سرقت از «نگهبان شب»

 مسعود پویا- روزنامه‌نگار

دیدن فیلم‌ها قبل از شروع جشنواره، سنتی قدیمی است و در گذشته مراسمی آیینی برای منتقدان و روزنامه‌نگارانی بود که معمولا برای گفت‌وگو با عوامل یا   یادداشت و نقد و رساندن مطالبشان به نشریات، فستیوال را زودتر آغاز می‌کردند. اگر تا دهه 70 ویژه‌نامه‌های جشنواره منحصر به ماهنامه‌ها بود از دهه 80 روزنامه‌ها هم به قافله اضافه شدند. رقابت میان رسانه‌ها کار را سخت‌تر کرد. نتیجه اینکه معمولا از دی ماه تا اوایل بهمن ماراتونی برای تماشای فیلم‌ها به‌راه می‌افتاد. البته فقط عده کمی این زحمت را به‌خود می‌دادند تا فیلم‌ها را روی میز مونتاژ یا در استودیو‌ها و دفاتر فیلمسازی تماشا کنند. جشنواره برای بیشتر حاضران در سالن رسانه‌ها از همان ۱۲بهمن آغاز می‌شد؛ روزی که معمولا روزنامه‌نگاران و سینمایی‌نویسان درگیر ویژه‌نامه‌ها، کارشان تقریبا تمام‌شده بود. آنها بیشتر فیلم‌های مهم جشنواره را تا قبل از شروع فستیوال دیده و گفت‌وگوهایشان را گرفته و یادداشت‌هایشان را هم نوشته بودند. آن سال‌ها چیزی به نام لو رفتن داستان تقریبا وجود نداشت. گفت‌وگوها و یادداشت‌ها روز نمایش فیلم‌ها منتشر می‌شد. نهایت اینکه در حد صحبت‌های غیررسمی و درگوشی درباره کیفیت فیلم‌ها اطلاعاتی به بیرون درز می‌کرد. این «بیرون» هم معمولا همان جمع‌های دوستانه منتقدان و سینمایی‌نویسانی بود که در سالن رسانه‌ها دور هم گپ می‌زدند. به این ترتیب چیزی درباره فیلم‌های جشنواره لو نمی‌رفت. فیلم‌ها به شکل طبیعی در جشنواره به‌نمایش درمی‌آمدند و با واکنش‌های طبیعی هم مواجه می‌شدند. بدون پیش‌داوری و بدون قضاوت‌های از قبل شکل گرفته. این روند چند سالی است که تغییر کرده است. روال سنتی فیلم دیدن قبل از شروع جشنواره برای درآوردن صفحه‌های ویژه گرچه قدری کمرنگ شده اما همچنان پا بر جاست. آنچه بیشتر شایع است نوشتن درباره فیلم‌ها در صفحه‌های شخصی است که به مرور به مسابقه «من زودتر فیلم‌ها را دیدم» تبدیل شده است. گویی سرعت در تماشا و اظهارنظر درباره فیلم‌ها تبدیل به فضیلت شده است. فضای مجازی در روزهای نزدیک به برگزاری جشنواره معمولا پر می‌شود از اظهارنظرهایی درباره فیلم‌ها که البته معمولا لحن ستایش آمیزی دارند. فیلم‌هایی که در نشست‌های خصوصی و اغلب با حضور کارگردان یا تهیه‌کننده دیده می‌شوند تا درباره‌شان متن‌های حمایتی نوشته شود. نتیجه‌اش هم اغلب بالا بردن توقع از فیلم‌هاست. مثل یادداشت‌هایی که در آغاز جشنواره به چاپ می‌رسند. در آنها فیلم‌ها تا سطح شاهکار بالا برده می‌شوند؛ شاهکارهایی که وقتی در جشنواره روی پرده می‌روند تبدیل به فیلم‌هایی ضعیف و متوسط می‌شوند. جالب اینکه در گذر زمان هر چقدر از اهمیت و جذابیت عمومی جشنواره کاسته شده بر میزان انعکاس رسانه‌ای فیلم‌های این رخداد افزوده شده است. مثل تعداد منتقدان و سینمایی‌نویسان که به یمن فضای مجازی تعدادشان رشد عجیب و غریبی کرده است. با این روند احتمالا شاهد تحقق جمله معروف فرانسوا تروفو خواهیم شد: «همه آدم‌ها 2شغل دارند. اول شغل خودشان و دوم اینکه منتقد فیلم هستند.»

لو دادن داستان فیلم‌ها
معمولا در گفت‌وگو‌ها و گزارش‌های جشنواره‌ای این اصل بدیهی رعایت می‌شود که چون هنوز فیلم‌ها دیده نشده‌اند داستانشان نباید لو برود. در روزهای برگزاری جشنواره که فیلم‌های به نمایش درمی‌آید طبیعتا در برخی از یادداشت‌ها و نقدها اشاراتی هم به مضمون و داستان می‌شود. بماند که برای عده‌ای نوشتن نقد در واقع همان تعریف داستان به همراه چند خط اظهارنظر کلی است. در متن‌هایی که در فضای مجازی و در صفحات شخصی نوشته می‌شود اما تقریبا هیچ قاعده‌ای در کار نیست. همه هر آنچه دل تنگشان می‌خواهد می‌نویسند. در متن‌های حمایتی این حساسیت وجود دارد که داستان لو نرود و قاعده رپرتاژ نویسی رعایت می‌شود. این روزها اما اتفاق غریبی رخ داده است. منتقدی قدیمی در صفحه شخصی‌اش درباره چند فیلم جشنواره امسال مطلب نوشته و در خلالش داستانشان را هم لو داده است. نوشته این منتقد درباره فیلم «نگهبان شب» با واکنش سازندگان فیلم مواجه شد. مجری طرح نگهبان شب با اشاره به اینکه نسخه‌ای از فیلم تنها در اختیار دفتر جشنواره قرار داشته این پرسش را مطرح کرد که چگونه شخص یا اشخاصی جز اعضای هیأت انتخاب نگهبان شب را دیده‌اند؟ در فاصله کوتاهی دفتر جشنواره هم با رفع اتهام از خود، پرسش مجری طرح نگهبان شب را تکرار کرد؛ فیلم میرکریمی چگونه دیده شده است؟ تنها کسی که می‌توانست به این پرسش پاسخ دهد، محمد تقی فهیم بود که نوشته هایش در فضای مجازی این جنجال را به پا کرد. پاسخ فهیم اما بیشتر از آنکه روشنگر باشد عجیب بود.

