اومیکرون به ایران رسید؟

 مریم سرخوش، یکتا فراهانی- خبرنگار

 94کشور موارد قطعی ابتلا به کرونای اومیکرون را تأیید کرده‌اند و در کنار روند صعودی ابتلا در کشورهای اروپایی، تعداد کشورهای آسیایی و همسایه‌های ایران درگیر این ویروس هم در حال افزایش است. تا بعدازظهر دیروز ورود این سویه به کشور به‌صورت رسمی تأیید نشده اما به‌گفته طلعت مختاری‌آزاد، رئیس آزمایشگاه ملی آنفلوآنزا این اتفاق به معنی وارد نشدن ویروس اومیکرون به کشور نیست، بلکه به این معنی است که در نمونه‌های آزمایش‌شده هنوز موردی تأیید نشده است. همه اینها در شرایطی است که چندهفته‌ای می‌شود که موارد سرماخوردگی و ابتلا به آنفلوآنزا در کشور روند افزایشی به ‌خود گرفته است؛ به‌طوری‌که اوایل آذر، محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با تأیید این موضوع گفته بود که موارد ابتلا به آنفلوآنزا در کشور، به‌زودی در آستانه هشدار قرار می‌گیرد و اگر کووید-19 و آنفلوآنزا به‌صورت همزمان، در فردی ایجاد شود، بیماری شدیدتر و مرگبارتر خواهد شد. تازه‌ترین مطالعات هم نشان می‌دهد که ابتلا به اومیکرون نشانه‌هایی شبیه به سرماخوردگی دارد. آبریزش بینی، عطسه، سردرد، خستگی و گلودرد از نشانه‌های کرونای اومیکرون است و در سرماخوردگی‌های معمول چنین علائمی شایع است، اما به‌گفته پزشکان با بروز این علائم ضرورت دارد بیمار به پزشک مراجعه کند و در صورت نیاز تست کرونا بدهد تا در صورت ابتلای قطعی به کووید-19، زمان طلایی برای درمان از دست نرود. براساس اعلام وزارت بهداشت با عبور قطعی از پیک پنجم، ابتلا و مرگ در کشور روند کاهشی را طی می‌کند. در شبانه‌روز اخیر آمار روزانه فوتی‌ها 41مورد اعلام شد و بیماران شناسایی جدید هم 1361نفر بودند که 243بیمار بستری شدند اما به‌گفته مصطفی صالحی‌وزیری، مسئول آزمایشگاه مرجع کشوری کووید‌-۱۹ انستیتو پاستور ایران با اینکه در ابتدای شیوع اومیکرون در آفریقای‌جنوبی اطلاعاتی ازجمله کاهش سرایت کرونا با این سویه جدید منتشر می‌شد اما تجربه کشورهایی ازجمله انگلیس حاکی از آن است که تا‌کنون کاهش شدت بیماری با این واریانت جدید نسبت به‌سویه دلتا وجود نداشته است. مصطفی صالحی‌وزیری، مسئول آزمایشگاه مرجع کشوری کووید‌-۱۹ انستیتو پاستور ایران درباره مراحل تشخیص این ویروس و تفکیک آن از کرونای دلتا به همشهری می‌گوید: «روش استاندارد طلایی بررسی ویروس‌ها تشخیص ژنوم آن است که در تمام آزمایشگاه‌ها امکان‌پذیر نیست و باید با بررسی موارد مشکوک در آزمایشگاه‌های مرجع ازجمله انستیتو پاستور انجام شود. البته یک روش غربالگری وجود دارد که تشخیص آن 100درصدی نیست اما می‌توان از آن به‌عنوان روش جایگزین در آزمایشگاه‌های دیگر استفاده کرد. این روش زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که امکان تعیین توالی وجود ندارد. در این حالت موارد مشکوک غربالگری‌شده در آزمایشگاه‌ها، از سوی آزمایشگاه مرجع تعیین توالی می‌شوند و در نهایت اگر از درستی روش اطمینان حاصل شود، غربالگری انجام‌شده در تشخیص سویه جدید تأیید می‌شود.» او به تولید کیت‌های تشخیص در این روش غربالگری از سوی انستیتو پاستور و 2شرکت خصوصی اشاره می‌کند و می‌گوید: «تمام آزمایشگاه‌ها می‌توانند از این کیت‌ها استفاده کنند. البته کیت‌های آزمایشگاهی دیگر که پیش از این برای تست‌های PCR و شناسایی سویه‌هایی ازجمله دلتا و آلفا مورد استفاده قرار می‌گرفتند هم می‌توانند ابتلا به کرونا با سویه جدید اومیکرون را شناسایی کنند اما امکان تفریق این سویه جدید از دیگر سویه‌ها را ندارند و تنها توانایی تشخیص ابتلا به کووید-19 را دارند.» او در پاسخ به این سؤال که هم‌اکنون برخی کشورها با ابتلای قابل توجه به کرونای اومیکرون مواجه شده‌اند و آیا دلیل این مسئله سرعت انجام تست و تجهیزات آنهاست یا غلبه ‌سویه، توضیح می‌دهد: «سرعت انتقال اومیکرون چندبرابر دیگر سویه‌ها ازجمله دلتاست و هر کشوری که ورود آن را تأیید کند، به‌احتمال زیاد با افزایش موارد ابتلا هم مواجه خواهد بود.» البته به‌گفته این مسئول، داده‌ها حاکی از آن است که تاکنون تفاوتی در کاهش شدت بیماری با واریانت جدید نسبت به‌سویه دلتا وجود نداشته و به همین دلیل همچنان بهترین گزینه برای مقابله با بیماری با هر نوع سویه جهش‌یافته جدیدی، رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. توصیه این است که همچنان مدارس به‌صورت آنلاین برگزار و تجمعات غیرضروری هم حذف شود. همچنین واکسیناسیون با‌ سرعت ادامه داشته باشد و اقدامات جدی درباره واکسن‌نزده‌ها صورت بگیرد.»

