کیفیت آموزش عالی قربانی تغییر نسل دانشگاهی

حسین نصیری- پژوهشگر حوزه علم و فناوری

به همان سیاقی که معنا و مفهوم دانشگاه، علم، پیشرفت علم، مقاله، کتاب، پایان‌نامه و... در جامعه ما به‌درستی درک نشده، برداشت درستی از مفهوم «نسل‌های دانشگاهی» نیز شکل نگرفته است. دانشگاه در ممالک توسعه‌یافته روندی تکاملی داشته و از یک نهاد منزوی به یک نهاد اثرگذار بر توسعه این جوامع تبدیل شده و تغییر نسل‌های دانشگاهی که اشاره به تحول ماموریت‌ها و مسئولیت‌های آموزش عالی در قبال جامعه دارد، همراستا با این تکامل اتفاق افتاده است. نظام آموزش عالی ما که تاریخ و روندی متفاوت را تجربه کرده اما برداشت نادرستی از مفهوم نسل‌های دانشگاهی دارد.
تغییر نسل‌های دانشگاهی از آموزش محوری (نسل اول) و پژوهش محوری (نسل دوم) به نسل دانشگاه کارآفرین (نسل سوم) و دانشگاه دارای مسئولیت اجتماعی(نسل چهارم) به‌معنای فراموشی ماموریت‌های قبلی نیست بلکه به مفهوم طی یک فرایند تکاملی است.
بدین صورت که داشتن آموزش باکیفیت مقدمه ورود به‌‌ دانشگاه پژوهش محور و همینطور انجام پژوهش‌های اثربخش و کارآمد لازمه ورود به دانشگاه کارآفرین و دارای مسئولیت اجتماعی است. اما برخلاف این قاعده برخی از دانشگاه‌های ما که دارای یک شکل واحد در کارکردها و ساختارها هستند، به‌دنبال تغییر نسل به‌سوی دانشگاه کارآفرین و مسئولیت‌پذیر و حتی نسل پنجم دانشگاه هستند.
درصورتی که بسیاری از این دانشگاه‌ها به‌دلیل کیفیت نازل در امر آموزش و در کنار آن مهارت‌های پایین دانش‌آموختگان و نیز تولید مقالات غیراثرگذار، در نسل آموزش‌محور و پژوهش‌محور به‌سرمی‌برند و همانند فردی هستند که نه‌تنها ابزار و لوازم کوهنوردی را به همراه ندارد بلکه قصد فتح مرتفع‌ترین قله‌ها را نیز دارد. نه‌تنها نظام آموزش عالی برای تغییر نسل دانشگاهی باید الزامات و استلزامات درونی خود ازجمله آموزش و پژوهش با‌کیفیت در سطح استانداردهای بین‌المللی را فراهم کند بلکه تا این افت کیفیت در نظام آموزش عالی جبران نشود، امکان تغییر نسل دانشگاهی امکانپذیر نخواهد بود؛ اما در اینجا وجود رقابت بین صنایع و واحدهای تولیدی برای ارائه محصول و خدمت با‌کیفیت به جامعه و همچنین تقاضای پژوهش و فناوری از سوی آنها برای بهبود فرایندهای خودشان‌ می‌تواند کیفیت بخشی و بهینه‌سازی فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی در دانشگاه‌ها را به‌دنبال داشته باشد و مسیر تغییر نسل دانشگاهی را فراهم کند.
زیرا بی‌رغبتی صنعت، می‌تواند بی‌توجهی دانشگاه را به همراه داشته باشد. در مجموع در این تغییر نسل دانشگاهی رعایت اخلاق حرفه‌ای، پایبندی به استانداردهای علمی و توجه به اثربخشی فعالیت‌های علمی به‌عنوان معیاری برای کیفیت آموزش عالی بسیار مهم است.