زهر عسل

اعظم محمودآبادی | بیرجند - خبرنگار 

 بیش از این‌که از نیش زنبورهایش بهراسد، نگران سمی است که برخی کشاورزان با همدستی خشکسالی، بیرحمانه سر راه زنبورها می‌ریزند و چرخه تولید را در طبیعت معیوب می‌کنند.   محمودی، با یک دهه تجربه زنبورداری در خراسان ‌جنوبی ، بارها مجبور به جا‌به‌جا کردن و کوچاندن زنبورهایش شده است. او می‌گوید: زنبورداری یکی از حرفه‌هایی است که به دلیل شرایط آب و هوایی استان و رونق تولید عناب و زرشک، طرفداران زیادی دارد، اما مشکلات فراوان این حرفه و حمایت نکردن مسئولان موجب دلسردی آن‌ها شده است. محمودی اولین مشکل را بروز خشکسالی‌های جانکاه در استان عنوان می‌کند و می‌افزاید: این خشکسالی‌ها موجب شده است تعداد زیادی از زنبورداران مجبور به انتقال کندوهایشان شوند.  این زنبوردار ادامه می‌دهد: خراسان ‌جنوبی، با وجود خشکسالی، تولیدکننده نمونه عسل مرغوب است و به دلیل تنوع اقلیمی و شرایط آب‌و‌هوایی در پرورش زنبورعسل بسیار مستعد است و به همین دلیل افراد زیادی به این حرفه مشغولند. با وجود این، در سال‌های گذشته، مشکلات زنبورداران به حدی زیاد شده است که بسیاری از آن‌ها دیگر به زنبورداری به عنوان حرفه نگاه نمی‌کنند یا زنبورداری، شغل دوم آن‌هاست. او حرف‌های خود را این گونه تکمیل می‌کند که بسیاری از زنبورداران معتقدند لذتی که در پرورش و تکثیر این مخلوق خداوند وجود دارد، اجازه نمی‌دهد آن‌ها از این دل‌مشغولی دست بردارند و حتی اگر شده به صورت تفریحی هم خود را مشغول این کار می‌کنند.


 دریافت هزینه برای گرده‌افشانی 

  ابراهیمی، یکی دیگر از زنبورداران خراسان‌جنوبی است. او توضیح می‌دهد با وجود این‌که زنبور از شهد‌گل‌ها تغذیه می‌کند و با کمک به گرده‌افشانی و تقویت گیاهان، تاثیر زیادی در حفظ گونه‌های گیاهی و حتی رشد محصولات کشاورزی دارد، کشاورزان از زنبوردار پول تقاضا می‌کنند.
یکی از زنبورداران پرده از راز دیگری برمی‌دارد.   علی‌آبادی می‌گوید: گاهی احساس می‌کنم ناخن خشکی آسمان استان روی رفتار برخی از مردم هم تاثیر گذاشته است، زیرا 2 سالی می‌شود عده‌ای از کشاورزان استان به بهانه‌های واهی مانند این‌که زنبورها به باغ‌هایشان خسارت می‌زنند، اجازه نمی‌دهند کندوهایمان را نزدیک باغ‌های آن‌ها نگه داریم.
او با بیان این‌که این موضوع بیشتر در فصل شکوفه‌دهی عناب و به‌ویژه زرشک پررنگ‌تر از همیشه است، می‌افزاید: همه عسل خراسان‌ جنوبی را به عسل زرشک و عناب می‌شناسند، اما با چنین برخوردهایی می‌مانیم که چرا باید به عنوان زنبوردار، در این استان که بهشت زرشک است، به دنبال یک باغ زرشک برای زنبورها سرگردان باشیم. 
یکی دیگر از زنبورداران استان هم با تاسف تصریح می‌کند: به اعتقاد من کارکنان جهاد کشاورزی در این باره مقصرند، زیرا حتی یک بار نشنیده‌ایم درباره گرده‌افشانی اطلاعاتی به کشاورزان بدهند.
این زنبوردار معتقد است تا همتی برای حمایت از محصول داخلی نباشد اوضاع همین است، زیرا در شرایطی که در همه دنیا کشاورزان به زنبورداران پول می‌دهند تا کندوهایشان را در باغ آن‌ها قرار دهند و به گرده‌افشانی کمک کنند،  اینجا زنبوردار را تهدید می‌کنند که مبادا کندوها را به باغ نزدیک کنند.


