درخواست نجات برای میراث

محمد باریکانی- دبیرگروه زیست‌بوم

 وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در دیدار با پیشکسوتان حوزه میراث‌فرهنگی در جریان مسائل و مشکلات این حوزه قرار گرفت.
اگرچه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ترجیح داده است متن کامل موضوعات مطرح شده در این نشست را رسانه‌ای نکند و تنها اظهارات سیدعزت‌الله ضرغامی را برای رسانه‌ها ارسال کند، اما روزنامه همشهری در گفت‌وگو با برخی حاضران در این نشست، موضوعات مطرح شده در حضور وزیر میراث‌فرهنگی و مشکلات این حوزه را بررسی و منتشر کرده است.
در این نشست، جمعی از معماران و باستان‌شناس‌ها و مرمتگران حضور داشتند که هرکدام به روایت موضوعات و چالش‌های مهم وزارت میراث‌فرهنگی پرداختند.

سازمان مستقل میراث‌فرهنگی و پرهیز از سیاست
سیدمحمد بهشتی، رئیس سابق سازمان میراث‌فرهنگی و پژوهشکده میراث‌فرهنگی و گردشگری کشور در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرد که پیشکسوتان در نشست با وزیر میراث‌فرهنگی، درخصوص وضعیت مرمت آثار تاریخی، چالش‌های مرتبط با میراث‌فرهنگی و عوارض ناشی از ادغام 2حوزه گردشگری و صنایع‌دستی با موضوع میراث‌فرهنگی سخن گفتند و از وزیر میراث‌فرهنگی خواستند سازمان مستقل میراث‌فرهنگی زیرمجموعه وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایجاد شود.
به‌گفته این پیشکسوت میراث‌فرهنگی، پرهیز از سیاسی کردن وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری که لطمات فراوانی به فعالیت‌های این وزارتخانه زده است، از موضوعات مورد تأکید پیشکسوتان در جلسه با عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی بود.
به روایت سیدمحمد بهشتی، در حوزه باستان‌شناسی نیز پیشکسوتان صاحب‌نظر در این حوزه از ضرغامی خواسته‌اند فعالیت‌های بین‌المللی در بخش باستان‌شناسی را توسعه دهد.
او گفت: بحث بنده در حضور وزیر میراث‌فرهنگی آن بود که مشکل بزرگ وزارت میراث فرهنگی در موضوع ادغام 3حوزه حل و با تشکیل سازمان مستقل میراث‌فرهنگی ذیل وزارتخانه به توسعه این بخش کمک شود. همچنین با توجه به بستر قانونی موجود که البته طرح و برنامه تصویب شده آن از دوره‌ قبل وجود دارد، ساختمان‌هایی در ارگ آزادی تهران برای ایجاد استقلال در 3حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی احداث شود؛ چون ارگ آزادی تهران تنها به بخش میراث‌فرهنگی اختصاص داشت و 2حوزه گردشگری و صنایع‌دستی که بعدتر به این مجموعه ملحق شدند به‌دلیل آنکه فضایی در اختیار نداشتند، فضاهای متعلق به بخش میراث‌فرهنگی را اشغال کردند و باید ساختمان‌های این سه حوزه از یکدیگر تفکیک شوند.
بهشتی افزود: به وزیر میراث‌فرهنگی گفتم که به جای آنکه بخواهید صدها مشکل را در دوران مدیریتی خود حل کنید، چند مشکل اساسی و ریشه‌ای در این وزارتخانه را حل کنید.

