ایرلاین‌ها در تور اومیکرون

سمیرا مصطفی نژاد - روزنامه‌نگار

از‌ ماه گذشته آغاز انتشار سویه اومیکرون در جهان، نگرانی‌ها نسبت به ویروس کرونا را بار دیگر افزایش داد. مقررات استفاده از ماسک و فاصله‌گذاری اجتماعی، تعطیلی کسب‌وکارها، محدودیت‌های تردد و حتی قرنطینه عمومی در گوشه و کنار جهان بار دیگر به اجرا گذاشته شده‌اند، اما تمامی این اقدامات به اندازه لغو بیش از 4هزار پرواز در جهان، آن هم در شب کریسمس، نتوانست تصویری شفاف از تهدید واقعی اومیکرون به نمایش بگذارد.‌ لغو هزاران پرواز بین‌المللی علاوه بر اینکه امید مسافران برای گذراندن تعطیلاتی متفاوت از تعطیلات 2سال اخیر را ناامید کرد، ضربه کاری دیگری به پیکر بی‌رمق شرکت‌های هواپیمایی جهان وارد ساخت.
آغاز همه‌گیری کرونا از حدود 2سال پیش لحظه به لحظه با این امید همراه بود که چند روز، چند هفته یا چند‌ماه دیگر همه‌چیز به حالت عادی بازخواهد گشت؛ اتفاقی که هنوز رخ نداده است. جهش‌های ویروس، سویه‌های جدیدی خلق می‌کنند و گویی قرار نیست چشم‌انداز روشنی از فرارسیدن لحظه تاریخی بازگشت به زندگی گذشته پیش‌روی بشر قرار گیرد. ساخت و توزیع واکسن و اجرای سریع واکسیناسیون در بیشتر کشورهای جهان این امید را زنده کرده بود که جشن‌های سال نو در همه کشورهای جهان متفاوت از سال‌های گذشته برگزار خواهد شد. سویه اومیکرون اما تمامی معادلات خوش‌بینانه جهان برای برگزاری جشن‌ها و دورهمی‌ها و همچنین احیای بازارها و صنایعی مانند گردشگری و هوانوردی را در آستانه سال جدید میلادی برهم زد. مراسم کریسمس و در پی آن سال نوی میلادی در جهان در وضعیتی برگزار می‌شود که گویی زمان به عقب بازگشته و سازمان بهداشت جهانی به تازگی‌ رسما آغاز همه‌گیری را اعلام کرده است. تنها تفاوتی که جهان امروز با جهان 22‌ماه پیش دارد -سازمان بهداشت جهانی خبر رسمی آغاز همه‌گیری کرونا را در مارس2020 اعلام کرد- وجود واکسن و واکسیناسیون گسترده در جهان است. اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند واکسن هم جلودار ابتلا به اومیکرون نیست و این سویه با سرعت در حال مبتلاکردن مردم در گوشه و کنار جهان است. این به آن معنی است که کرونا علاوه بر مسافران بین‌المللی، به تمامی بازارهایی که برای بهبود از رکود کرونایی به کریسمس و آغاز سال2022 چشم دوخته بودند، ازجمله بازار سفرهای هوایی و گردشگری، ضربه کاری دیگری وارد کرده است. نخستین اثر مشهود این ضربه، ‌لغو هزاران پرواز بین‌المللی در شب کریسمس سال‌جاری میلادی بوده است.

ضربه کاری اومیکرون به مسافران کریسمس
لغو پروازها در دقایق آخر رخ داد. هزاران مسافر در آخرین لحظات انتظارشان برای آغاز مسافرتی متفاوت در شب کریسمس، پیام لغو پرواز خود را دریافت کردند. نگرانی از افزایش آمار ابتلا به اومیکرون و مهم‌تر از آن انتشار این سویه در میان خدمه پرواز، دلیل لغو‌شدن‌های گسترده بوده است. نزدیک به یک‌چهارم ‌یا بیش از هزار پرواز از 4هزار و 500پرواز لغو شده، مربوط به شرکت‌های هواپیمایی آمریکایی بوده است. شرکت یونایتد ایرلاینز روز جمعه از مجموع 4هزار پرواز داخلی و بین‌المللی، 176پرواز را به‌دلیل ابتلای تعداد زیادی از خدمه پرواز به کرونا لغو کرد. پیش از این نیز 44پرواز طی روز پنجشنبه به‌دلیلی مشابه لغو شده بودند. شرکت هواپیمایی دلتا هم از 3هزار و 100پرواز خود، 158پرواز مربوط به عصر روز کریسمس که یکی از پرسفرترین روزهای سال است را لغو کرد. این شرکت هواپیمایی برای جلوگیری از لغو پروازها هرچه در توان داشت، ازجمله تغییر مسیر پروازها و جایگزینی هواپیما و خدمه برای پوشش دادن برنامه‌های پرواز را به‌کار بست. سخنگوی این شرکت اعلام کرد 150پرواز دیگر طی روزهای آینده لغو خواهند شد. شرکت‌های هواپیمایی آلاسکا، جت‌بلو و الیجنت هم پس از ابتلای تعداد زیادی از خدمه به کرونا، ده‌ها پرواز خود را لغو کردند.
علاوه بر شرکت‌های آمریکایی، شرکت‌های اروپایی هم با مشکل بیماری خدمه و کمبود نیرو برای اجرای پروازها مواجه شده‌اند. شرکت لوفتهانزا روز جمعه اعلام کرد پروازهای طولانی و میان‌قاره‌ای خود را در تعطیلات کریسمس لغو خواهد کرد، زیرا میزان درخواست مرخصی استعلاجی میان خلبانان و خدمه پرواز این شرکت افزایش پیدا کرده است. در انگلیس چندین شبکه مسافرتی و خدماتی به دلایلی مشابه با کمبود شدید نیرو مواجه شده‌اند و خدمات‌رسانی در آنها مختل شده است. شرکت ایرلاین جستر متعلق به استرالیا هم به‌دلیل ابتلای کارمندان و خدمه خود مجبور به لغو پروازها در دقایق آخر شده است. این شرکت می‌گوید بسیاری از کارمندانش باید پس از دادن تست کرونا قرنطینه شوند.
اختلال در سفرهای کریسمس و سال نوی میلادی، ‌علاوه بر مختل کردن برنامه‌های صدها مسافر، صنعت آسیب‌دیده هوانوردی و گردشگری را که در تلاش بود با اتکا بر افزایش نرخ واکسیناسیون در جهان خود را از رکودی دوساله خارج کند، بار دیگر به عقب راند.

