مذاکرات در مرحله تبدیل «توافق» به «سند»

از صبح دیروز و با بازگشت روسای هیأت‌های مذاکره‌کننده جمهوری‌اسلامی ایران و 1+4 به وین، هشتمین دور از مذاکرات کمیسیون برجام با سرعت بیشتری از سر گرفته شد و پس‌ از برگزاری جلسات کارگروه‌های کارشناسی در روزهای اخیر، رایزنی‌ها وارد مرحله حساس‌تر و سخت‌تری شده‌ است.
دیروز علی باقری‌کنی، رئیس هیأت‌ مذاکره‌کننده کشورمان، درحالی پس ‌از 2روز حضور در تهران به وین بازگشت که جلسات کارگروه رفع تحریم و ترتیبات اجرایی (کارگروه سوم) در روزهای اخیر با حضور کارشناسان ایران و گروه1+4 تشکیل و از صبح دوشنبه نیز برگزاری نشست‌های رسمی مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران و تیم همراه با نمایندگان 1+4 و هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا برگزار شد.

طولانی‌ترین مرحله
از وین خبر می‌رسد که مذاکرات در حساس‌ترین مرحله خود قرار دارد و همه طرف‌های حاضر بر چگونگی تبدیل اصول توافق شده به «کلمات» و «سند» متمرکز شده‌اند. همچنین گفته می‌شود بسیاری از پرانتزهای اختلافی در زمینه «رفع تحریم‌ها» و «فعالیت‌های هسته‌ای» بسته شده و کار روی ضمیمه سوم درباره نحوه «اجرا» و «توالی» توافق احتمالی به‌صورت متمرکزتری ادامه دارد و دیپلمات‌ها می‌کوشند با سرعت بیشتری اختلاف‌های موجود در این زمینه را کاهش دهند و همه‌چیز را برای توافق نهایی آماده کنند.
این درحالی است که موضوع «توالی» از طولانی‌ترین و سخت‌ترین مراحل مذاکرات هسته‌ای به‌حساب می‌آید؛ چراکه براساس آن جمهوری‌اسلامی ایران و ایالات‌متحده آمریکا باید مشخص کنند برای اجرای کامل توافق هسته‌ای چه اقدام‌هایی انجام می‌دهند و بحث و تبادل‌نظر درباره جزئیات این موضوع ادامه دارد. دیپلمات‌های ایرانی حاضر در وین از نخستین روزهای آغاز مذاکرات همواره بر این موضوع تأکید کرده‌اند که یکی از اساسی‌ترین مطالبات جمهوری‌اسلامی، راستی‌آزمایی اقدام‌هایی است که طرف‌های مقابل باید در قبال احیای توافق هسته‌ای2015 انجام دهند؛ بنابراین بحث بر سر تدابیر اجرایی توافق یکی از سخت‌ترین مراحل گفت‌وگوها در وین به‌شمار می‌رود. ازسوی دیگر این موضوع در روزهای اخیر دستمایه فشارها و حاشیه‌پردازی‌های بسیاری ازسوی مقام‌های اروپایی و آمریکایی شده‌است و تلاش کرده‌اند با تأکید بر موضوع «کمبود زمان»، مذاکره‌کنندگان کشورمان را تحت‌فشار قرار دهند. مشاور امنیت‌ملی کاخ‌سفید در گفت‌وگو با شبکه «سی.بی.اس» با تکرار تلویحی تهدیدهای اخیر مقام‌های کاخ‌سفید، ضمن انتقاد از تصمیم دولت قبلی ایالات‌متحده برای خروج از توافق هسته‌ای2015، تأکید کرد: «دیپلماسی بهترین راه‌ حل‌وفصل‌ مسئله هسته‌ای ایران است.»
جیک سالیوان در پاسخ به این سؤال که آیا زمان برای احیای برجام بسیار کم است، عنوان کرد: «در این زمینه به 2موضوع اشاره می‌کنم؛ نخست اینکه سیاست ما صریح است و در ممانعت از دستیابی ایران به هرگونه سلاح هسته‌ای مصمم هستیم و دوم اینکه بر این عقیده‌ایم که دیپلماسی، بهترین راه انجام دادن این کار است، اما زمان دارد کم می‌شود.»

