت می‌کنند. این روزها فضاهای جذابی که به دنیای کتاب‌ها مربوط است در شهرها ساخته شده که پر از کتاب، برنامه‌های قصه‌خوانی، بازی‌های جذاب و محیط شاد است و می‌تواند بچه‌ها را به پرسه زدن در میان قفسه‌های کتاب در روزگار بزرگسالی علاقه‌مند کند و آینده‌شان را بسازد.

  قدم چهارم
خلاقیت داشته باشید
در انتخاب روش‌هایی که کودک را به مطالعه علاقه‌مند می‌کند، خلاقیت داشته باشید. فقط حرف زدن از اهمیت کتاب، کمکی به شما نمی‌کند. راه‌های متنوعی وجود دارد که بچه‌ها به کتاب خواندن به چشم یک سرگرمی لذتبخش نگاه کنند. مثلاً آنها را با کتاب صوتی آشنا کنید و ببینید که چطور این روش آنها را عاشق قصه و کتاب می‌کند. وقتی سوار ماشین هستید در مسیر برایشان کتاب صوتی یا شعرهای کودکان پخش کنید. شب‌ها قبل از خواب، می‌توانید از کتاب صوتی به‌عنوان لالایی که کودک را برای خواب آماده می‌کند استفاده کنید. جای‌تان را با کودک عوض کنید و این بار از او بخواهید قصه‌ای را از یکی از کتاب‌هایشان برای شما بخواند. با اشتیاق به او گوش دهید تا خواندن کتاب برایش به فعالیتی جذاب تبدیل شود و حس کند کار مهمی انجام می‌دهد. درباره قصه‌های کلاسیک با بچه‌ها حرف بزنید و بعد به آنها بگویید که به‌زودی کتاب این قصه‌ها را برایشان فراهم خواهید کرد تا کنجکاوی و شوق مطالعه کتاب‌ها در آنها شکل بگیرد.

  قدم پنجم
تشویق آری، اجبار نه!
اگر راه را درست بروید، اشتیاق کتاب خواندن در کودکان به خوبی شکل می‌گیرد و خودشان برای مطالعه داوطلب می‌شوند. اما یادتان باشد شما قرار است بچه‌ها را به کتاب خواندن تشویق کنید، نه مجبور! اگر مطالعه را به کاری اجباری و بی‌هیجان تبدیل کنید، شک نکنید که نتیجه‌ای کاملاً برعکس خواهید گرفت و این نتیجه چیزی نخواهد بود جز دلزده شدن بچه‌ها از کتاب و فراری شدن آنها از مطالعه. برای کودک‌تان کتاب هدیه بگیرید، در هفته ساعاتی را به کتاب خواندن دسته‌جمعی با اعضای دیگر خانواده اختصاص دهید، در بازی‌های‌تان با بچه‌ها از کتاب استفاده کنید و برای اشتیاق آنها به مطالعه، جایزه‌های کوچک درنظر بگیرید. با آنها در کتاب خواندن همراه شوید تا فضا برایشان دلپذیر شود و احساس نکنند که ناچارند به کاری خسته‌کننده مشغول شوند. حواس‌تان به اتفاقات روزمره باشد و کتاب‌های مربوط به این اتفاقات برای کودکان تهیه کنید، مثلاً اگر به تازگی یک فیلم درباره دایناسورها دیده، خواندن یک کتاب درباره آنها برایش جذابیت خواهد داشت. در کل اینکه، سعی کنید کتابخوانی را اتفاقی خوشایند و انتخابی کنید، نه اجباری.

  قدم ششم
دنیای کودکان را بشناسید
کودکان به‌خصوص در سنین 7تا 10سال پر از علایق مختلفی هستند که تازه آنها را کشف کرده‌اند. بعضی بچه‌ها به یک ورزش خاص علاقه‌مند شده‌اند، برای بعضی‌ها دنیای نجوم و کهکشان‌ها جذابیت دارد، عده‌ای عاشق ماشین‌ها هستند و بعضی‌ها قصه دوست دارند. بچه‌ها بیشتر از هر زمانی در پی سرگرمی‌ها و دوستان جدیدند. برای هرکدام از سرگرمی‌ها کتاب هست و برای هر سؤالی کوچک یا بزرگ، پاسخ درستی در لغتنامه، دایره‌المعارف یا منابع دیگر وجود دارد. قدم برداشتن کودک از این علایق به‌سوی مطالعه به راهنمایی‌های شما بستگی دارد. اگر شما بتوانید بفهمید کودک‌تان بیشتر با چه موضوعی سرگرم می‌شود یا درباره چه چیزهایی خیال‌بافی می‌کند، خیلی آسان می‌توانید کتاب مناسب او را پیدا کنید و در مورد سؤالاتی که از شما می‌پرسد یا هنگام مطالعه روزانه با هم پیدا می‌کنید جلوی او به لغتنامه یا دایره‌المعارف مراجعه کنید. سعی نکنید همیشه با جدیت و سختگیری فرزندتان را به سمت آثار ادبی یا کتاب‌های علمی هل دهید که فکر می‌کنید برای او مفیدتر است. لازم نیست حتماً کتاب‌ها آموزنده یا اخلاقی باشد.