گزارش
شیوه‌نامه نجات کلاس اولی‌ها
کارشناسان آموزش ابتدایی می‌گویند: برای جبران افت تحصیلی در دوره ابتدایی باید امکان تکرار پایه، ارائه نمرات واقعی دانش‌آموز و بازگشایی کامل مدارس فراهم شود
فهیمه طباطبایی - خبر‌نگار
آمارهای رسمی نشان می‌دهند که کلاس‌اولی‌ها وضع خوبی در خواندن و نوشتن ندارند. کرونا آنها را در چاه کم‌سوادی و حتی بی‌سوادی انداخته است؛ کودکانی که هرگز به مدرسه نرفته‌اند و طعم آموزش در کلاس‌های واقعی را آنطور که باید نچشیده‌اند. همین مسئله هم باعث شده که اغلب آنها سوادشان حداقلی باشد؛ معضلی که آینده اجتماعی و اقتصادی این کودکان را به خطر می‌اندازد و زنگ امکان افت تحصیلی در پایه‌های بالاتر و خطر ترک همیشگی آموزش را برای آنها به صدا درآورده است.
روایت معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش هم این موضوع را نشان می‌دهد. رضوان حکیم‌زاده گفته است مقایسه نتایج ارزشیابی سال تحصیلی گذشته با 2سال قبل از آن که مشکل شیوع کرونا و تعطیلی آموزش وجود نداشت، نشان داد که دانش‌آموزان ما در درس‌های مهمی چون «فارسی» و «مهارت‌های خواندن و نوشتن» در مقایسه با 2سال قبل افت داشته‌اند. به شکلی که در درس مهمی چون فارسی در 2پایه اول و دوم درصد دانش‌آموزانی که نتیجه «خیلی خوب» را در ارزشیابی پایانی کسب کرده بودند، ۱۰درصد کاهش یافته است. همچنین درصد دانش‌آموزانی که «نیاز به تلاش بیشتر» در نتایج ارزشیابی آنها ثبت شده، افزایش یافته است.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش‌وپرورش توضیح داد: این نتایج، نگران‌کننده است. در عین حال پس از بازگشایی حضوری مدارس نیز گزارش‌های متعددی از سوی معلمان دریافت کردیم مبنی بر آنکه دانش‌آموزان به‌ویژه دانش‌آموزان پایه‌های دوم و سوم که 2سال گذشته را در فضای مجازی درس خوانده‌اند، در مهارت‌های «سواد پایه» به‌ویژه مهارت «نوشتن» که نیازمند اشراف و نظارت معلم و تمرین زیاد است، ضعف دارند. کودکان باید در این مرحله از تحصیل تمرین زیادی تحت نظارت معلم داشته باشند تا بتوانند در این مهارت‌ها تسلط پیدا کنند.
ضعف تحصیلی از فارسی تا ریاضیات
کارشناسان آموزشی می‌گویند که این اتفاق باتوجه به مجازی بودن یکسره آموزش در سال گذشته و تعطیلی فراوان مدارس در سال98 و نیمه‌حضوری شدن آن در سال تحصیلی جاری قابل پیش‌بینی بود و درصورت ادامه یافتن این شکل از آموزش، وضعیت برای دانش‌آموزان به‌مراتب بدتر می‌شود و سواد پایه را دچار اختلال می‌کند.
زهرا شکرریز، کارشناس آموزش ابتدایی در این‌باره به همشهری می‌گوید: «در کلاس سوم ابتدایی با دانش‌آموزانی مواجه شدیم که توانایی خواندن لغات ساده را ندارند؛ چون حروف الفبا را درست آموزش ندیده‌اند. از نظر املایی یا همان نوشتن هم وضعیت چندان فرقی ندارد و بررسی املای 1500دانش‌آموز پایه سوم ابتدایی در 3استان تهران، اصفهان و البرز نشان می‌دهد که آنها توانایی نوشتن 60درصد لغات ساده تا متوسط را ندارند.»
او با بیان اینکه وضعیت دانش‌آموزان در ریاضیات هم غیرقابل‌قبول و خطرناک است، توضیح داد: «اینطور نیست که یادگیری دانش‌آموزان اول ابتدایی در درس فارسی مختل شده باشد، بلکه آنها در ریاضیات هم ضعف‌های جدی دارند که به پایه‌های دوم و سوم سرایت و آنها را در یادگیری مباحث سال‌های بالاتر با مشکل مواجه کرده است. چطور از کودکی که در شمارش اعداد مشکل دارد و جمع و تفریق اعداد یک‌رقمی را یاد نگرفته، می‌توان توقع داشت که اعداد دورقمی را جمع و تفریق کند و جدول ضرب را یاد بگیرد؟»
این کارشناس آموزشی با انتقاد از تعطیلی سراسری مدارس در تمام سال گذشته و ارفاق‌های بی‌مورد برای بالا نشان دادن پوشش تحصیلی و کیفیت آموزشی مدارس در سال98، گفت: «کشورهای پیشرفته دنیا با اینکه زیرساخت‌های آموزشی مجازی بهتری نسبت به ما داشتند و در بعضی زمان‌ها شرایط‌شان بحرانی‌تر از ایران بود، باز هم کلاس‌ها را به‌طور کامل مجازی نکردند و با سیاستگذاری‌های مختلف تلاش داشتند که آموزش حضوری را زنده نگه دارند. بعد در ایران، خانواده‌ها، معلمان و مدیران استانی تمام انرژی‌شان را صرف این کردند که آموزش حضوری نشود و در نهایت باعث خسران جدی شدند.»