واکنش ایران به ادعاهای آمریکا
ازسوی دیگر سخنگوی وزارت امورخارجه دیروز در جریان نشست‌ خبری با رسانه‌ها، به ادعاهای اخیر مقام‌های آمریکایی واکنش نشان داد و به آنها توصیه کرد همه تلاش خود را به‌کار بگیرند تا «پلانA» به نتیجه برسد؛ چراکه «پلان B» برای هیچ کشوری جذابیت ندارد.
سعید خطیب‌زاده تأکید کرد: «وزیر امورخارجه آمریکا بهتر از هر کسی می‌داند که هر کشوری برای خودش «پلان B» دارد و شاید «پلان B» ایران برای آنها جذابیت نداشته باشد.» وی درباره برخی ضرب‌الاجل‌های ساختگی برای مذاکرات نیز گفت: «رئیس‌جمهور فعلی آمریکا، تیم سیاست‌خارجی این کشور و مذاکره‌کنندگان آنها می‌دانند که اگر امروز برجام زنده است، این موضوع به‌خاطر ایران است، نه آمریکایی که از برجام خارج شد و همه تلاش خود را به‌کار گرفت تا برجام از بین برود؛ مادامی که در رفتار آنها تغییری نبینیم، نمی‌توانیم بگوییم به نقطه‌ای رسیده‌ایم که توافق «پایدار» و «قابل اتکا» در دسترس ماست.»
سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان درباره پیشرفت‌های حاصل شده در وین نیز معتقد است بسیاری از جدول‌ها و ستون‌های جداول در مذاکرات وین آماده و بخشی از پرانتزها نیز پاکسازی شده و آنچه باقی مانده، مربوط به موضوع‌های مهم و تصمیم‌های سیاسی خاص است که واشنگتن باید تصمیم خود را بگیرد و اعلام کند.
از سخنان خطیب‌زاده چنین برمی‌آید که اکنون توپ در زمین ایالات‌متحده است و آنها باید با ازسرگیری مذاکرات در وین، پس‌از 2روز وقفه، تصمیم‌های خاص سیاسی خود را درباره مسائل باقی‌مانده و رفع تحریم‌ها اعلام کنند؛ اقدامی که اگر محقق شود، گفت‌وگوها با سرعت خوبی ادامه می‌یابد و می‌توان گفت درحال حرکت به توافقی قابل اتکا و پایدار است.

نقش چین در مذاکرات وین
در این میان اما وزیر امورخارجه کشورمان نیز در گفت‌وگو با شبکه چینی «سی‌جی‌تی‌ان» به طرح موضوع «وقت‌کشی ایران در مذاکرات» واکنش نشان داد و گفت: «ایران وقت‌کشی نمی‌کند یا تلاش نمی‌کند مذاکرات را از مسیر اصلی‌اش خارج کند. ما پیشنهادهای سازنده، مؤثر و واقع‌بینانه‌ای را پای میز مذاکرات در وین مطرح کرده‌ایم. همکارم آقای باقری و هیأتی از کارشناسان ارشد ایرانی به‌صورت فشرده روی پیشبرد این طرح‌ها کار می‌کنند.»
حسین امیرعبداللهیان به نقش چین در مذاکرات وین نیز اشاره و تأکید کرد که این کشور نقش سازنده و معقولی در مذاکرات توافق هسته‌ای داشته‌است؛ به‌ویژه در مذاکرات اخیر در وین که با هدف لغو تحریم‌ها علیه کشور پیگیری می‌شود. وی همچنین گفت: «چین در این مذاکرات، همیشه با تحریم‌های یکجانبه و بی‌رحمانه اعمال شده ازسوی آمریکا بر کشورهایی ازجمله ایران مخالف بوده و رویه زورگویانه آمریکا را محکوم کرده‌است.» وزیر امورخارجه کشورمان معتقد است چین و روسیه از برنامه سازنده ایران حمایت می‌کنند، اما کشورهای غربی ازجمله آمریکا، تاکنون هیچ طرح جدیدی که راهگشای مذاکرات باشد، ارائه نکرده‌اند.

