جازموریان زنده شد

سیدمحمد فخار- روزنامه‌نگار

در سالی که 70درصد تالاب‌های پر آب کشور با خشکیدگی فزاینده تهدید می‌شوند، خبر آبگیری ۱۰۰درصدی تالاب جازموریان، خبری خوش برای محیط‌زیست کشور است. سازمان حفاظت محیط‌زیست دیروز اعلام کرد که ۱۰۰درصد تالاب جازموریان که سال‌ها در مرز مشترک سیستان و بلوچستان و کرمان کانون گردوغبار بود، آبگیری شده است.
در ابتدای هفته جاری بود که معاون دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرد: ۶۰ تا ۷۰درصد از تالاب‌های کشور با خطر خشک شدن روبه‌رو هستند. پیش از این حتی در بهمن1399 تالاب جازموریان پس از 15سال دست و پنجه نرم کردن با خشکسالی، به‌طور ‌کامل خشکید. دیروز اما مرجان شاکری، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کرمان از آبگیری ۱۰۰درصدی تالاب جازموریان بر اثر سیلاب اخیر خبر داد.
طی ۴۰سال اخیر، امسال بهترین بارش‌ها در حوضه آبریز تالاب جازموریان با مساحتی بالغ بر 70هزار کیلومترمربع اتفاق افتاده و بیشترین سطح تالاب در 15سال اخیر آبگیری شده است. به گزارش سازمان حفاظت محیط‌زیست و براساس آخرین رصد نقشه‌های ماهواره‌ای، هم‌اکنون ۱۰۰درصد تالاب 3300کیلومتری جازموریان آبگیری شده و حتی سیلاب، روستاهای اطراف این تالاب را هم فراگرفته است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کرمان با بیان اینکه تالاب جازموریان یک تالاب کم‌عمق و کاملا فصلی است، می‌گوید: این تالاب جزو بزرگ‌ترین تالاب‌های آب شیرین کشور محسوب می‌شود و خاصیت آن جذب آب به‌صورت یک اسفنج است که نه‌تنها باعث تغذیه گیاهان سطح تالاب در فصول خشک ‌سال می‌شود، بلکه از تبدیل این محل به کانون گردوغبار هم جلوگیری می‌کند.
براساس گزارش سازمان حفاظت محیط‌زیست، شاکری همچنین درباره مشکل حقابه تالاب جازموریان گفت: فاصله سد جیرفت تا تالاب جازموریان خیلی زیاد است و حتی اگر وزارت نیرو حقابه این تالاب را رهاسازی کند، به‌دلیل مسافت زیاد، آب هرگز به بستر تالاب نخواهد رسید.

برنامه احیا در انتظار بودجه
برنامه جامع ۲۰ساله احیای تالاب جازموریان تدوین و به‌‌تازگی به تصویب شورای برنامه‌ریزی استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان رسیده است و نماینده ۵شهر جنوبی استان کرمان در مجلس نیز پیگیر تخصیص بودجه آن در لایحه بودجه۱۴۰۱ هستند. از سویی سفر قریب‌الوقوع ریاست‌جمهوری به استان کرمان شاید این امید را زنده کند که ردیف اعتباری برای احیای تالاب در مصوبات سفر استانی رئیس‌جمهوری قرار بگیرد.
تالاب جازموریان به‌عنوان یکی از تالاب‌های فصلی مشترک بین سیستان و بلوچستان و کرمان است که بر اثر فرونشست زمین در فاصله ۱۵۰کیلومتری غرب ایرانشهر ایجاد شد. این تالاب به‌علت پدیده تغییر اقلیم در سال‌های اخیر و همچنین احداث سدهای متعدد بر حوضه آبریز آن همچون سد جیرفت استان کرمان روی هلیل‌رود و سد کارواندر در سیستان و بلوچستان، دچار خشکسالی شده و به‌عنوان یکی از کانون‌های گردوغبار جنوب شرق ایران شناسایی شده‌است. در عین حال آبگیری اخیر این تالاب می‌تواند از شدت ریزگردها در جنوب‌شرقی کشور به نحو اثرگذاری بکاهد.

امید مردم به سال آبی
وسعت تالاب‌های کشور 3میلیون هکتار است. نیمی از این وسعت در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است. تالاب جازموریان ‌در فهرست قرمز مونترو در معرض نابودی مطلق قرار دارد. جازموریان در گذشته یکی از ظرفیت‌های مهم کشاورزی و دامداری در کرمان و سیستان و بلوچستان بود، اما طی سال‌های اخیر در خطر نابودی قرار گرفته است. بیشتر افرادی که در گذشته به کشاورزی در جوار این تالاب مشغول بودند، مهاجرت کردند یا به فعالیتی غیر از کشاورزی مشغول شدند. ماجرای خشکیدگی جازموریان و به‌دنبال آن، پرواز ریزگرد‌های مزاحم، گلایه همیشگی مردم دلگان، ایرانشهر، جیرفت و سرتختی بود. وجود تپه‌های شنی در این اراضی هم نشان‌دهنده شدت این اتفاق است. بسیاری از شهروندان و روستاییان جنوب کرمان و غرب سیستان و بلوچستان به‌دلیل پراکندگی ریزگرد‌ها سال‌هاست که با مشکلات تنفسی دست و پنجه نرم می‌کنند و آبگیری این تالاب و احتمال تکرار آن در سال آبی، می‌تواند نویدبخش تامین حقابه تالاب طی سال پیش‌رو باشد؛ هرچند که مدیرکل محیط‌زیست استان کرمان معتقد است به‌دلیل بعد مسافت حقابه جازموریان هرگز به تالاب نخواهد رسید.