جشن ایرانی برای آخرین شب یلدای قرن

ایرانی‌ها از قدیم با علم ازجمله نجوم مأنوس بوده‌اند؛ این ماجرا را می‌توان به وضوح در جشن‌های مهم کشورمان از عید نوروز گرفته تا شب یلدا دید. کوتاه و بلند شدن شب‌های سال یکی از اتفاقاتی است که انسان هر روز با آن مواجه می‌شود و در سبک زندگی او تأثیر دارد. شب یلدا گاهی فقط یک دقیقه یا حتی کمتر با شب‌های قبل و بعد خود تفاوت دارد، اما ایرانی‌‌ها با تسلط به نجوم، بلندترین شب سال را از قدیم جشن می‌گیرند. با پشت سر گذاشتن اول مهر که برابری شب و روز یا همان اعتدال پاییزی اتفاق می‌افتد به مرور در نیمکره‌شمالی به طول شب‌ها اضافه و از طول روزها کاسته می‌شود و در نهایت در شب اول زمستان طولانی‌ترین شب سال یا همان یلدا اتفاق می‌افتد.
شب یلدا پایان پاییز است و وقوع انقلاب زمستانی، فرا رسیدن فصل سرما را خبر می‌دهد. از دید مکانیک سماوی، «انقلاب زمستانی» (Winter Solstice) زمانی است که خورشید، هنگام ظهر در نیمکره‌ جنوبی، دقیقا بالای مدار رأس الجدی (با عرض جغرافیایی منفی ۲۳٫۵ درجه) قرار می‌گیرد. این کمترین عرض جغرافیایی است که در طول سال، خورشید امکان تابش عمود بر آن را دارد و همه اینها به‌دلیل انحراف ۲۳٫۵ درجه‌ای محور زمین است.
به گزارش همشهری، خورشید در حرکت سالانه خود در اول زمستان در جنوبی‌ترین نقطه شرق طلوع کرده و در جنوبی‌ترین نقطه غرب غروب می‌کند و با کم شدن زاویه حرکتی خورشید در آسمان در این زمان ما شاهد بلندترین شب سال و کوتاه‌ترین روز سال هستیم چرا که مدار حرکت زمین با دایره البروج 23.5درجه اختلاف دارد و در نقطه انقلاب زمستانی زمین به پایین‌ترین حد خود و بیشترین اختلاف با مدار دایره البروج می‌رسد که23.5- درجه است. ولی از انقلاب زمستانی و یا شب چله به بعد خورشید از جنوبی‌ترین نقطه شرق و غرب فاصله گرفته و کم‌کم به نقطه شرق و غرب نزدیک شده تا به اعتدال بهاری برسد.
ایرانیان باستان به این تقسیمات زمان و تفاوت طول شبانه‌روز و به‌صورت طبیعی زوایای بین مدارات اشراف کامل داشته‌اند و آن را در محاسبات خود لحاظ می‌کردند.
امشب آخرین شب یلدای قرن ۱۴ هجری خورشیدی است و می‌تواند بسیار هیجان‌انگیز باشد. علاوه بر گفت‌وگوهای شبانه، آسمان شب یلدای امسال هم میزبان رویدادهایی تماشایی است که نباید از دست داد و حتی می‌توان با عکاسی آنها را ماندگار کرد.

شاهکار محاسباتی ایرانیان
طولانی‌ترین شب سال، هرچند فقط حدود یک دقیقه از شب‌های پیش و پس از خودش بیشتر طول می‌کشد، از نظر علمی یکی از سندهای افتخار ما ایرانیان به شمار می‌آید زیرا نشان می‌دهد که نیاکان این سرزمین از چند هزار سال پیش، در دانش اخترشناسی به توانایی مهم سنجش دقیق طول شبانه‌روز رسیده بودند.
امسال در تهران خورشید در ساعت 16و 54دقیقه روز سه‌شنبه، 30آذر 1400در افق غروب خواهد کرد و زمان طلوع خورشید در بامداد چهارشنبه اول دی‌ماه نیز ساعت 7و 10دقیقه است. با این حساب، طول این شب، 14ساعت و شانزده دقیقه است که در بین شب‌های سال، طولانی‌ترین شب به ‌حساب می‌آید.
نکته جالب در آیین‌های ایرانی آن است که، بسیاری از جشن‌ها و مناسبت‌های ما با رخدادهای طبیعی و محاسبات علمی گره خورده است که نشان از دقت و توجه ایرانیان به علوم و دانش ازجمله دانش کهن اخترشناسی دارد. ایرانی‌ها از دوران بسیار دور به طبیعت و آسمان بسیار توجه داشتند و تمام مناسبت‌هایشان مرتبط با مناسبت‌های ریاضی و همراه با اندیشه‌ورزی بوده است. به جز یلدا، در مورد جشن نوروز نیز همین نگاه دیده می‌شود.  امشب نسبت به دیگر شب‌های سال فقط ثانیه‌هایی بیشتر است؛ این چند ثانیه نجومی اما همیشه ارزش جشن گرفتن و بهانه‌ای برای خوش بودن کنار هم را دارد.