درخواست تقویت پایگاه‌های میراث‌فرهنگی
حمیده چوبک، رئیس سابق پژوهشکده باستان‌شناسی در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و مدیر پایگاه میراث ملی الموت نیز با اعلام این موضوع که در جلسه با وزیر میراث‌فرهنگی درباره موضوعات و مشکلات مرتبط با پایگاه‌های میراث فرهنگی صحبت کرده است به همشهری گفت: مسائل و مشکلات پایگاه‌های میراث‌فرهنگی را با وزیر مطرح کردم و از آنجا که پایگاه‌های میراث فرهنگی مراکز مهم اجرایی آن هم در صحنه سایت‌های تاریخی هستند، کار ارزشمندی دارند و باید به مشکلات آنها توجه شود.
او افزود: به وزیر گفته شد که پایگاه‌های میراث‌فرهنگی تنها نقاطی هستند که در 3بخش میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌طور مستقیم فعالیت می‌کنند و مسئولیت دارند؛ به همین دلیل باید پایگاه‌های میراث‌فرهنگی در کشور تقویت و مشکلاتشان حل شود.

مطالبه جدی؛ توقف طرح تخریب بافت تاریخی شیراز
یکی دیگر از مهم‌ترین موضوعاتی که در این نشست با وزیر میراث‌فرهنگی در میان گذاشته شد، از سوی غلامحسین معماریان، معمار و استاد دانشگاه علم و صنعت ایران مطرح شد.
غلامحسین معماریان نامه‌ای به وزیر میراث‌فرهنگی ارائه کرد که در آن به مشکلات مرتبط با بافت تاریخی شیراز اشاره شده بود و به‌طور کامل ماجرای تخریب بافت تاریخی شیراز و وضعیت اسفباری که طرح‌های عمرانی برای یکی از مهم‌ترین بافت‌های تاریخی کشور با ظرفیت ثبت جهانی ایجاد کرده‌اند، به وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی منتقل شد.
غلامحسین معماریان در نامه خود خطاب به عزت‌الله ضرغامی اعلام کرد: تخریب گسترده شهرهای تاریخی ایران با خیابان‌کشی‌های دوران پهلوی اول آغاز و تا دهه1350 ادامه یافت.
به نوشته این استاد دانشگاه، در 4دهه گذشته دوستداران میراث‌فرهنگی کشور شاهد تخریب‌های گسترده در سراسر ایران بودند؛ تا جایی که شهرهایی چون اصفهان، شیراز، کرمان، سمنان، تبریز، بوشهر و... بخش‌های بزرگی از بافت‌های تاریخی خود را از دست دادند و در برخی شهرها مانند بندرعباس، مشهد و بیشتر شهرهای حاشیه دریای خزر بافت‌های تاریخی کاملاً نابود شده‌اند؛ تا جایی که کشوری با 8هزار سال تاریخ، اکنون هیچ شهر بزرگی با بافت تاریخی منسجم ندارد و همه پاره‌پاره شده‌اند و ناچاریم برای دیدن یک شهر ایرانی با بافت تاریخی منسجم به بخارا در ازبکستان سفر کنیم.
غلامحسین معماریان، پیشکسوت حوزه معماری و استاد دانشگاه علم و صنعت ایران با اعلام اینکه تخریب بافت‌های تاریخی کشور به‌دلیل سوءمدیریت و مداخلات برخی مدیران شهرداری‌ها، استانداری‌ها و ادارات راه‌وشهرسازی و... با وجود اعتراض دوستداران میراث فرهنگی صورت گرفته است، به تخریب بافت تاریخی شیراز اشاره کرده و خطاب به وزیر میراث‌فرهنگی آورده است: شیراز از کهن‌ترین شهرهاست که از دهه1360 آماج تخریب‌های گسترده قرار گرفت. از دهه1370 بافت تاریخی این شهر جولانگاه سوداگران زمین و ملک شد که بخش‌های بزرگی از بافت تاریخی را بسیار ارزان خریداری و پس از تخریب به مجموعه‌های تجاری و سودآور تبدیل کردند.
