ساعت آخرالزمان 100ثانیه تا نابودی جهان

«فقط 100ثانیه به نیمه شب مانده است.» بولتن دانشمندان اتمی این هشدار را در ابتدای سال 2021اعلام و عقربه‌های ساعت مشهور خود، «ساعت آخرالزمان»، را روی 100ثانیه به 12نیمه‌شب تنظیم کرد. عدد این هشدار زمانی محاسبه شده بود که کرونا جان 1.7میلیون نفر را گرفته بود. اما بولتن دانشمندان اتمی، کرونا را باوجود آسیب‌های جانی و مالی فراوانی که به جهان وارد کرده است، تهدیدی حیاتی برای جهان نمی‌داند. کرونا قرار نیست تمدن انسانی را نابود سازد زیرا به‌تدریج ضعیف شده و از بین خواهد رفت. این همه‌گیری تنها نشان داد دولت‌ها و سازمان‌ها تا چه اندازه در برابر یک وضعیت اضطراری جهانی ناکارآمد هستند. همین آماده نبودن است که شدت تهدیدهای بزرگ‌تری که در کمین جهان است را افزایش می‌دهد؛ تغییرات اقلیمی و توسعه تسلیحات هسته‌ای.
بولتن دانشمندان اتمی سازمانی غیرانتفاعی است که در حوزه آگاهی‌بخشی در مورد تهدیدهایی که سرعت گرفتن پیشرفت فناوری و علم برای بشریت دارد فعالیت می‌کند. تمرکز اصلی این سازمان که در ابتدا فعالیت خود را در قالب یک مجله آغاز کرد، خطرهای ساخته دست بشر است که موجودیت جهان را تهدید می‌کنند. نگرانی اصلی بولتن از زمانی آغاز شد که اتحادیه جماهیر شوروی سابق آغاز به ساخت سلاح‌های هسته‌ای کرد. در آن زمان سردبیر مجله از هنرمندی به نام مارتیل لنگزدورف درخواست کرد برای جلد نسخه سال 1947مجله، طرحی متناسب با تهدید هسته‌ای که در کمین جهان است بزند. این هنرمند هم برای ایجاد حس اضطرار کادری که یک ربع آخر از ساعت را نشان می‌داد طراحی کرد که ساعت آخرالزمان نام گرفت. از آن زمان تا به امروز، نزدیک بودن عقربه دقیقه‌شمار به 12نیمه‌شب- کنایه‌ای از پایان جهان- به روش نمادین هشدار بولتن نسبت به مخاطرات دست‌ساز بشر تبدیل شد. در ابتدا، عقربه‌های این ساعت 7دقیقه به نیمه شب را نشان می‌داد. در سال 1953، دورانی که شوروی آزمایش‌های هسته‌ای خود را شدت بخشیده بود، عقربه روی 2دقیقه به نیمه‌شب ایستاد. از سال 2007تغییرات اقلیمی هم در کنار سلاح‌های هسته‌ای به تهدید ویرانگر جهان تبدیل شد. امن‌ترین سال جهان از نظر ساعت آخرالزمان، سال 1991بوده است؛ زمانی که ابرقدرت‌های جهان برای کاهش سلاح‌های هسته‌ای با یکدیگر به توافق رسیدند.
در سال 2021 اما عقربه این ساعت به نزدیک‌ترین فاصله خود تا نیمه شب رسید. سرعت گرفتن برنامه‌های هسته‌ای در چندین کشور جهان باعث شد عقربه روی 100ثانیه بایستد. بولتن دانشمندان اتمی در بیانیه خود اعلام کرد که شدت گرفتن اجرای برنامه‌های هسته‌ای در چندین کشور باعث شد تا جهان به جایی بی‌ثبات و غیرقابل کنترل‌تر تبدیل شود. تولید موشک‌های هایپرسونیک (مافوق صوت)، موشک‌های بالستیک و سامانه‌های حمل سلاح با قابلیت حمل سلاح‌های معمولی یا هسته‌ای احتمال خطای محاسباتی در دوران شدت گرفتن تنش‌های جهانی را افزایش می‌دهند. همزمان کشورهای هسته‌ای ابزارهای امنیتی و دیپلماتیک موجود برای مدیریت تهدید هسته‌ای را نادیده گرفته یا تضعیف کرده‌اند. همین اقدامات احتمال آغاز یک جنگ هسته‌ای در جهان را بیش از همیشه افزایش داده است. بولتن طی سال‌های اخیر نگران رقابت تسلیحاتی است که میان آمریکا، روسیه و چین برای توسعه سلاح‌های هسته‌ای و هایپرسونیک درگرفته است. آزمایش موشک‌ هایپرسونیک اوانگارد روسیه که قابلیت نصب روی موشک‌های بالستیک SS-29 میان قاره‌ای را دارد، بخشی از این رقابت است. روسیه به تولید موشک‌های میان‌برد، زمین به هوا و مسلح به کلاهک هسته‌ای که توسعه آنها در معاهده قدرت‌های هسته‌ای منع شده، ادامه می‌دهد. چین هم در حال بسط دادن قابلیت‌های هسته‌ای خود است و کلاهک‌هایی با قابلیت هدفگیری مجدد که بر موشک‌های بالستیک میان‌قاره‌ای سوار می‌شوند را تولید می‌کند. همزمان نوسازی زرادخانه‌های هسته‌ای توسط پاکستان، هند و کره‌شمالی منجر به افزایش پیچیدگی و برد سلاح‌های هسته‌ای شده است و قابلیت شلیک این سلاح‌ها از سکوهای جدیدی مانند زیردریایی‌ها، خطر درگیری‌ها را در منطقه افزایش می‌دهد. بولتن همچنین معتقد است توسعه سلاح‌های مافوق صوت می‌تواند دامنه جنگ‌های هسته‌ای را به فضا بکشانند و نظامی‌شدن فضا خطر بروز جنگ تصادفی میان قدرت‌های هسته‌ای جهان را افزایش می‌دهد.
تمامی این تهدید‌ها در کنار تهدیدات اقلیمی باعث شده تا بولتن دانشمندان اتمی دقیقه‌شمار ساعت خود را روی 100ثانیه تا نیمه‌شب تنظیم کنند. به این امید که اقداماتی سریع و جامع برای مدیریت و مهار این تهدیدها و نجات بشریت از سوی رهبران جهان به اجرا گذاشته شود. طی حدود یک سالی که از انتشار این هشدار می‌گذرد، جهان شاهد تست موشکی کره‌شمالی، افزایش ظرفیت ذخایر هسته‌ای انگلیس، رصد صدها فروند موشک جدید در خاک چین، آغاز به‌کار رآکتور جدید هسته‌ای در کره‌شمالی و همکاری انگلیس و آمریکا برای به اشتراک گذاشتن فناوری سلاح هسته‌ای با استرالیا بوده است. در وضعیتی که نتایج کنفرانس اقلیمی گلاسکو هم چندان امیدوارکننده نبود، به‌نظر می‌رسد نگرانی بولتن دانشمندان هسته‌ای در سال 2022به اوج خود خواهد رسید. باید در انتظار نشست و دید که چند ثانیه دیگر به نیمه شب باقی‌مانده است؟ !