گزارش
سد اتیوپی، سدی بر شریان حیات مصر و سودان
اتیوپی سد جنجالی نیل آبی را که ساخت آن مخالفت‌های سرسختانه مصری‌ها و سودانی‌ها در پایین دست را برانگیخته، افتتاح کرد
نخست‌وزیر اتیوپی، دیروز رسما پروژه جنجالی سد نیل آبی را در این کشور افتتاح کرد و تقابل این کشور با مصر و سودان بر سر این ابرپروژه چند‌میلیارد دلاری را وارد مرحله تازه‌ای کرد.
به‌گزارش الجزیره، ابی احمد همراه با دیگر مقامات رده بالای اتیوپی، پیش از افتتاح این سد، از بخش‌های مختلف آن دیدن کرد.
یکی از مقامات اتیوپی در مراسم افتتاح این سد گفته است: «این سد بزرگ توسط اتیوپی ساخته شده است، اما نه فقط برای این کشور، بلکه برای تمام برادران و خواهران آفریقایی که از آن بهره خواهند برد. روزی که اتیوپیایی‌ها برای آن فداکاری کرده‌اند، به سرانجام رسیده است.»
این سد که با نام رسمی سد بزرگ رنسانس اتیوپی شناخته می‌شود، بزرگ‌ترین سد هیدروالکتریک در آفریقاست اما بیشتر به‌خاطر جنجال‌هایی که ساخت آن در شمال آفریقا ایجاد کرده، شناخته می‌شود.
اتیوپی کلنگ احداث این سد را در سال2011 به زمین زد و از همان زمان، جنجال‌ها بر سر ساخت آن اوج گرفت. همسایگان پایین‌دست اتیوپی، یعنی مصر و سودان، این سد را تهدیدی جدی برای اتکای خود به آب رود نیل می‌دانند و به‌خصوص مصری‌ها، که وابستگی بسیار عمیق و گسترده‌ای به نیل دارند، این سد را تهدیدی وجودی می‌دانند. با این حال، اتیوپی اینطور استدلال می‌کند که این سد برای توسعه اقتصادی‌اش حیاتی است.
این پروژه 4.2میلیارد دلاری در نهایت قرار است 5هزار مگاوات برق تولید کند و تولید برق در اتیوپی را به بیش از دو برابر برساند. رسانه‌های دولتی گفته‌اند این سد که 145متر ارتفاع دارد و در منطقه بنی‌شانگول-گموز در غرب اتیوپی و در نزدیکی مرز سودان روی نیل احداث شده، کار تولید 375مگاوات برق از یک توربین خود را شروع کرده است.
مصر، که برای 97درصد آبیاری کشاورزی و آب شرب خود به نیل وابسته است، این سد را تهدیدی حیاتی می‌داند. سودان امیدوار است که حجم آب ورودی به این کشور تضمین شود اما این نگرانی عمیق را دارد که ساخت نیل در اتیوپی، سدهای سودانی را با خطر مواجه کند. خارطوم امید زیادی دارد تا با اتیوپی برای دریافت حقابه به یک توافق پایدار برسد.
هر 2کشور به اتیوپی فشار آورده‌اند تا توافقی الزام‌آور امضا کنند تا حقابه پایین‌دست، به‌خصوص در خشکسالی‌ها تامین شود اما مذاکرات بین این 3کشور که زیرنظر اتحادیه آفریقا انجام شده به نتیجه نرسیده است.
ایده ساخت این سد در دولت ملس زناوی، نخست‌وزیر پیشین اتیوپی که 2دهه رهبر این کشور بود و در سال2012 درگذشت، مطرح شد. کارمندان دولت، در سال کلنگ‌زنی پروژه، یک ماه حقوق خود را به آن اختصاص دادند و دولت هم با عرضه اوراق قرضه، شهروندان این کشور در داخل و خارج را هدف قرار داده است تا برای احداث این سد عظیم کمک جمع کند.
ساموئل گتاچو، روزنامه‌نگار مستقل در آدیس‌آبابا به الجزیره گفته است: «این سد، نمادی از چیزی است که اتیوپیایی‌ها می‌خواهند باشند؛ یک ملت مستقل.»
مقامات اتیوپی می‌گویند که سوءمدیریت در سال‌های پیش، کار ساخت این سد را به تاخیر انداخته بود اما در دولت ابی احمد، کاستی‌ها جبران شد و کار ساخت سد به سرعت پیش رفت. کیفله هورو، مدیر پروژه سد در سخنرانی خود در مراسم افتتاحیه گفته است: «کشور ما چیزهای زیادی را به‌خاطر تعویق در افتتاح سد از دست داده است، به‌خصوص از نظر مالی.»
