410پروژه فاقد ارزیابی محیط‌زیستی، منتظر تصمیم مجلس
رئیس مجلس به مرکز پژوهش‌ها دستور داد‌تا فهرست ارسالی سازمان محیط‌زیست را بررسی کند
زهرا رفیعی- خبر‌نگار
مکاتباتی که چند سال بود فقط شامل ارائه فهرست پروژه‌های جدید عمرانی بدون ارزیابی محیط‌زیستی به سازمان برنامه و بودجه می‌شد، امسال با فهرست بلندبالاتری از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست به رئیس مجلس ارائه شد. این فهرست شامل 410پروژه فاقد ارزیابی محیط‌زیستی می‌شود که بعضا از دهه60 تاکنون در حال اجرا هستند، ولی گذرشان تاکنون به سازمان حفاظت محیط‌زیست نیفتاده است. این پروژه‌ها به زخم‌های کهنه بدل شده‌اند که هر ازگاهی با بودجه‌ای قطره‌چکانی دهان باز کرده و بخش‌هایی از طبیعت کشور را به اسم توسعه نابود می‌کنند. حالا کار به جایی رسیده که سازمان حفاظت محیط‌زیست خواهان اتمام هرچه سریع‌تر آنهاست تا تکالیف حفاظتی خود را در مورد این مناطق بداند.
ارزیابی‌های فرامنطقه‌ای
روز گذشته مدیران معاونت محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست در نشستی به سؤالات خبرنگاران پاسخ دادند. حمید جلالوند، مدیرکل دفتر ارزیابی محیط‌زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست در پاسخ به سؤالات همشهری در مورد این پروژه‌ها می‌گوید: در سال‌های گذشته مکاتباتی با مجریان و سازمان برنامه و بودجه داشتیم؛ مثلا سال گذشته، فهرست چند پروژه‌ای که هنوز شروع نشده‌اند و ارزیابی محیط‌زیستی ندارند، به سازمان برنامه و بودجه ارائه شد و آنها قول دادند بودجه‌ای برای این پروژه‌ها درنظر نگیرند، ولی امسال وقتی دیدیم که آن پروژه‌ها با لابی برخی نمایندگان در لایحه بودجه و کمیسیون تلفیق بودجه گرفته‌اند، فهرست 410پروژه را به رئیس مجلس ارائه کردیم. ایشان هم دستور بررسی پروژه‌ها در مرکز پژوهش‌های مجلس را صادر کردند.
به‌گفته این مقام مسئول، این پروژه‌ها عمدتا در لایحه بودجه عنوان‌های فراگیری مانند تامین آب شرب بخشی از فلات مرکزی را می‌گیرند و احصای پروژه‌هایی که در دل آن تعریف شده‌اند، برای سازمان حفاظت محیط‌زیست زمانبر است، ولی در کل با خطای 5درصدی، تمام آنها به رئیس مجلس ارائه شده و از اینجای کار به بعد این نمایندگان مجلس هستند که برای دفاع از محیط‌زیست باید پاسخگو باشند و فقط به منافع منطقه‌ای فکر نکنند. او می‌گوید: برخی از این پروژه‌ها، 90درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند که 96درصد آنها مربوط به 2وزارتخانه راه‌وشهرسازی و نیرو است.
پروژه‌هایی تابع شرایط سیاسی
سازمان حفاظت محیط‌زیست هیچ‌گاه به صراحت نگفته است که با اجرای پروژه‌ای که در 4دولت قبل، روسای جمهور اهل استان سمنان به‌دنبال اجرای آن بوده‌اند، مخالف است. حرف از پروژه انتقال آب خزر به سمنان است که 12سال است بین موافقان و مخالفان مورد بحث است. سازمان حفاظت محیط‌زیست درنهایت 2سال‌ونیم پیش برای اینکه توپ را در زمین خود نداشته باشد، شرایط و الزامات انتقال آب به سمنان را اعلام کرد. آنچنان که مدیرکل ارزیابی زیست‌محیطی سازمان می‌گوید: با وجود اعلام این ضوابط که شامل «شیرین‌سازی در محل برداشت انجام شود، فاصله برداشت آب و تخلیه شورابه به دریا کمترین آسیب را به محیط‌زیست برساند و مسیر انتقال از جنگل‌های هیرکانی نباشد» بود، هنوز هیچ سرمایه‌گذاری روی آن انجام نشده و برای مسائل فنی هم راهکاری ارائه نشده است. دولت صرفا اعتباراتی برای بخش مطالعات پرداخت کرد و توان مالی انتقال آب بدون ورود سرمایه‌گذار بخش خصوصی را هم ندارد.
