فرهنگ در بودجه فقیرتر شد

فهیمه پناه‌آذر - روزنامه‌نگار

لایحه بودجه یک متن فنی است؛ مانند فیلمنامه که برای ساخت یک فیلم نوشته می‌شود. یک متن فنی-راهنمایی برای سازندگان است، اما نحوه اجرای متن فنی مانند فیلمنامه‌ها نیازمند هنر، سبک و ایده‌های اجرایی است که توسط کارگردان در میزانسن‌ها نمایان می‌شود و در نهایت جهان فیلم را می‌سازد. اجرای لایحه بودجه نیز بعد از تصویب در مجلس، نیازمند هنر مدیریت و مهارت کارگزاران و عدالت مسئولان ذیربط است. این وضعیت درباره بخش همیشه لاغر بودجه سالانه یعنی بودجه فرهنگی و هنری کشور وجود دارد. بحث درباره لایحه بودجه بحث درباره فیلمی است که هنوز ساخته نشده و تنها فیلمنامه‌اش نوشته شده است. بحث درباره میزان بودجه فرهنگی و افزایش یا کاهش آن همه‌ساله چنین وضعیتی را ایجاد می‌کند.

برداشت اول
دیواری کوتاه‌تر از دیوار فرهنگ و هنر در تخصیص بودجه دیده نمی‌شود. با نگاه اجمالی به اختصاص بودجه به بخش‌های فرهنگی و هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گرفته تا سازمان تبلیغات اسلامی هر چند با افزایش چنددرصدی بودجه روبه‌رو هستیم اما این افزایش دلایل خود را دارد.
کل بودجه فرهنگی در سال۱۴۰۰ حدود ۲۳۳۰۰میلیارد تومان است؛ یعنی 1.7درصد کل بودجه کشور را تشکیل می‌دهد. این رقم در سال۱۴۰۱ به ۲۲۹۶۰میلیارد تومان رسیده که معادل 1.5درصد کل بودجه است که با یک حساب سرانگشتی و با توجه به وضعیت اقتصادی و افزایش هزینه‌ها، رقم قابل اعتنایی نیست اما نکته قابل تامل این است که وقتی درباره بودجه فرهنگ و هنر صحبت می‌کنیم یعنی بودجه‌ای زیر 2درصد از بودجه کل کشور و این در حالی است که انتظارات از این سازمان‌ها و وظایف آنها  از دیگر سازمان‌ها بیشتر بوده است.
لایحه بودجه سال۱۴۰۱ با سقف کلی ۳۶۳۱هزار میلیارد تومان در دولت سیزدهم بسته شده که نسبت به امسال حدود ۷۵۰هزارمیلیارد تومان افزایش دارد.

برداشت دوم
اگر نگاهی هم به بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیندازیم از کل بودجه کشور تنها 0.47درصد از بودجه عمومی دولت به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌رسد. بودجه این وزارتخانه برای سال۱۴۰۱ بیش از 5هزار و ۳۸میلیارد تومان برآورد شده است. با توجه به تصمیم دولت درباره تجمیع بودجه دستگاه‌های مشابه در یک دستگاه بزرگ‌تر این بودجه باید میان تقریبا 17نهاد که در سال گذشته ردیف بودجه مشخص داشتند، تقسیم شود.

برداشت سوم
در سال‌های گذشته بودجه فرهنگی با توجه به 60سازمان و نهاد، ردیف بودجه‌های مشخص داشته و این بودجه به هر کدام از سازمان‌ها به شکل جداگانه تخصیص داده می‌شد اما در برنامه لایحه بودجه۱۴۰۱ این دستگاه‌ها تجمیع شده‌اند و بودجه ذیل ۹نهاد به‌عنوان سرگروه تعریف شده است. البته این نکته هم وجود دارد که‌ از یک سو، با توجه به یکپارچگی بودجه و تخصیص با سازمان‌های بزرگ‌تر در نهایت این سازمان‌ها مسئول پاسخگویی تمام امور و هزینه‌ها خواهند بود؛ از سوی دیگر نیز در بودجه1401، جزئیات بودجه به سازمان‌ها و نهادها عنوان نشده است.
این موضوع درباره سازمان تبلیغات اسلامی هم صدق می‌کند؛ اینکه عنوان می‌شود بودجه این سازمان نسبت به سال گذشته بیش از 40درصد افزایش داشته اما براساس تجمیع بودجه رقم ۱۵۳۴میلیارد تومانی سازمان تبلیغات باید میان ۲۰سازمانی که در سال گذشته خودشان ردیف بودجه داشتند، از سوی سازمان تبلیغات تخصیص داده می‌شد. در این شرایط مشخص است که بودجه سرگروه‌ها نسبت به سال گذشته افزایش می‌یابد اما باید دید که مدیریت این بودجه با توجه به حجم فعالیت‌ها به چه شکل خواهد بود.
این موضوع به‌نظر برای بودجه برنامه‌های دینی و مذهبی هم دیده می‌شود؛ بودجه‌ای که بیش از 100درصد افزایش داشته اما سهم این افزایش تنها 2هزارم کل بودجه کشور است و اما کل بودجه امور فرهنگی و هنری که تربیت‌بدنی و گردشگری هم شامل آن است، 0.69 کل بودجه کشور را تشکیل می‌دهد.

  حالا می‌گویند مقایسه نکنید
البته سازمان برنامه و بودجه معتقد است که نباید بودجه سال1401 را با سال گذشته مقایسه کرد. این سازمان عنوان کرده مقایسه ارقام ردیف بودجه سازمان تبلیغات در لایحه بودجه1401 با بودجه‌های سال‌های قبل از اساس نادرست است. با توجه به ساماندهی بودجه دستگاه‌های مشابه در یک دستگاه مادر در لایحه بودجه سال1401، مقایسه بودجه این دستگاه‌ها با ردیف مشابه در سال‌های قبل نادرست است.
دولت در راستای تمرکززدایی از روند بودجه‌ریزی و تخصیص بودجه و کاهش اثرگذاری چانه‌زنی‌ها در این زمینه، در لایحه بودجه سال1401 اقدام به تجمیع بودجه دستگاه‌های مشابه در یک دستگاه بزرگ‌تر کرده است. رقم درج‌ شده در لایحه بودجه1401 به‌عنوان اعتبارات هزینه‌ای و عمرانی سازمان تبلیغات اسلامی، صرفا مختص به این سازمان نبوده و شامل مجموع اعتبارات نهادهای تجمیعی در ردیف بودجه سازمان تبلیغات بوده است.