کار آب‌گیری این سد در سال2020 شروع شد. همزمان با پیشرفت این پروژه، تنش‌های بین مصر و سودان با اتیوپی هم بیشتر شد و بسیاری از افراد می‌گویند این سد، بزرگ‌ترین چالش شمال آفریقا در سال‌های آینده خواهد بود.
مسیر خطرناک پیش‌رو
به‌گزارش المانیتور، اوضاع در هفته‌های اخیر بین این 3کشور بدتر شده است و ظن اتیوپی به کمک نظامی مصر و سودان به شورشی‌های این کشور، چشم‌انداز آینده را تیره‌تر کرده است. اتیوپی، مصر و سودان را متهم کرده که از شورشی‌هایی که در شمال این کشور با نیروهای دولتی می‌جنگند، پشتیبانی می‌کند. حدود 10روز پیش، ردوان حسین، وزیر خارجه اتیوپی در گفت‌وگو با شبکه العربیه گفته بود که مصر و سودان از «شورشیان تیگرای» حمایت اطلاعاتی می‌کنند و «دست‌های خارجی و منافع غربی» امنیت کشورش را به خطر می‌اندازند.
این حمله شدید و اتهام‌های جدی، البته با واکنش مصری‌ها مواجه شد و یک مقام رسمی مصر رسما ارتباط با شورشی‌های تیگرای را رد کرد. مذاکرات زیرنظر اتحادیه آفریقا از بهار سال2020 شروع شد و مدام به شکست می‌انجامید. هر 3کشور، یکدیگر را متهم می‌کنند که مذاکرات را به بن‌بست می‌رسانند. این روند باعث شد که اتحادیه آفریقا توجه چندانی به این مسئله نداشته باشد و این مسئله را در دستور کار خود قرار ندهد. عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر هم به نشانه اعتراض در این اجلاس شرکت نکرد و وزیر خارجه‌‌اش را به آدیس‌آبابا فرستاد.
کارشناسان می‌گویند که اتحادیه آفریقا، از توان و ظرفیت لازم برای حل این مسئله برخوردار نیست. این چالش عمده، مورد توجه سازمان ملل هم بوده است و انتهای تابستان پیش، شورای امنیت سازمان ملل هم از هر 3کشور خواست مذاکرات را از سر بگیرند و به راه‌حل مسالمت‌آمیزی برسند. اما بحران از آن زمان عمیق‌تر هم شده است.
رئیس‌جمهور مصر حدود 2هفته پیش اعلام کرد که کشورش اراده سیاسی برای حل این بحران و رسیدن به یک توافق که امنیت و ثبات منطقه‌ای را تضمین کند، دارد. با این حال اتیوپی، خصوصا حالا که سد را افتتاح کرده، خود را در موقعیت بهتری می‌بیند و به این اظهارنظرها توجهی نمی‌کند. آنها در حالی فاز اول سد را افتتاح کرده‌اند که در مقطعی، با تهدید حمله نظامی مصر مواجه بودند.
اتیوپی فعلا به سودان روی خوش نشان داده و سفیر این کشور در خارطوم اخیرا گفته است که اتیوپی آماده مذاکره با کشور همسایه است. 2کشور علاوه بر مسئله سد، در امور مرزی هم با هم اختلافاتی عمیق دارند و در سال2020 تا آستانه درگیری نظامی پیش رفتند.
مکث
کسی جنگ نمی‌خواهد
اختلاف سودان و مصر با اتیوپی، بسیاری را در 2 جبهه مخالف، در مقابل هم قرار داده است. عرب‌ها، چه در آفریقا و چه در خاورمیانه، در این مناقشه طرف مصر و سودان را می‌گیرند. اما همه امیدوارند سرانجام دیپلماسی به پیروزی برسد. عرب‌ها، هنوز درگیری‌ها در سوریه و عراق را پیش چشم دارند. بسیاری معتقدند ترکیه، از هرج و مرج در این کشورها نهایت استفاده را برد و تا می‌توانست دجله و فرات را در بالادست به پشت سدهای عظیمش منحرف کرده است. مناقشه سد نیل، فرصتی برای اعراب است که به جای هواداری از مصر و سودان در مقابل اتیوپی، به اتیوپی کمک کنند تا بر مسائل قبلیه‌ای و اجتماعی عمیقی که بر دولت این کشور فشار زیادی وارد می‌کند فائق آید. در این صورت، اتیوپی مجاب خواهد شد که در مقابل این کمک، بر سر مسئله سد با مصر و سودان همکاری کند. این اتفاق، برد برای همه به‌شمار می‌رود.