دبیرخانه جشنواره: هیچ فیلمی از اینجا لو نرفته
دبیرخانه چهلمین جشنواره فیلم فجر خیلی زود در ماجرای لو رفتن فیلم‌های جشنواره از خود سلب مسئولیت کرد و با صدور بیانیه‌ای چنین آورد: «آثار ارائه شده به دبیرخانه جشنواره، فقط توسط مسئول دبیرخانه، اعضای هیأت انتخاب و شخص دبیر جشنواره مورد بازبینی قرار می‌گیرد. برخلاف حواشی و ادعاهای نادرست، با تدابیر اتخاذ شده دبیرخانه جشنواره جهت ایزوله فضای بازبینی، حتی سایر دست‌اندرکاران ستاد جشنواره امکان دیدن آثار را ندارند، چه برسد به افراد متفرقه و بیرونی. بررسی‌های دبیرخانه جشنواره نشان می‌دهد که به‌دلیل نمایش این فیلم در قالب DCP رمزگذاری شده، نه در نمایش برای هیأت انتخاب جشنواره و نه در نمایش برای شورای پروانه نمایش سازمان سینمایی، امکان بازبینی توسط افراد غیرمسئول وجود نداشته است.»
بیانیه ستاد جشنواره با این اطمینان خاطر به پایان می‌رسید که تمامی فیلم‌ها و ازجمله فیلم «نگهبان شب» مورد صیانت و حراست این ستاد قرار داشته و ستاد جشنواره به صراحت اعلام می‌کند، احتمالا نسخه دیگری از این فیلم در خارج از ستاد جشنواره و سازمان سینمایی در معرض دید منتقد مذکور قرار گرفته است. پیگیری جدی ماجرا از سوی تهیه‌کننده و دادن گزارش به سازمان سینمایی دیگر نکته جالب این بیانیه بود.

پاسخی که ماجرا را پیچیده‌تر کرد
جالب اینکه بعد از این ماجراها محمدتقی فهیم، پاسخی داد که بیش از آنکه روشنگر باشد، ماجرا را پیچیده‌تر می‌کرد: «بنده 15 دقیقه فیلم شما را دیدم که معلوم بود با گوشی ضبط شده است، بخشی ازآن پشت صحنه یک پارکینگ بود و بخشی راش‌های ناقص و البته خلاصه قصه آن که برایم از سوی یکی از نزدیکان پروژه واتساب شده بود، همین.» جالب اینکه فهیم صراحتا اعلام کرد حاضر نیست منبع ارسال ویدئو را معرفی کند.

سازمان سینمایی منتقد را بازخواست کند
مشخص بود که داستان اینجا تمام نمی‌شود. روز گذشته روابط‌عمومی فیلم نگهبان شب بیانیه‌ای منتشر کرد که در آن سازمان سینمایی مسئول اتفاقات رخ داده معرفی شده بود. در این متن به مسئولیت‌های فهیم به‌عنوان عضو شورای مشورتی و هم‌اندیشی جشنواره فیلم فجر اشاره شده و در نهایت از مدیران سینمایی خواسته شده ماجرای سرقت هنری را با بازخواست از منتقدی که مدعی در اختیار داشتن دقایقی از نگهبان شب شده، پیگیری کنند.
چند روز پیش محمد تقی فهیم متن‌های جنجالی‌اش درباره فیلم‌های جشنواره را از صفحه شخصی‌اش پاک کرد. ولی به‌نظر می‌رسد این ماجرا همچنان آبستن حوادث تازه است.

«نگهبان شب» چگونه لو رفت؟

وقتی محمد تقی فهیم در صفحه شخصی‌اش متنی درباره فیلم نگهبان شب نوشت، داستان فیلم تازه میرکریمی لو رفت. طبیعی بود که چنین اتفاقی واکنش سازندگان فیلم را به همراه داشته باشد. صادق میرکریمی مجری طرح نگهبان شب با اعلام اینکه فیلم همچنان مراحل فنی خود را طی می‌کند و به‌جز هیأت انتخاب جشنواره و شورای پروانه نمایش در جای دیگری نمایش نداشته این پرسش را مطرح کرد که چطور یک منتقد سینمایی فیلم‌ها را یک ماه قبل از شروع جشنواره دیده و درباره‌شان نوشته و حتی قصه فیلم‌ها را هم لو داده است؟ مجری طرح فیلم نگهبان شب مسئولیت این اتفاق را با برگزار‌کنندگان جشنواره دانست.