 ابتلا به آنفلوآنزا و کرونا قابل تشخیص است
نکته دیگر شباهت زیاد نشانه‌های ابتلا به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا و اومیکرون است و این تصور را ایجاد کرده که تمام موارد آنفلوآنزا، همان اومیکرون است. البته طلعت مختاری‌آزاد، رئیس آزمایشگاه ملی آنفلوآنزا و عضو کمیته ملی واکسن کووید-19 این موضوع را تأیید نمی‌کند و به همشهری می‌گوید: «آنفلوآنزا و کرونا 2ویروس جدا از هم‌ هستند و تجهیزات تشخیص این دو بیماری در آزمایشگاه‌های کشور وجود دارد. بر این اساس نمی‌توان ادعا کرد که فرد مبتلا به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا به کرونای تشخیص داده‌نشده مبتلاست؛ چراکه در آزمایش‌ها از هم تفکیک می‌شوند.» به‌گفته این مسئول سویه اومیکرون قابل تشخیص است: «مهم نیست فرد به کدام سویه کرونا مبتلا شده، بلکه تشخیص بیماری و درمان آن در زمان مناسب اهمیت دارد. کرونا و آنفلوآنزا هر دو بیماری ویروسی‌اند اما هر کدام باید روند درمانی خودشان را طی کنند. البته هر دو بیماری تنفسی هستند و رعایت پروتکل‌های بهداشتی یکسان ازجمله استفاده از ماسک و حفظ فاصله فیزیکی با هدف جلوگیری از انتقال آلودگی به دیگران توصیه می‌شود.»