سیاست‌خارجی ایران در مسیر همسایه‌گرایی
نشست‌خبری دیروز سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان با رسانه‌ها، علاوه‌بر تشریح آخرین وضعیت پیشرفت گفت‌وگوهای هسته‌ای در وین، طیف وسیعی از موضوع‌های مطرح در حوزه سیاست‌خارجی کشورمان را دربرمی‌گرفت. از سفر آتی رئیس‌جمهور کشورمان به روسیه تا دستاوردهای سفر وزیرامورخارجه به چین، موضوعاتی بود که سعید خطیب‌زاده به تشریح آنها پرداخت. در ادامه مهم‌ترین محورهای مطرح شده در این نشست را می‌خوانید.
    سفر رئیس‌جمهور به مسکو به دعوت مکرر رئیس‌جمهور روسیه انجام می‌شود و دکتر رئیسی در این سفر ملاقات مفصلی با همتای خود خواهد داشت. همچنین بررسی موضوع‌های مختلفی در حوزه‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، تکنولوژیکی، مردمی و بسیاری از موضوع‌های دیگر در دستور کار است.
   در ملاقات چند ساعته و تفصیلی وزیر امورخارجه کشورمان با همتای چینی خود، مهم‌ترین توافق‌هایی که صورت گرفت به این انجامید که هر دو طرف رسما اعلام کنند اجرایی شدن توافق‌ها آغاز شده و فکر می‌کنم که نتایج این را هر دو ملت به‌زودی خواهند دید.
    جمهوری اسلامی ایران آمادگی گشایش سفارت خود را در عربستان دارد و این بستگی به طرف سعودی دارد که چه اقدام‌های عملی انجام دهد. تمام تمهیدات را خواهیم اندیشید که این مسیر به سمت اجرایی شدن برود. تمرکز بر آغاز فعالیت نمایندگی ایران نزد سازمان همکاری اسلامی در جده است و دیپلمات‌های ما ویزا  گرفته‌اند.
    «همسایه‌گرایی» به‌عنوان سیاست قطعی دولت، موضوعی است که در چند ماه گذشته در فرمول‌های مختلف پیگیری و گفت‌وگوها انجام شده‌است. در حوزه خلیج‌فارس سفرهای وزیر امورخارجه، گفت‌وگوهای تلفنی و رایزنی‌های انجام شده مختلف، سفر برخی مقام‌های حوزه خلیج‌فارس و کشورهای منطقه را داشته‌ایم و همه این اقدام‌ها در راستای ایجاد ترتیبات فراگیر در این منطقه به‌صورت چندجانبه است.
    دیدار احمد مسعود با سرپرست وزارت خارجه افغانستان در تهران در ادامه ابتکار ایران برای گفت‌وگوهای بین‌الافغانی بوده‌است. ما فقط تسهیل‌کننده گفت‌وگوهای هستیم و آنچه به ما گزارش شده، حاکی از گفت‌وگوهای جدی است.
    اینکه آمریکا در میان گفت‌وگوهای وین اقدام به گروگانگیری می‌کند، مخالف آن چیزی است که در وین اتفاق می‌افتد. ما نسبت به اینگونه گروگانگیری‌ها و بازداشت کاشانی، شهروند ایرانی در آمریکا با اتهام‌های واهی و دلایل سیاسی، همواره اعتراض کرده‌ایم.
    درباره تبادل زندانیان بین تهران و لندن و مسائل مرتبط در این زمینه، منتظر تصمیم‌های لندن هستیم تا آنچه توافق شده، اجرایی شود.