گاه در محاصره‌ی آب گاه در محاصره‌ی خاک!
بردیا بادپر
چرا برخی استان‌های جنوبی کشور، تابستان‌ها خشک هستند و دیگر فصل‌ها به‌خصوص زمستان، زیر سیلاب؟! تابستان حتی آب برای آشامیدن ندارند و فصلی دیگر آب، خانه‌هایشان را با خود میبرد؟
نامش را هرچه بگذاریم تغییر اقلیم، خشک‌سالی و ترسالی مهم این است که حجم زیادی از این آب‌گران‌بها هدر می‌رود و شک نکنید راهی برای ذخیره‌کردن آن هست.
در هفته‌ی ابتدای دی‌ماه سازمان هواشناسی کشور برای چهار استان، هشدار قرمز بارش شدید و احتمال بروز سیل داده بود، در نهایت باران شدید آمد؛ شش استان بوشهر، خوزستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، فارس و کرمان دچار سیلاب شدند. شدت و حجم بارندگی‌ها به‌ویژه در چهار استان فارس، سیستان‌و‌بلوچستان، هرمزگان و کرمان تا حدی بود که فقط سیلاب در کنارک سیستان و بلوچستان، 10هزار نفر از ساکنان این منطقه را محاصره کرد و در برخی مناطق دیگر خیلی از روستاهای پایین دست سدها تخلیه اضطراری شدند.
به گزارش سازمان اورژانس کشور تا 14 دی‌ماه، تعداد مصدومین سیلاب و بارندگی اخیر در استان‌های جنوبی کشور به ۱۴ نفر رسید و هشت هم‌وطن جان باختند و دو تن نیز هم‌چنان مفقود شده‌اند. به گزارش شرکت آبفا، مجموع خسارات‌ها به تأسیسات تا این لحظه بالغ بر ۱۵۰ میلیارد تومان برآورد شده است.
اما خبر خوب این‌که بارش‌ها در حدی بود که مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان اعلام کرد در چابهار رکورد بیش‌ترین مقدار بارش، طی ۴۰ سال اخیر با 8/144میلی‌متر شکسته شده و خبر بد این‌که اغلب این آب‌ها به شکل سیلاب هدر می‌روند. در سیلاب‌ها بخش مهمی از بارش سالانه، در دو با چند روز می‌بارد و بقیه‌ی سال خشک است.
«حمیدرضا خدابخشی»، فعال محیط‌زیست و کنشگر آب به خبرنگار هفته‌نامه‌ی دوچرخه می‌گوید: «بهترین نوع استفاده از سیلاب، مدیریت سیلاب است، نه کنترل سیلاب. پس باید به سمت آب‌خیزداری و آب‌خوان‌داری برویم. مثلاً با ایجاد سازه‌های انحراف سیلاب، آب به سمت دشتی که آب‌خوان دارد هدایت شود یا سیلاب برود به سمت تالابی که کانون تولید ریزگرد شده و بعد به سمت افزایش پوشش گیاهی برویم؛ چون پوشش گیاهی سرعت آب را می‌گیرد و به منابع آب زیرزمینی میبرد. این‌ها روش‌های مناسب برای استفاده از بارش‌های سیلابی هستند.»
او در پاسخ به این سؤال که «نمی‌شد آب‌های ناشــی از ســیل، جمع و ذخیره‌سازی شود تا هدر نرود؟» می‌گوید: «آب‌خیزداری به‌عنوان فعالیتی برای کنترل ســیلاب، کنترل فرسایش و رســوب باید انجــام شــود. باید مطالعات انجام شود و هرنوع فعالیت آب‌خیزداری مناسب شناسایی و انجام شــود؛ چــه مطالعــات برروی پوشــش گیاهی و چه ســازه. یعنی در صورت امکان، ســازه‌هایی ساخته شود که ســرعت و پراکندگی سیل را کنترل کنند و یا جابه‌جایی سازه‌ها و خانه‌ها از محل‌های سیل‌خیز. مثلاً در سیستان و بلوچستان به‌طور اعم (ممکن اســت در نقاط خاصی در همین اســتان فرق کند) چون دشــت اســت و ماهیتش با بادهای موسمی و کویر گره خورده، این امکان وجود ندارد. آن‌جا آب‌خوان ندارد کــه این آب‌ها را تزریق کنند و فعلاً غیر از همین اندازه که در سدهای بلوچستان که حجم بسیار محدودی دارد، دیگر امکان ذخیره‌سازی بیش‌تر نیست.»
در همینه زمینه :