امکان تکرار پایه فراهم شود
اما پرسش اغلب خانواده‌ها این است که با وضعیت پیش‌آمده باید چه کرد و چه راهی را در پیش گرفت که دانش‌آموزان دچار افت تحصیلی نشوند؟ چون آموزش نیمه‌حضوری همچنان ادامه دارد و معلوم نیست که با امتداد کرونا از یک‌سو و شرایط نامساعد فضای فیزیکی مدارس از سوی دیگر کلاس‌های درس چه زمانی به‌طور کامل حضوری شوند.
حسین ملکی، کارشناس‌ارشد آموزش ابتدایی معتقد است که باید شرایط بازگشت کامل دانش‌آموزان ابتدایی به مدارس فراهم شود و امکان تکرار پایه برای دانش‌آموزان ضعیف به‌وجود آید؛ در غیراین صورت باید منتظر سونامی ترک تحصیل در کشور باشیم. «خانواده‌ها دقت کنند که ضعف تحصیلی در یک پایه به پایان آن دوره و امتحانات ختم نمی‌شود و در پایه بعدی دانش‌آموز تأثیر خواهد داشت؛ چون مطالب درسی پیوسته هستند و اگر یک کودک نقطه الف را فرا نگیرد، در نقطه ب و ج قطعا دچار اختلال خواهد شد؛ بنابراین اگر دیدند که فرزندشان مباحث درسی را یاد نگرفته هرچه سریع‌تر آن را از معلم مطالبه کنند و بخواهند که مباحث را با کیفیت بالاتری تدریس کند. همچنین از تکرار پایه تحصیلی فرزند خود استقبال کنند. چه اهمیتی دارد که فردی یک سال دیرتر به نقطه پایان برسد. مهم این است که یادگیری او کامل شده باشد؛ بنابراین در کارزارهای مختلف از آموزش و پرورش بخواهند که این امکان را برای فرزندان آنها فراهم کند. امکان تکرار پایه تحصیلی به‌دلیل بار مالی که برای آموزش و پرورش به‌وجود می‌آورد و همچنین مضراتی که برای فرد دارد، چندین سال است که ناممکن شده، اما به‌نظر کارشناسان باید این امکان در دوره کرونا تسهیل شود. از سویی مدیران ارشد در ادارات و وزارتخانه بدانند که فشار به مدرسه برای دادن نمره قبولی به دانش‌آموزان برای مثبت نشان دادن شرایط و تلقین این باور که کیفیت آموزش در مدرسه مجازی تفاوت چندانی با مدرسه حضوری ندارد، قطعا نه‌تنها کمکی به آینده اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور نمی‌کند، بلکه جامعه را در آینده نزدیک به منجلابی فرومی‌برد که دامان همه را خواهد گرفت. مدیران ارشد وزارت آموزش و پرورش باید نتایج واقعی ارزیابی تحصیلی دانش‌آموزان را از مدارس مطالبه کنند و در هیأت دولت ارائه دهند تا بودجه و برنامه فوری و ویژه‌ای برای افزایش کیفیت آموزش درنظر گرفته شود.»
بی‌کیفیت بودن ارزشیابی توصیفی سومین موردی بود که ملکی به آن اشاره کرد و درباره آن گفت: «15سال از اجرای ارزشیابی توصیفی به جای نمرده‌دهی در آموزش ابتدایی می‌گذرد و اغلب پژوهش‌های دقیق و علمی نشان می‌دهد که این نوع ارزشیابی مضرات فراوانی همچون نامشخص بودن وضعیت تحصیلی دانش‌آموز و کاهش کیفیت تدریس معلم را به همراه دارد؛ بنابراین باید هرچه سریع‌تر روشی را جایگزین آن کنند.»
البته فقط این دانش‌آموزان دوره ابتدایی نیستند که از شیوع کرونا و استمرار تعطیلی مدارس متضرر شده‌اند، سایر دانش‌آموزان هم وضعیت بهتری ندارند و نمرات آنها در امتحانات پایان سال نشان می‌دهد که کیفیت آموزش در مدارس به حداقل ممکن رسیده است. حالا کارشناسان آموزشی منتظرند تا وزارت آموزش و پرورش برای این معضل فکری کند.
