ارتباط سالم و سازنده

دکتر علیرضا زرندی، روانشناس و درمانگر پویشی

ارتباط، نیاز بنیادین روان‌شناختی است؛ یعنی همانطور که برای بقای جسم‌مان نیازمند اکسیژن هستیم، برای بقای روان‌مان نیازمند رابطه‌ایم. اما همانطور که آب و غذای آلوده بقایمان را تهدید می‌کند، رابطه ناسالم هم روان‌مان را تهدید می‌کند. سلامت رابطه یا رابطه سالم چیست؟ رابطه‌ای که در آن صمیمیت، آزادی و مراقبت حاکم باشد، رابطه‌ای سالم و سازنده است. آزادی در مقابل کنترل قرار می‌گیرد؛ کنترل یکی از آفت‌های اصلی رابطه است. البته لازم است بدانیم کنترل، مراقبت نیست. کنترل یعنی آنی باش که من می‌خواهم و آنطور باش که من دوست دارم. آزادی در رابطه یعنی آنطور باش که می‌خواهی و من، تو را همینطور که هستی دوست دارم و می‌خواهم. آزادی در رابطه به‌معنای بی‌تفاوتی در رابطه نیست. آزادی در رابطه یعنی فرد را همانی که هست به رسمیت می‌شناسیم و او را قضاوت نمی‌کنیم. قضاوت‌هایمان کنترل‌کننده دیگری در رابطه است. البته که ما آزادیم کسی را برای رابطه برگزینیم که می‌پسندیم. در اینجا منظورمان از قضاوت، عمدتا یک نگاه و برخورد انتقادی و ایراد‌گیر است.
آزادی در رابطه منجر به صمیمیت می‌شود؛ صمیمیت یعنی اینکه من با دیگری احساس نزدیکی می‌کنم و خیالم راحت است که آنچه را هستم، می‌بیند و می‌پذیرد. بعد با خیال راحت احساسات خودم را با او به اشتراک می‌گذارم و دغدغه قضاوت‌شدن، کنترل‌شدن و طرد‌شدن را نخواهم داشت. مگر می‌شود در چنین بافت و بستر ارتباطی مراقبت نباشد؟! بعید می‌دانم.
مراقبت در رابطه یعنی قضاوت‌ات نمی‌کنم، همان‌جور که هستی می‌بینمت و می‌پذیرمت. و متوجه می‌شوم ته دل و حرف‌هایت چه را دنبال می‌کنی، آن را می‌بینم و دنبال می‌کنم و هر کمکی از دستم بر می‌آید، انجام می‌دهم. گاهی همین که روشن شود ته دل فرد مقابل چه می‌گذرد، بزرگ‌ترین کمک است. گاهی نیز لازم به حمایت، تأیید، شنیدن، دل‌دادن (همدلی)، توجه‌کردن یا حتی سر تکان‌دادن عهده‌دار چنین مراقبتی شود.
مراقبت در رابطه یعنی لازم است گاهی در رابطه کاری نکنیم و بنشینیم و گوش دهیم دقیقا چه چیزی فرد را این همه آزار می‌دهد. ببینیم می‌توانیم از دید او به ماجرا نگاه کنیم و حرف نزنیم و فقط دقت کنیم و دریافت‌هایمان را با او هماهنگ کنیم. این رابطه نیاز بنیادین روان‌شناختی ما را تأمین می‌کند و حال دلمان خوب می‌شود. یادمان باشد دنبال کنیم چقدر خودمان در روابط اینگونه‌ایم و چقدر اطرافیانمان اینگونه‌اند. خودمان را وارسی و ترمیم کنیم و با دیگران متناسب با آنچه هستند، تنظیم شویم.