البته در قانون، انتقال آب بین‌حوضه‌ای فقط برای استفاده شرب ممکن است و سرمایه‌گذاری در این بخش اساسا برعهده دولت‌هاست. حمید جلالوند، آسیب‌های اجرای این پروژه را به اندازه‌ای که منتقدان می‌گویند، نمی‌داند و می‌گوید: برخی پروژه‌ها دستخوش تحولات سیاسی می‌شوند؛ به‌طور مثال پروژه‌هایی وجود دارد که با تغییر نمایندگان مجلس در دور بعدی، کلا منتفی شده است.
مالچ غیرنفتی کارآمدتر از نفتی شد
پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی نه‌تنها برای سال آبی که در آن به‌سر می‌بریم، بلکه برای سال‌های بعد به‌گونه‌ای است که بارش زیادی در آن وجود ندارد. از سوی دیگر تغییر اقلیم خود را با پدیده‌های جوی حداکثری مثل سیل و خشکسالی شدید نشان می‌دهد. در هفته گذشته محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهوری دربازدید از مناطق سیل‌زده کرمان اعلام کرد: «اینکه در یک‌سال و در یک منطقه، هم خشکسالی و هم سیل رخ داده، جای تامل دارد.» اینکه مسئولان برای یک منطقه در بازه زمانی کوتاه هم خسارت سیل و هم خسارت خشکسالی را تعیین کنند، نشان از نتایج تغییرات اقلیمی است که سیاستگذاران هنوز برای آن آماده نیستند.
یکی از مهم‌ترین عوارض خشکسالی در طبیعت که منجر به تخریب زیستگاه‌های انسانی نیز می‌شود، بروز پدیده گردوغبار است. علی‌محمد طهماسبی، رئیس کارگروه ملی مقابله با گردو غبار در مورد وضعیت این پدیده در کشور در پاسخ به سؤال همشهری می‌گوید: بارندگی‌های زمستان در حد نرمال خواهد بود، ولی سطح کانونهای ریزگرد نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته است. اگرچه در جنوب‌غرب کشور بارش‌ها خوب بود، اما هم‌اکنون در شمال‌شرق در محدوده سرخس، با کانونهای داخلی ریزگرد با وسعت 135هزار هکتار و کانونهای خارجی با منشأ ترکمنستان مواجهیم. امسال بودجه 245میلیارد تومانی برای ستاد مقابله با گردوغبار درنظر گرفته شده است، ولی تاکنون که 10ماه از سال گذشته است، هیچ‌گونه تخصیصی صورت نگرفته و نامه‌نگاری با سازمان برنامه و بودجه هم هنوز به نتیجه نرسیده است. 180میلیارد تومان برای نگهداشت 80هزار هکتار نهالکاری و بوته‌کاری که در سال‌های اخیر انجام شده نیاز است و درصورتی که این بودجه تامین نشود، آسیب جدی خواهد خورد، ولی با این‌حال در بهار و به‌خصوص تابستان با چالش‌های جدی در زمینه ریزگرد مواجه خواهیم شد. امسال بودجه‌ای از صندوق ملی توسعه به‌دلیل مشکلات ارزی برای ستاد تخصیص داده نشده است و برخی معتقدند که حتی باید بخشی از پول‌هایی که در سال‌های گذشته از صندوق توسعه ملی و به دستور مقام معظم رهبری پرداخت شد، بازگردانده شود.
حدود 50سال است که از مالچ‌های نفتی برای کنترل حرکت ماسه‌های روان و آسیبی که به تاسیسات و زیرساخت‌های شهری و روستایی می‌زند، می‌گذرد. استفاده از این مالچ نفتی مخالفان بسیار زیادی به‌خصوص در سازمان حفاظت محیط‌زیست دارد. چند سالی است که شرکت‌های دانش‌بنیان مالچ‌های پیشنهادی خود را به سازمان ارائه داده‌اند. از میان 41متقاضی در نهایت 4محصول به‌صورت پایلوت در مناطق مستعد استفاده شده است و به‌گفته رئیس کارگروه ملی مقابله با گردوغبار 2مالچ نتایج بهتری داشته‌اند. یکی از آنها یک سال و 7ماه است که در محدوده مورد استفاده مانع از بروز پدیده گردوغبار شده است که این از مقاومت مالچ نفتی هم بیشتر بوده است. علی‌محمد طهماسبی، مالچ‌پاشی را آخرین راهکار برای مقابله با پدیده گردوغبار می‌داند و می‌گوید: به‌زودی 2محصول سازگار با طبیعت به بازار معرفی خواهد شد. با وجود اینکه مالچ نفتی زمانی رایگان در اختیار سازمان جنگل‌ها قرار می‌گرفت، اما هم‌اکنون قیمتی 10 تا 15برابر بیشتر از قیمت بنزین دارد و علاوه بر دلایل محیط‌زیستی به دلایل مالی باید مالچ نفتی را کنار گذاشت.
