همه‌‌چیز درباره زندگی و زمانه موراکامی

فرحناز دبلشکی- روزنامه‌نگار

هاروکی موراکامی، نویسنده ژاپنی مطرحی است که اغلب آثارش را با نگاه بین‌المللی می‌نویسد و به آثارش کمتر می‌توان جنبه محلی و ژاپنی داده است. از این‌رو او نویسنده‌ای شناخته شده در ایران و بسیاری از دیگر کشورهای جهان است و آثارش به 50زبان دنیا ازجمله فارسی ترجمه شده‌اند. در زمینه فروش کتاب، نیز آثار موراکامی در ژاپن در زمره پرفروش‌ترین آثار هستند و میلیون‌ها کپی از رمان‌های وی در سراسر دنیا به چاپ رسیده‌اند. موراکامی اگر چه برنده جایزه معتبر نوبل ادبیات نشده اما جوایز متعددی را در ویترین خود دارد؛ موراکامی جایزه گونزو برای نویسندگان جدید، جایزه دنیای فانتزی، جایزه بین‌المللی فرانک اوکانر در رشته داستان کوتاه و جایزه فرانتس کافکا را در طول دوران فعالیت ادبی به‌خود اختصاص داده است.

آغاز راه نویسندگی پس از 30سال
موراکامی در شهر کوبه از شهرهای مهم ژاپن متولد شد و سپس به توکیو پایتخت این کشور رفت و در دانشگاه «واسدا» مشغول به تحصیل شد. پس از 7سال فعالیت به‌عنوان صاحب یک باشگاه موسیقی جاز، نخستین رمان خود با نام «به آواز باد گوش بسپار» را در سال 1979نوشت. او در زمان آغاز نگارش نخستین داستان خود 29سال داشت. موراکامی در این‌باره می‌گوید: پیش از آن، من هیچ‌چیز ننوشته بودم. من هم فردی عادی در جامعه بودم و یک باشگاه موسیقی داشتم اما هیچ اثری خلق نمی‌کردم. او که در جریان یک مسابقه بیسبال تصمیم به ورود به دنیای نویسندگی گرفت، لحظه‌ای را که به این نتیجه رسید می‌تواند به‌عنوان یک نویسنده فعالیت کند را لحظه‌ای توأم با احساسی گرم و صمیمانه که همچنان می‌تواند گرمای این لحظه الهام‌بخش رادر قلب خود حس کند، توصیف کرده است. پس از این بازی بیسبال بود که او به خانه رفت و نگارش نخستین رمانش به نام به آواز باد گوش بسپار را آغاز کرد. او به‌مدت 10‌ماه در ساعات شبانگاهی پس از کار در باشگاه موسیقی روی این رمان کار می‌کرد. موراکامی پس از اتمام به آواز باد گوش بسپار آن را به تنها مسابقه‌ای که اثری در این حجم را می‌پذیرفتند، فرستاد و برنده نخستین جایزه خود شد. موفقیت به آواز باد گوش بسپار موراکامی را تشویق کرد که به نویسندگی ادامه دهد. او ادامه داستان این رمان را در قالب رمان دیگری به نام «پین‌بال، 1973» انتشار داد. او در سال1982 نیز رمان «در تعقیب یک گوسفند وحشی» را چاپ کرد، این سه رمان در قالب سه‌گانه «موش صحرایی» انتشار یافته‌اند.

گام‌های بلند همراه با رمان‌های بلند
 ازجمله مطرح‌ترین آثار موراکامی می‌توان به جنگل نروژی(1987)، سرگذشت پرنده کوکی(1995)، کافکا در ساحل(2002) و 1کیو 84(20010)، اشاره کرد. کارشناسان ادبی در روزنامه آساهی شیمبون 1کیو 84 را بهترین رمان ژاپنی حد فاصل سال‌های 1989 تا 2019 ارزیابی کرده‌اند.
موراکامی با نگارش رمان «سرزمین عجایب بی‌رحم و ته دنیا» در سال1985 بیش از پیش در عرصه نویسندگی مطرح شد. این رمان فانتزی ‌رؤیا‌گونه که موراکامی در آن از عناصر جادویی در ابعاد جدیدتری استفاده کرده بود، استقبال گسترده منتقدان آثار ادبی را در پی داشت.

استاد رمان‌های کوتاه
موراکامی تنها در زمینه رمان‌های بلند شناخته‌شده نیست. او در طول دوران نویسندگی خود، 5مجموعه داستان‌های کوتاه هم به چاپ رسانده است. ازجمله این مجموعه‌ها می‌توان به مجموعه داستانی «اول شخص مفرد»(2020) و مجموعه غیرداستانی «زیر زمین»(2007) اشاره کرد. موراکامی مجموعه «زیر زمین» را با استفاده از گفت‌و‌گوهای خویش با قربانیان حمله گاز سارین به متروی توکیو نوشته است. او همچنین مجموعه داستان‌های « از دو که حرف می‌زنم درباره چه حرف می‌زنم» را به‌عنوان مجموعه‌ای از نمایشنامه‌هایی که تجربیات حضور همزمان او در مسابقات دوهای ماراتن و نویسندگی را در‌برمی‌گرفت، در سال2007 به چاپ
رسانده است.

استادان الهام‌بخش موراکامی
موراکامی بیش‌تر به‌دلیل نگارش آثارش در ژانرهای داستان‌های علمی- تخیلی، فانتزی و داستان‌های جنایی شهره است. البته او در رمان‌هایش به تأسی نویسندگان بزرگ آمریکای لاتین، اغلب عناصری از رئالیسم جادویی را به‌کار می‌برد به‌طوری که او را امروزه یکی از بزرگان این سبک ادبی می‌شناسند. در سایت رسمی موراکامی به این نکته اشاره شده که ریموند چندلر، کورت وونگات و ریچارد بروتیگان، از نویسنده‌های مطرح الهام‌بخش موراکامی در زمینه نویسندگی بوده‌اند. موراکامی اما خود کازو ایشیگورو، کورمک مک کارتی و داگ سوستد را به‌عنوان نویسندگان در قید حیاتی نام برده که الهام‌بخش وی در زمینه نویسندگی هستند.

نظرات متفاوت منتقدان درباره موراکامی
سبک داستان‌نویسی و موضوعاتی که موراکامی برای رمان‌های خود انتخاب می‌کند، نظرات منتقدان را درباره وی دوقطبی کرده است. منتقدان ژاپنی، نگرش غیرژاپنی و نادیده گرفتن فرهنگ ژاپن در آثارش را موردانتقاد قرار داده‌اند. این انتقادات به حدی تند و شدید بوده که موراکامی در جایی خود را «گوسفند سیاه دنیای ادبیات ژاپنی» توصیف کرده است. از سویی دیگر در خارج از ژاپن صاحب‌نظران آثار او را به‌طور ویژه موردتمجید قرار داده‌اند. گری فیسکتجون، ناشر مجموعه داستان «فیل ناپدید می‌شود» موراکامی را یک نویسنده خارق‌العاده توصیف کرده است. استیون پول از روزنامه گاردین نیز موراکامی را به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین رمان‌نویسان در قید حیات، به‌خاطر دستاوردهایش در زمینه نویسندگی مورد‌تمجید قرار داده است.