سایه مرگ بر سر یک‌میلیون‌کودک افغان

سمیرا مصطفی نژاد - روزنامه‌نگار

کودکان افغان، تکیده و گرسنه، در آستانه فصل زمستان با تهدید مرگ مواجه‌اند؛ وضعیتی که بحران اقتصادی و گرسنگی گسترده ناشی از آشفتگی سیاسی در افغانستان را به ارمغان آورده است. بانک جهانی امیدوار است با آزادسازی بخش کوچکی از دارایی‌های «صندوق بازسازی افغانستان» بتواند این فاجعه انسانی را مهار کند.  حدود 4ماه از آغاز سلطه طالبان بر افغانستان می‌گذرد؛ گروهی که وعده آزادی و پیشرفت افغانستان و تعامل با جهان را داد اما نتیجه حکومتش تا به اینجا گرسنگی، ‌قحطی و فروپاشی اقتصادی بوده است. قطع شدن مسیر ارسال کمک‌های بشردوستانه به افغانستان تحت تاثیر تحریم‌های آمریکا، این کشور را در آستانه قحطی گسترده قرار داده است. از این‌رو سازمان ملل، مرگ حدود یک‌میلیون کودک افغان را در زمستان پیش رو غیرممکن ندانسته است؛ رقمی که بسیار بزرگ‌تر از آمار کشته‌شدگان طی جنگ 20ساله افغانستان خواهد بود. 
سوءتغذیه بحرانی است که دهه‌های اخیر افغانستان را تحت تاثیر خود قرار داده، اما بحران گرسنگی در ماه‌های گذشته در افغانستان شدت بیشتری یافته است. همین موضوع مقامات آمریکایی را وادار کرده در برابر سیاست‌های تحریمی که علیه طالبان وضع کرده‌‌اند تا حدی نرمش نشان دهند. این تغییر موضع از هفته پیش آغاز شد و روز شنبه به توافقی جهانی برای ارسال کمک‌‌های مالی به افغانستان منتهی شد. 

نا‌امنی غذایی در کمین نیمی از جمعیت افغانستان
نیویورک‌تایمز گزارش می‌دهد که ‌ 22.8میلیون افغان -یعنی حدود نیمی از جمعیت این کشور- طی زمستان پیش رو با ناامنی غذایی مرگباری مواجه خواهند شد. این را آمار جدید سازمان ملل نشان می‌دهد. از این تعداد نزدیک به 8.7میلیون نفر نیز در معرض قحطی، یعنی بدترین وضعیت بحران غذایی قرار دارند. کمبود غذا و آغاز سرمای زمستان به ویژه کودکان را در معرض خطر مرگ قرار داده است؛ ‌در حدی که ممکن است شماری از آنها از این زمستان جان سالم به در نبرند.  گرسنگی گسترده مخرب‌ترین عارضه فروپاشی اقتصادی است که افغانستان از زمان تسلط  طالبان تا امروز با آن دست به گریبان بوده است. با خروج نیروهای آمریکایی، سقوط دولت سابق افغانستان و تسلط طالبان بر این کشور از مرداد‌ماه سال جاری، یک‌شبه میلیارد‌ها دلار کمک خارجی که دولت پیشین افغانستان دریافت می‌کرد مسدود شد. آمریکا و دیگر اهداکنندگان بین‌المللی در پی تحولات سیاسی در افغانستان، کمک‌های مالی که این کشور طی 20سال گذشته به آن وابسته بود را قطع و بیش از 9میلیارد دلار از دارایی‌های آن را مسدود کردند. تحریم‌های آمریکا علیه طالبان نظام اقتصادی این کشور را فلج کرده است. در نتیجه بانک‌های افغانستان غیرفعال شده و فعالیت‌های سازمان‌های بشردوستانه در این کشور متوقف شدند. همین شرایط، بحران‌های پیشین افغانستان را وخیم‌تر ساخته است. 
فاجعه انسانی که هم‌اکنون در افغانستان در حال تشدید است، بخشی از روند افزایش تدریجی نرخ گرسنگی در جهان است که همه‌گیری کرونا، درگیری‌های نظامی و شوک‌های اقلیمی نظیر خشکسالی، عوامل بروز آن هستند. براساس گزارش سازمان ملل، آمار افغان‌هایی که در ماه‌های اخیر با کمبود شدید غذا مواجه شده‌اند، به نسبت سال گذشته افزایشی 30درصدی
داشته است. 

