مدیریت فروریزش زمین در پایتخت

    زهرا کریمی- خبر‌نگار

معضل فروریزش در شهر تهران جدی است و گاه‌وبیگاه خبری از ایجاد فروچاله در معابر شهر منتشر می‌شود. این یکی از مخاطرات زندگی در شهرهای بزرگ است و تهران هم از آن کلانشهرهایی است که به‌واسطه توسعه شهرنشینی از این امر مستثنا نبوده و هرساله بنا بر دلایل مختلفی شاهد چنین اتفاقاتی بوده است. فروریزش زمین در تهران و به‌خصوص مناطق مرکزی معضلی است که این روزها گریبانگیر خیابان‌ها و معابر اصلی شهر شده است. برحسب مواردی که تاکنون رخ داده دلایل آن جدا از جنس خاک و شیوه ساخت‌و‌سازها به رشد ساختمان‌های بلندمرتبه، کندوکاو مکرر اداره‌های برق، گاز و آب و توسعه خطوط مترویی نیز مربوط می‌شود. هریک از این دلایل منجر به جابه‌جایی خاک آن بخش و محدوده‌های اطراف می‌شود و به همین دلیل، با تغییرات جوی آب و هوا مثل بارش‌های مکرر و یخ‌زدگی زمین حوادث بحرانی در شهر بیشتر اتفاق می‌افتد. در سال‌های گذشته از این دست اتفاقات بیشتر در مناطق 12 و جنوبی تهران به‌دلیل فرسودگی بافت و تغییرات شهری رخ داده است؛ هر چند که این مناطق شاهد مخاطرات زیادی هستند، اما در این میان می‌توان به سایر حوادث در مناطق دیگر مانند میدان شهران به‌دلیل آتش‌سوزی لوله گاز یا فروریزش خیابان پیامبر در منطقه5 هم اشاره کرد. فروچاله‌هایی با قطرهای 10 تا 20متری که ایمنی شهر را کاهش می‌دهند و به‌دنبال آن حوادث ناگواری چون آسیب دیدن خط لوله‌ها، سقوط شهروندان و وسایل نقلیه یا تخریب ساختمان‌های را باعث می‌شوند. به همین منظور، اتفاق فروریزش زمین در منطقه12 حوالی بازار تهران از این دست موارد بود که به‌گفته امیر یزدی، شهردار منطقه12 بارندگی‌های اخیر تهران سبب فرونشست زمین در آن منطقه شد.

پایش منطقه12 برای کاهش فروریزش‌های زمین
براساس آمار‌های موجود از مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی، فروریزش‌ها بیشتر در سال‌های ۹۵ و ۹۶ وقوع یافته است. تهران هم مانند همه شهرهای بزرگ با این پدیده مواجه است. شهردار منطقه12 رفع این معضل در خیابان‌های مرکزی شهر را نیازمند راهکارهای فرابخشی قلمداد و اعلام کرد که رسیدگی، همکاری چند دستگاه و نهاد را می‌طلبد. امیر یزدی گفت: «یکی از اقدامات مهم در این منطقه برحسب وقوع حوادث متعدد، پایش نقاطی است که احتمال فروریزش زمین را در آینده خواهند داشت و برای پیشگیری و کاهش از آن باید تدابیری اندیشیده‌ شود چه بسا که در این اتفاق به‌دلیل خسارت وارده به نهر آب، امنیت عابران پیاده و تردد وسایل‌نقلیه با مشکل مواجه شد و به این خاطر به‌سرعت نسبت به تخریب نهر و قسمتی از سواره‌رو و درپی آن، اجرای بتن‌ریزی، همچنین لوله‌گذاری به شکل صحیح اقدامات لازم صورت گرفت و جلوی نشتی آب گرفته شد.» اقدامات مدیریت شهری  به‌گونه‌ای است که سعی در کمک به افزایش تاب‌آوری شهر در مقابل مخاطرات دارد و شهرداری تهران در این‌باره قدم‌های مؤثری برداشته است؛ به‌طوری که سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران سامانه ماهواره‌ای پایش و پیش‌بینی فروریزش زمین در تهران را فعال‌سازی‌ کرده و این سامانه با پایش‌های انجام شده هشدارهایی از احتمال فروریزش در مناطق مستعد را اعلام می‌کند و حتی مناطق مستعد به فروریزش از سوی این سامانه به‌طور ویژه رصد می‌شود. برای پیشگیری از چنین بحران‌هایی در تهران نیز سرپرست سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران اعلام کرد که 2.5میلیون نقطه در تهران به‌منظور رصد فرونشست و فروریزش زمین از طریق تصاویر ماهواره‌ای در حال رصد است. در این راستا این سازمان وظایفی درباره نگهداری از این سامانه‌ها، به‌روزرسانی و افزایش تعداد آن را نیز برعهده دارد که در دستور کار سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران قرار دارد.

 آسیب‌های فروریزش زمین در شهر
 کاهش ایمنی شهر برای وسایل نقلیه
 مشکل در تردد عابران پیاده
 عوامل دخیل در فروریزش‌های شهر
 کندوکاوهای مکرر سازمان (آب، برق و گاز)
 تغییر مسیر قنوات شهر
 توسعه خطوط زیرزمینی (خطوط مترو)
 ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه
 جنس خاک منطقه
 اقدامات شهرداری تهران   
 پایش ماهواره‌ای فروریزش‌ها با حسگرها
 ایجاد میز هشدار یا سنجش در مرکز عملیات اضطراری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران
 بازدیدهای میدانی مدیران برای رصد و شناسایی نقاط مستعد فروریزش