غلامحسین معماریان، فهرست تخریب بافت تاریخی شیراز را بدین شرح برای وزیر میراث فرهنگی توضیح داده است: «تخریب بافت تاریخی شمال مسجد نو با نابودی ده‌ها خانه و ساخت خیابان شهیددستغیب در دهه1360، تخریب حدود 80هزار مترمربع از بافت تاریخی در جنوب بارگاه شاه‌چراغ تحت نام بین‌الحرمین در اوایل دهه1370 و تبدیل آن به پاساژ و هتل و... ، تخریب 35هزار مترمربع فضای پیرامون مدرسه خان (مدرسه ملاصدرا عالم بزرگ اسلامی) که تبدیل به پاساژ طلافروشی در حریم حفاظتی این مدرسه مهم کم‌نظیر تاریخی شد، احداث خیابان 9دی در بافت تاریخی به بهانه ایجاد دسترسی در غرب شاه‌چراغ به بهای تخریب ده‌ها خانه تاریخی آن هم در شرایطی که دسترسی از طریق خیابان و میدان موجود بود، طرح 570 هزار متری (بیش از نیم‌میلیون مترمربع) گسترش حرم شاه‌چراغ با هدف تخریب بخش بزرگی از بافت تاریخی و ایجاد صحن بزرگ (به اندازه تقریبی 6زمین فوتبال)، قبرستان زیرزمینی و مراکز رفاهی، خرید و... که در نهایت سرنوشتی مانند بافت تاریخی پیرامون بارگاه امام رضا(ع) را درپی خواهد داشت.»
او خطاب به وزیر میراث‌فرهنگی تأکید کرده است که گروهی با زیر پا گذاشتن قانون و با صرف صدها میلیون تومان به‌دنبال اجرای طرح تخریب 57هکتاری بافت تاریخی شیراز هستند و تاکنون نیز حدود 3هکتار از این بافت و 9بنای تاریخی ثبت ملی شده را تخریب کرده و متأسفانه تاکنون کسی برای تخریب این 9بنای ثبت شده که عملی غیرقانونی است مواخذه نشده است.
غلامحسین معماریان بناهای موجود در بافت‌های تاریخی شیراز را بیش از هر زمان دیگر نیازمند مرمت و استحکام‌بخشی دانسته و به ضرغامی گفته است که مسئولین باید به این بخش از شهر رسیدگی و حداقل امکانات زندگی را برای ساکنان فراهم آورند، ولی چنین نمی‌کنند تا ساکنان مجبور به ترک و واگذاری املاک شوند و بدین وسیله فضا را طوری آماده می‌کنند که هیأت‌های بازدید‌کننده از این محلات را هم ترغیب به تخریب کنند.
این استاد معماری خطاب به وزیر میراث فرهنگی درباره محله تاریخی اسحاق بیک در شرق حرم مطهر شاه‌چراغ هشدار داده است که این محله کهن در بافت تاریخی شیراز با خانه‌ها، گذرها، واحدهای همسایگی، خاطرات و بزرگان و مرزهایش شخصیت می‌یابد که طرح تخریب 57هکتاری بافت تاریخی شیراز بخش گسترده‌ای از این محله را از بین می‌برد و اجرای این طرح به‌معنای پاک کردن بخش بزرگی از حافظه تاریخی شهر شیراز است.
این پیشکسوت معماری در دیدار با عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی از او خواسته است که طرح تخریب 57هکتاری بافت تاریخی شیراز که از پایه طرحی مردود بود، کنار گذاشته شود.
غلامحسین معماریان همچنین خطاب به عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفته است: به‌عنوان میراثدار شهرها و بناهای تاریخی به جای مانده از هزاران سال گذشته، تاکنون امانتدار خوبی نبوده‌ایم و نام‌ ما به‌عنوان نابودگران بخش‌های بزرگی از میراث‌فرهنگی در تاریخ ثبت خواهد شد؛ بنابراین درخواست داریم در دوران وزارت خود از خسارات بیشتر به بافت‌ها و بناهای تاریخی جلوگیری و طرح تخریب 57هکتاری بافت تاریخی شیراز کنار گذاشته شود تا دوستداران میراث‌فرهنگی و آیندگان از وزیر میراث‌فرهنگی کشور به نیکی یاد کنند.