 از اومیکرون بترسیم
در این وضعیت علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری تأکید می‌کند که نباید نسبت به اومیکرون رفتار ساده انگارانه‌ای داشت، این ویروس خطرناک است. او به همشهری می‌گوید: «وقتی گستردگی اومیکرون زیاد شود، می‌تواند خطرناک باشد؛ چرا که ایمنی‌گریزی و سرعت انتقال آن بالاست. در کنار این ها احتمال زیادی برای ایجاد جهش‌های دیگر و شدت گرفتن بیماری وجود دارد و تمام این موارد باید جدی گرفته شود.» به‌گفته این متخصص، شاید بهتر است، بدترین سناریو در مورد واریانت جدید در نظر گرفته شده و اقدامات لازم برای جلوگیری از انتشار آن انجام شود:«مطالعات در انگلستان نشان می‌دهد که اگر اقدامات لازم درباره این سویه صورت نمی‌گرفت، احتمال وقوع 25تا 75هزار مرگ ناشی از اومیکرون وجود داشت.» او ادامه می‌دهد:« سرعت انتقال و شیوع این سویه از دلتا هم بیشتر است. از طرف دیگر، به استناد مطالعات، میزان گریز از سیستم ایمنی در  این سویه بیشتر از سویه دلتاست. این ایمنی‌گریزی هم شامل افرادی  می‌شود که بر اثر بیماری و عفونت طبیعی، ایمنی پیدا کرده و هم افرادی که واکسن زده‌اند.» براساس اعلام ناجی، همچنین تحقیقات درباره اثربخشی واکسن فایزر و مدرنا در برابر این سویه نشان می‌دهد که 2دوز از این واکسن‌ها، می‌تواند تا حدودی جلوی ابتلا به اومیکرون را بگیرد، اما این میزان در مورد واکسن‌هایی مانند سینوفارم، اسپوتنیک‌وی، آسترازنکا و جانسون‌اند‌جانسون بسیار کمتر است. البته گفته می‌شود اثر بخشی دوز سوم واکسن فایزر و مدرنا در برابر واریانت اومیکرون تا 90درصد هم گزارش شده است. درحالی‌که این میزان درباره واکسن‌های دیگر بسیار کمتر است. رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی می‌گوید: «در هر صورت، ایمنی‌بخشی دوز سوم در مورد تمام واکسن‌ها مؤثر است و تزریق آن باید جدی گرفته شود. ترتیب اثربخشی واکسن‌ها در برابر سویه اومیکرون به‌ترتیب میزان اثر بخشی در برابر اومیکرون، مدرنا و فایزر، اسپوتنیک‌وی، آسترازنکا و سینوفارم است. اما هر کدام می‌توانند اثربخشی نسبی در دوز سوم در برابر این سویه هم داشته باشند.»

درمان اومیکرون مانند سویه‌های دیگر است
 این متخصص در ادامه به درمان اومیکرون اشاره می‌کند و می‌گوید: «روش درمان واریانت اومیکرون به روش سابق است و تفاوتی با سویه‌های دیگر ندارد. اما نگرانی دیگر در مورد این سویه، گردش همزمان آن با سویه دلتاست که امکان ایجاد سویه نوترکیبی را در انسان و حیوانات می‌دهد که این موضوع می‌تواند خطرناک باشد. هر چند که هم‌اکنون آمار دقیقی از شیوع اومیکرون در دنیا و ترکیب سویه‌ها وجود ندارد.» به‌گفته او، احتمال ابتلا به عفونت مجدد بر اثر اومیکرون نسبت به دلتا 2.3دهم تا 8برابر بیشتر است.
با افزایش میزان شیوع این ویروس در دنیا، حالا نکته مهمی که از سوی این متخصص اعلام می‌شود، رعایت پروتکل‌های بهداشتی است: «ساده انگاری در برابر این ویروس به هیچ‌وجه درست نیست. در ایران هم باید از طریق رعایت تمام موارد ایمنی و مجازی شدن فعالیت‌های مراکز آموزشی و سایر فعالیت‌ها، کشور را در برابر هجوم سویه اومیکرون ایمن کرد. نظارت دقیق برای جلوگیری از تجمع‌ها، استفاده از ماسک و رعایت تمام موارد پیشگیری از بیماری و تکمیل واکسیناسیون و همچنین تزریق دوز سوم ازجمله مواردی است که می‌تواند جلوی گسترش سویه جدید را بگیرد.» این متخصص هم این احتمال را می‌دهد که این سویه وارد کشور شده باشد، اما وقتی گزارش دقیقی در این زمینه وجود ندارد، نشان می‌دهد که کار ژنتیکی وسیع و قابل اطمینانی در این زمینه انجام نشده است، چرا که برای تشخیص این سویه نیاز به تجهیزات تخصصی است، این تست‌ها هم گران و وارداتی است.