اجازه مازوت‌سوزی نمی‌دهیم
این روزها هوا از مازوتی که صنایع اطراف کلانشهرها می‌سوزانند نیز آلوده است؛ هرچند سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید که اجازه مازوت‌سوزی به 16نیروگاه بخاری که قابلیت سوزاندن مازوت را دارند، داده نشده است.
داریوش گل‌علیزاده می‌گوید: تاکنون سازمان محیط‌زیست به هیچ نیروگاهی اجازه سوزاندن مازوت نداده، اما در جاهایی که مصرف می‌شود سازمان نسبت به آنها اقدامات قانونی انجام می‌دهد که در چند مرحله صورت می‌گیرد. یکی قرار گرفتن در فهرست صنایع آلاینده و دیگری پیگیری حقوقی است. در سال‌های گذشته 5نیروگاه در استان‌های تهران، البرز و اصفهان به‌دلیل رعایت نکردن ضوابط محیط‌زیستی پلمب بودند. اکنون نیروگاه اصفهان فک پلمب شده، همچنین مخازن نیروگاه بعثت تهران نیز از سال۹۳ پلمب شده است و نیروگاه منتظر قائم در کرج نیز مصرف مازوت نداشته که هفته گذشته فک پلمب شد. به‌دلیل اینکه پالایشگاه‌ها فرسوده هستند، ۲۴درصد محصولات نهایی آنها مازوت است؛ درحالی‌که در پالایشگاه‌های دنیا این عدد ۱۲درصد است.
مردم قدرت انتخاب ندارند
در قانون هوای پاک پیش‌بینی شده از تردد خودروهای فرسوده جلوگیری شود و نیروی انتظامی خودروهایی را که شرایط قانونی نداشته باشند، جریمه می‌کند. به اعتقاد اصغر جهانگیر، معاون اجتماعی قوه قضاییه اجرایی شدن این قانون بسیار سودمند است، ولی عملا بخش‌هایی از آن اجرایی می‌شود که به ضرر مردم است. او توضیح می‌دهد که پیش‌بینی شده ظرف ۵سال ناوگان حمل‌ونقل عمومی و خصوصی ما مثل تاکسی‌ها با تسهیلاتی که دولت در اختیار بخش خصوصی و دولتی می‌گذارد، نوسازی شود. اما این بخش قانون اجرا نشده و تسهیلات به ناوگان حمل‌ونقل اختصاص داده نشده یا اگر داده شده در حد پیش‌بینی قانون نیست.
در شرایطی سهم مردم از این قانون اجرایی می‌شود که به‌گفته معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست، نباید از مردم انتظار زیادی داشت؛ چراکه بیشترین مسئولیت برعهده دولت است. مسعود تجریشی در نشست روز گذشته می‌گوید: میانگین استاندارد خودروهای داخلی یورو۲ است؛ یعنی مصرف سوخت بالایی دارند و به ازای هر ۱۰۰کیلومتر ۱۰لیتر سوخت مصرف می‌کنند. مسئولان وزارت نفت اعلام کرده‌اند اگر روند چنین باشد باید دوباره سوخت وارد کنیم. در شرایطی که خودروساز محصول استاندارد و به‌روزی در اختیار ما نمی‌گذارد، نمی‌توانیم از مردم در مسائلی که قدرت انتخابی ندارند، انتظاری داشته باشیم؛ به‌خصوص در شرایط کرونا. ما نمی‌توانیم به مردم بگوییم از اتوبوس استفاده کنند در شرایطی که تعداد اتوبوس بسیار کم است و تراکم جمعیت در آن بسیار زیاد است. برای کاهش آلودگی هوا فقط از مردم می‌توانیم بخواهیم که ملاحظه کنند، ولی حساب سهم مردم در آلودگی هوا بسیار ناچیز است.
چند آمار از یک نشست
۴۵درصد پسماندهای کشور تلنبار می‌شود.
تا 5سال آینده پسماندهای شمال کشور مدیریت خواهد شد.
9کلانشهر سیاهه انتشار آلودگی‌شان مشخص شد.
4درصد سهم ایران از کاهش گازهای گلخانه‌ای تحقق یافته است.
۱۷۵ هزار تن پسماند پزشکی سالانه در کشور تولید می‌شود که با شیوع کرونا دوبرابر افزایش یافته است.
۶۵ درصد پسماندها، عادی و ۳۵ درصد خشک هستند .
11استان (بوشهر، هرمزگان، کرمانشاه، همدان، گلستان، آذربایجان‌شرقی، زنجان، خوزستان، خراسان رضوی، اصفهان و قزوین) اطلس آلودگی خاک دارند.