خشکسالی؛ مزید بر فروپاشی اقتصادی
میلیون‌ها افغان از کارگران روزمزد گرفته تا معلم‌ها و پزشکان ماه‌هاست هیچ حقوق و درآمدی ندارند. قیمت مواد غذایی و کالاهای اساسی به رقمی بسیار بالاتر از توان خرید خانوارهای افغان رسیده است. بسیاری از کودکان مبتلا به سوءتغذیه و مادرانی که دچار کم‌خونی شده‌اند، برای درمان به بخش سوءتغذیه بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند، در حالی که توقف کمک‌های خارجی به معنی نبود دارو، درمان و تجهیزات درمانی در بیمارستان‌هاست.
در این میان شدید‌ترین خشکسالی چندین دهه گذشته بر سر افغانستان آوار شده تا تبعات بحران اقتصادی در این کشور را تشدید کند. خشکسالی زمین‌های کشاورزی را از بین برده، حیوانات در مزارع گرسنه مانده‌اند و آبراهه‌‌ها خشکیده‌اند. سازمان ملل متحد احتمال می‌دهد برداشت امسال گندم در افغانستان 25درصد کمتر از متوسط سالانه این کشور باشد. در مناطق حاشیه‌ای که بیش از 70درصد از جمعیت افغانستان در آن سکونت دارند، بسیاری از کشاورزان دست از کشت و زرع کشیده‌اند. برای ده‌ها سال، کشاورزان خرده‌پا زمستان را به کمک گندم ذخیره‌شده از برداشت تابستانه و درآمد حاصل از فروش پیاز در بازار سپری می‌کردند. اما پاییز امسال محصولات برداشت‌شده به اندازه‌ای نبوده‌ که بتوانند نیازهای اساسی خانوارها را پوشش دهند. کمبود غذا باعث شده‌ افراد زیادی برای یافتن شغل یا کمک‌گرفتن از بستگان خود، به شهرها مهاجرت کنند.

‌آزادسازی دارایی‌های افغانستان
از زمان آغاز سلطه طالبان بر افغانستان، آمریکا و کشورهای غربی با معمایی دشوار مواجه شده‌اند: ‌اینکه چگونه بدون اعتباربخشی به حکومت جدید افغانستان، بودجه‌های مربوط به کمک‌های بشردوستانه را به این کشور سرازیر کنند. هشدارهای پیاپی سازمان‌ ملل در مورد احتمال مرگ یک‌میلیون کودک افغان در میانه زمستان امسال، باعث نرم‌شدن موضع غربی‌ها در قبال افغانستان شده است. از این رو مقامات آمریکایی از هفته گذشته اولین قدم برای آزادسازی بخشی از دارایی «صندوق بازسازی افغانستان» را آغاز کرده‌اند. 280میلیون دلاری که به گفته بانک جهانی به‌زودی در اختیار افغان‌ها قرار خواهد گرفت، تنها بخش کوچکی از 1.5میلیارد دلار دارایی صندوق بازسازی افغانستان است که بانک جهانی تحت فشارهای وزارت خزانه‌داری آمریکا مسدود ساخته است.  این مبلغ از محل مسیر دو نهاد بین‌المللی یعنی «برنامه جهانی غذا» و «یونیسف» در اختیار مردم افغانستان قرار خواهد گرفت. در بیانیه بانک جهانی آمده است: «این کمک اولین قدم در مسیر استفاده دوباره از دارایی‌های صندوق بازسازی افغانستان برای ارائه کمک‌های بشردوستانه به مردم این کشور در دوران‌ بحرانی است.» به گفته این نهاد، کمک‌ها از مسیر آژانس‌های مختلف به دست مردم افغان خواهد رسید. به گفته بانک جهانی با استفاده از پول آزاد‌شده، یونیسف امکان تامین نیاز‌های اساسی درمانی 12.5میلیون افغان را خواهد داشت و 2.7میلیون نفر از شهروندان و 840هزار کودک در این کشور از طریق برنامه جهانی غذا به مواد غذایی دسترسی پیدا خواهند کرد.