یک گام به جلو؛ دو گام به عقب
تا پیش از کشف سویه اومیکرون، افزایش نرخ واکسیناسیون باعث کاهش آمار ابتلا و در نتیجه کاهش محدودیت‌های مسافرتی شده بود. حتی مرزهای بسته‌ترین کشورهای جهان مانند استرالیا هم درحال بازگشایی بودند، اما شناسایی سویه اومیکرون در آفریقای جنوبی به سرعت بسیاری از محدودیت‌ها را بازگرداند؛ ازجمله ممنوعیت پروازها. پدیده‌ای که از میزان تقاضا برای سفرهای بین‌المللی کاست و روند افزایش درآمدزایی شرکت‌های هواپیمایی را دوباره مختل ساخت.
انتشار خبر شناسایی سویه‌ای که با سرعتی بالاتر از دیگر سویه‌ها منتقل می‌شود و در برابر واکسن‌های موجود مقاوم است کافی بود تا علاوه بر کاهش تقاضا برای مسافرت‌های هوایی، ارزش سهام شرکت‌های هواپیمایی هم سقوط کند. در واکنش به خبر شناسایی اومیکرون در اوایل ‌ماه گذشته میلادی، شاخص قیمت سهام شرکت‌های هواپیمایی جهان عقبگردی 37درصدی داشت.
افت ارزش سهام این شرکت‌ها کمی بعد از انتشار خبر کم‌خطر بودن اومیکرون به نسبت دیگر سویه‌ها رو به بهبود گذاشت اما این بهبود هم موقتی بود. شاخص ارزش سهام شرکت‌های هواپیمایی جهان طی 15روز فقط یک‌درصد بهبود پیدا کرده است. افت این شاخص در شرایطی رخ می‌دهد که دیگر بازارهای سهام به نسبت آغاز همه‌گیری افزایشی 30درصدی را تجربه کرده‌اند. ارزش سهام بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی آمریکایی در اواسط ماه جاری میلادی تا 5درصد کاهش پیدا کرد. اکنون لغو هزاران پرواز و احتمال تداوم این روند در ماه‌های آتی می‌تواند از ارزش سهام شرکت‌های هواپیمایی بیش از پیش بکاهد.

ضررهای هنگفت ایرلاین‌ها 
براساس جدیدترین گزارش سازمان بین‌المللی هوانوردی -‌ایکائو- درباره آسیب‌های اقتصادی همه‌گیری کرونا برای صنعت هوانوردی جهان، جمعیت مسافران هوایی بین‌المللی در سال2020 به نسبت سال2019 کاهشی 60درصدی و در سال2021 به نسبت سال2019 کاهشی 49درصدی داشته است. همچنین محدودیت‌های کرونایی و کاهش 40درصدی تعداد صندلی‌های ارائه‌شده به مسافران سفرهای بین‌المللی باعث ضرر 324میلیارد دلاری شرکت‌های هواپیمایی شده است. رکود باعث شد طی دوسال گذشته شرکت‌های هواپیمایی مجبور به تعدیل بخش بزرگی از نیروهای خود شوند تا به این ترتیب بخش اشتغال صنعت هوانوردی هم از گزند کرونا در امان نمانده باشد. به گزارش ایکائو، صنعت جهانی هوانوردی به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم از 65.5میلیون شغل پشتیبانی می‌کند. اما بخشی از این مشاغل تحت‌تأثیر رکود ناشی از کرونا از دست رفتند. تا پایان سال2020 شرکت‌های هواپیمایی اروپایی بیش از 118هزار نفر از نیروهای خود را اخراج کردند. تا ابتدای سال2021 تعداد نیروهای تعدیل‌شده شرکت‌های هواپیمایی که بخش زیادی از آنها را خلبانان و خدمه پرواز تشکیل می‌دادند به بیش از 400هزار نفر رسید.