از نفس افتاده

یاور یگانه- روزنامه‌نگار

گروه سینمایی «هنر و تجربه» طرحی بود که در زمان ریاست حجت‌الله ایوبی بر سازمان سینمایی برای حمایت از فیلم‌های خاص به راه افتاد. در واقع قرار بود این طرح امکان اکران فیلم‌هایی را فراهم سازد که در معادلات سینمای تجاری جایی ندارند و به اندازه فیلم‌های رایج سودآور نیستند، اما در گسترش امکانات بیانی سینما و از نقطه نظر فرهنگی دارای ارزش تلقی می‌شوند. این طرح در سال 1393شروع به‌کار کرد و از نخستین فیلم‌هایی که در این طرح به روی پرده رفتند، «ماهی و گربه» شهرام مکری و «پرویز» مجید برزگر بودند که با استقبال تماشاگران هم مواجه شدند. اما هرچه بیشتر گذشت، فیلم‌هایی که در قالب این طرح نشان داده می‌شدند، به جای اینکه بدیع و متمایز از فیلم‌های روز باشند، به نسخه‌هایی آماتوری و بدساختی از فیلم‌های موفقی همچون آثار اصغر فرهادی یا آثار کیارستمی تنزل یافتند. شرایط عملا جوری پیش رفت که سینمای هنر و تجربه تقریبا پیش از آغاز کرونا کارش تمام شد. دیگر کسی برای دیدن فیلم‌های متفاوت، به برنامه نمایش فیلم‌های هنر و تجربه نگاه نمی‌کرد. تعداد سالن‌ها و سانس‌های این گروه سینمایی محدودتر از آن است که بتواند در حمایت از فیلم‌ها اثری بگذارد. اما گویا قرار است دامنه فعالیت این گروه سینمایی از آنچه هست هم کمتر شود و بعید نیست در آینده‌ای نه چندان دور طرح دیگری در حمایت از فیلم‌های خاص به اجرا درآید.

از دست رفتن یکی از پایگاه‌های مهم «هنر و تجربه»
روابط‌عمومی خانه هنرمندان دیروز اعلام کرد که گزیده‌ای از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران در «سینماتک پلاس» خانه هنرمندان ایران نمایش داده می‌شود. اما این خبر چه ارتباطی به گروه سینمایی هنر و تجربه دارد؟ سینمای خانه هنرمندان یکی از پایگاه‌های اصلی هنر و تجربه بود که با توجه به فضایش انتخاب معقولی برای اکران فیلم‌های خاص به شمار می‌رفت. اما با اجرای برنامه «سینماتک پلاس» عملا امکان نمایش فیلم‌های هنر و تجربه در خانه هنرمندان از بین می‌رود و یکی از پایگاه‌های مهم این گروه سینمایی تعطیل می‌شود.
طبق اعلام روابط‌عمومی خانه هنرمندان ایران، «سینماتک پلاس» ویژه‌برنامه جدید خانه هنرمندان ایران است که به نمایش گزیده‌ای از بهترین آثار تاریخ سینمای ایران برای علاقه‌مندان می‌پردازد. این رویداد از روز پنجشنبه ۹ دی و هر روز در دو سانس ۱۶ و ۱۸ در سالن ناصری خانه هنرمندان ایران میزبان مخاطبان خواهد بود. سانس‌های 16و 18بهترین سانس‌های سینمای خانه هنرمندان است که دیگر به سینمای هنر و تجربه تعلق ندارد و برگزیده‌های تاریخ سینمای ایران در این سانس‌ها به نمایش درمی‌آید. اما چرا باید چنین اتفاقی بیفتد؟ نگاهی به آمار فروش فیلم‌های گروه هنر و تجربه در 30روز اخیر شاید به این پرسش جواب دهد.

ضربه آخر کرونا به «هنر و تجربه»
در یک‌ماه اخیر که اکران سینما رونقی نسبی داشته، مطابق آمار «سمفا» (سامانه مدیریت فروش و اکران سینما)، میزان فروش 10فیلم در گروه سینمایی هنر و تجربه در حدود 55میلیون تومان بوده است. این 10فیلم در کل 2هزارو 485نفر مخاطب داشته‌اند و در 354سانس به نمایش درآمده‌اند. تعداد مخاطبان سینمای هنر و تجربه بعد از کرونا افت شدیدی کرده؛ خصوصا که این گروه سینمایی فیلم جذابی هم برای اکران نداشته است. با اینکه هدف این گروه سینمایی از ابتدا سود اقتصادی نبوده، اما هزینه‌هایی مثل اجاره‌بهای سالن می‌تواند مانع بزرگی بر سر راه فعالیت آن باشد. اجاره یک سالن سینما برای نمایش فیلم‌های بی‌مخاطب توجیه اقتصادی ندارد و در این وضعیت طبیعی است که سالن‌دار به‌دنبال اجرای برنامه‌ای باشد که بتواند هزینه‌هایش را پوشش دهد. نکته جالب در برنامه «سینماتک پلاس» خانه هنرمندان این است که دست‌اندرکاران این برنامه متقاعد شده‌اند که نمایش فیلم‌هایی از تاریخ سینمای ایران از نمایش فیلم‌های روز هنر و تجربه بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، به‌نظر می‌رسد خود متصدیان سینمای هنر و تجربه نیز به افت شدید تعداد مخاطبانشان آگاه هستند که بخشی از فعالیت‌شان را بر اکران آنلاین متمرکز کرده‌اند. هزینه‌های کمتر اکران آنلاین با معدود مخاطبان آثار هنر و تجربه تناسب بیشتری دارد و در وضعیت فعلی راه‌حل معقول‌تری برای ادامه حیات این طرح به‌نظر می‌رسد. هنر و تجربه همچنان وجود دارد، اما در عمل فاقد آن کارایی و تأثیری است که قرار بود در اکران فیلم‌های فرهنگی داشته باشد. کرونا ضربه آخر به این گروه سینمایی بود و حالا یکی از سالن‌های مهم این گروه سینمایی نیز از دست رفته است.

مکث
«هنر و تجربه» تعطیل می‌شود؟
روز گذشته، امیرحسین علم‌الهدی که مدت مدیدی مدیر اجرایی و دبیر شورای سیاستگذاری گروه سینمایی «هنر و تجربه» بود، به مهر گفت: «از سال ۷۹ این مباحث را بارها تکرار کرده‌ایم که بازار عرضه و تقاضا باید در این چرخه [چرخه اکران] جایگاه خود را پیدا کند. آن وقت دولت برای حمایت از سینمای فرهنگی می‌تواند سازوکارهای خودش را طراحی کند. در ۸سال گذشته به نوعی سینمای «هنر و تجربه» متولی همین سازوکار بود و اگر قرار است دولت ورود گسترده‌تری داشته باشد، باید سازوکارهای مراقبت از سینمای فرهنگی را پیدا کند. این سازوکارها چندان هم پیچیده نیست و تنها نیاز به یک اراده جدی دارد.» این گفته علم‌الهدی را می‌توان سیگنالی از تغییر در وضعیت گروه هنر و تجربه ارزیابی کرد؟ آیا در آینده نه‌چندان دور این گروه منحل و طرحی دیگر جایگزین آن می‌شود؟ آیا فیلم‌های خاص امکان اکران در سایر گروه‌ها را نیز پیدا می‌کنند؟آیا سازمان سینمایی برنامه متفاوتی برای اکران فیلم‌های فرهنگی دارد؟ باید صبر کرد و دید.