تایید ماجرای تلخ 

مدیر عامل اتحادیه زنبورداران خراسان‌جنوبی در گفت‌وگو با همشهری این تنگ‌نظری را تایید می‌کند و به همشهری می‌گوید: کشاورزان می‌دانند زنبورعسل در باروری باغ‌ها و درختان چه نقش موثری دارد، با این حال  برخی از آن‌ها فقط در ازای دریافت پول اجازه می‌دهند کندوها در نزدیکی باغ‌ها نصب شوند. 
علیرضا یوسفی‌فر معتقد است: برای رهایی از این بحران فرهنگی باید جهاد کشاورزی پای کار باشد، زیرا تا کنون هیچ‌کدام از برنامه‌های جهاد بر این اساس نبوده است که برای هر باغ بعد از گل‌دهی گرده‌افشانی هم لازم است.
وی که مدت‌هاست یکی از تولیدکنندگان نمونه در استان به شمار می‌آید، از عملکرد جهاد کشاورزی در این زمینه گلایه و تاکید می‌کند: اگر امروز جلو این هجمه فرهنگی گرفته نشود، ممکن است خیلی زود این رویه در همه جای استان رخنه کند.


دامپزشکی راه حل دارد

مدیرکل دامپزشکی خراسان‌جنوبی هم به همشهری می‌گوید: تداوم خشکسالی موجب کاهش جمعیت زنبورعسل شده است و این حشره باید برای یافتن گیاه و استفاده از گرده آن مسیر بیشتری طی کند. فقر گیاهی استان و تلاش مضاعف سبب ضعیف شدن بدن زنبور می‌شود.از سوی دیگر کنه‌ای به نام وارو هم در اثر خشکسالی زیاد وارد کندوها شده است که کلونی‌ها را آلوده می‌کند. 
محمد اصغرزاده با بیان اینکه بیماری‌های باکتریایی لوک اروپایی و آمریکایی هم در کمین زنبورها هستند، می‌افزاید: هرچند مبارزه با این آفت‌ها و بیماری‌ها به راحتی انجام می‌شود، اما به دلیل ضعیف شدن کلونی‌ها در اثر خشکسالی، در این سال‌ها به ویژه سال قبل، جمعیت زنبورعسل خراسان‌جنوبی با کاهش 3 هزار فروندی مواجه شده است و هر سال خسارت این پدیده به کندوها و جمعیت دامی بیشتر می‌شود. 

به اعتقاد وی، کلونی‌هایی از این وضع جان سالم به در می‌برند که زمستان در معرض مراقبت‌های خوب غذایی قرار بگیرند و به عنوان مثال زنبورها به مناطق بهتری از نظر برخورداری از پوشش گیاهی کوچ داده شوند و در فصل بهار هم به این نیاز آن‌ها توجه شود.
اصغرزاده به زنبورداران توصیه می‌کند به محض اینکه کندوهایشان درگیر بیماری‌ یاکنه واروا شد به دامپزشکی‌های استان مراجعه کنند، زیرا همه امکانات برای مبارزه با آفت‌ها در استان وجود دارد و نیروهای دامپزشکی به مشکلات در این زمینه رسیدگی می‌کنند، و در نظرداشته باشند بهترین روش برای حفظ سلامت کلونی‌ها  پیشگیری است. 
به گفته او همه امکانات برای بهبود کلونی‌های درگیر  با بیماری در آزمایشگاه‌های استان موجود است و جهاد کشاورزی استان هم وظیفه آموزش روش‌های مراقبت را به زنبورداران دارد.
اصغرزاده در پاسخ به اینکه آیا سم‌پاشی گیاهان و کندوداری در جوار باغ‌ها و مزارع سم‌پاشی شده تاثیری بر کاهش جمعیت کلونی‌ها گذاشته است، می‌گوید: به طور قطع بخشی از تلفات به این دلیل بوده است، زیرا استفاده زنبور از گیاه سم‌پاشی شده بدن او را ضعیف و عمرش را کوتاه می‌کند.


تقاضایی برای آموزش نداشتیم 

با وجود همه گلایه‌ها شراره شیبانی، مدیر ترویج جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی از کاهش جمعیت زنبورعسل استان ابراز بی‌اطلاعی می‌کند و به همشهری می‌گوید: تاکنون برای برگزاری دوره آموزشی تقاضایی نداشته‌ایم. اگر زنبورداران تقاضا کنند وتقاضایشان در کمیته تخصصی تایید شود، برایشان دوره‌های آموزشی برگزار خواهیم کرد.
حال سوال اینجاست که آیا برگزاری کلاس توجیهی برای صاحبان کندو یا کشاورزان بدون تقاضای آن‌ها توجیه ندارد؟ چرا اطلاع از مشکل زنبورداران دغدغه مسئولان این بخش نیست؟