نگاه/سینمای مستند با پرسش آغاز می‌شود

فرهاد توحیدی - فیلنامه‌نویس

هیچ جشنواره‌ای بدون تأثیر نیست و جشنواره سینماحقیقت به‌دلیل موقعیت خاص مستند بسیار مؤثرتر از جشنواره‌های دیگر است. سینمای مستند مثل سینمای داستانی امکان دیده‌شدن و عرضه ندارد و جز گروه هنروتجربه محل خاصی برای نمایش آن نیست. متأسفانه مستندهای جدی ما یا باید در جشنواره‌ها دیده یا بنا بر مناسبت‌هایی در محل‌هایی ویژه عرضه و توسط مخاطبانی خاص دیده شوند. جشنواره سینماحقیقت از 3جنبه مورد‌اهمیت است؛ ابتدا محلی‌ است که تماشاگران علاقه‌مند به سینمای مستند بتوانند راحت و بدون دغدغه با کارنامه یک‌ساله بخشی از سینمای مستند مواجه شوند و از آن استفاده کنند. از طرف دیگر فیلمسازان در جشنواره سینماحقیقت می‌توانند در مواجهه با تماشاگران و از طریق دریافت بازخوردها، کارشان را ارتقا ‌بخشند. هیچ‌کس بی‌نیاز از دیده‌شدن اثرش نیست و همه فیلمسازان با دیده‌شدن فیلم‌شان، دریافت بازخوردها و تحلیل نتایج آن می‌توانند کارهای آینده‌شان را تصحیح و بهتر کنند. سال‌هاست که سفر خارجی برای ما آسان نیست و درصورت فراهم شدن شرایط آن، نمی‌توانیم به سادگی در جریان فیلم‌های مستند خارجی قرار بگیریم. جشنواره سینماحقیقت می‌تواند ما را با بخشی از مهم‌ترین مستندهای روز دنیا آشنا کند؛ این فضیلت جشنواره است. در برگزاری جشنواره‌ها امکان مراوده رودرروی فیلمسازان، مردم و مدیران وجود دارد که از برکات این رویدادهاست.  من برای سینمای مستند ایران جایگاهی بالاتر از سینمای داستانی قائل هستم. سینمای مستند، جدی‌تر ا‌ست؛ چراکه با امر پژوهش سر و کار دارد؛ چیزی که ما در سینمای داستانی به آن نیاز داریم و معمولا به دلایل مختلف از آن پرهیز می‌کنیم. نسبتی که مستند با حقیقت، واقعیت و پژوهش پیدا می‌کند باعث ایجاد فضیلتی در آن می‌شود که جای دیگری پیدا نمی‌شود. سینماحقیقت مانند هر جشنواره رسمی دیگری گرفتار مسائلی است که نمی‌تواند همه انواع و اشکال فیلم‌های مستند ایران را پوشش دهد؛ مستندهایی را که بتوانند چالش‌برانگیز، صریح و جریان‌ساز باشند، کمتر در این جشنواره می‌بینیم. در روزهای اخیر بحران آب در ایران به تیتر یک همه رسانه‌ها تبدیل شده است، در گذشته مستندی با عنوان «مادرکشی» ساخته شد که در جشنواره سینماحقیقت و پس از آن سینماهای هنروتجربه به اکران درآمد و پرسش‌های جدی‌ درباره مسئله آب مطرح کرد. این مستند توانست جریان‌ساز باشد، وجود اینگونه مستندها در جشنواره سینماحقیقت کم است. مسیر توسعه از پرسش می‌گذرد و کار سینمای مستند، اگر بخواهد نسبتی با حقیقت داشته باشد با پرسش آغاز می‌شود.  

امیرمهدی حکیمی  - عضو هیأت انتخاب بخش نیمه‌بلند

تلاش برای انتخاب بهترین‌ها 
جشنواره سینماحقیقت در سال‌های گذشته، مشوق خوبی برای فیلمسازان بوده و بر کیفیت آثار مستند تأثیر ویژه داشته‌است، از طرف دیگر این جشنواره توانسته است سینمای مستند را به بخش اعظمی از مخاطبان معرفی کند، به‌طور کلی آشتی دادن جامعه با فضای مستندسازی به‌عنوان امتیاز مهم جشنواره سینماحقیقت شناخته می‌شود.  در شرایط کنونی همه‌‌چیز به‌صورت آنلاین درآمده است و دیدن آثار جشنواره در سالن‌های سینما به‌طور گسترده امکان‌پذیر نیست. اکران آنلاین جشنواره سینماحقیقت مخاطبان گسترده‌ای را به دنیای مستند اضافه کرده است که اتفاق بزرگی به‌حساب می‌آید، حتی شاید در دوره‌هایی از جشنواره که امکان برگزاری حضوری در آن وجود دارد، بتوان از بستر آنلاین استفاده کرد تا مخاطبانی که امکان حضور ندارند از آن بهره ببرند. انتخاب در جشنواره‌ها کار سخت است. تولیدکنندگان برای تولید آثار خود زحماتی کشیده و دوست دارند فیلم‌شان در جشنواره به نمایش درآید. تمام تلاش‌مان این بود که بهترین آثار را از منظرهای مختلف بررسی و آنها را به‌عنوان فیلم‌های حاضر در جشنواره انتخاب کنیم، طبیعتا بسیاری از فیلم‌ها به مسابقه راه نمی‌یابند که امری طبیعی در همه جشنواره‌هاست. پانزدهمین جشنواره سینماحقیقت دچار اتفاقاتی در ساخت آثار مستند شده است که ناشی از شرایط موجود فیلمسازی در جامعه ماست، امیدوارم اتفاق مثبتی در جشنواره امسال افتد و کارهای خوبی به نمایش درآیند. به‌نظر می‌رسد تعداد آثار این دوره از جشنواره سینماحقیقت نسبت به دوره‌های پیشین کم شده که تحت‌تأثیر شیوع ویروس کرونا بوده است.

 میترا مهتریان -  مستندساز 

سینمای مستند؛ عرصه تبلور جسارت
سینماحقیقت یکی از معتبرترین جشنواره‌های مستند ا‌ست و برای کسانی که به دیدن فیلم مستند علاقه‌مند هستند، پایگاهی محکم و قوی به‌حساب می‌آید. وجود جشنواره‌ای تخصصی که تنها به یک موضوع و حوزه یعنی مستند می‌نگرد، بسیار لازم و مهم است و حرفه‌ای بودن آن را نشان می‌دهد.  جشنواره‌های مختلف بخش‌های مختلف «داستانی»، «فیلم مستند»، «فیلم کوتاه» و «انیمیشن» را دربر‌می‌گیرد اما جشنواره سینماحقیقت به‌صورت مستقل تنها به فیلم‌های مستند توجه می‌کند که اتفاقی فرخنده، محترم و مهم است. مستندساز می‌تواند در جشنواره سینماحقیقت به اجتماع خود و ایده‌هایی که دارد، خط‌مشی دهد و با تمرکز روی یک موضوع، مسئله‌ای اجتماعی، سیاسی و... را به‌صورت جدی‌تر بررسی کند. اعتبار مستند در واقعی بودن آن است و حقیقت موجود در جشنواره «سینماحقیقت» باید گویای همین مسئله باشد. سینمای داستانی ما بسیار به جلو پیش رفته است و می‌تواند رنگ و بوی تخیل سینما را با خود همراه داشته باشد اما مستند گویای حقیقتی‌ است که جسارت بسیاری را می‌طلبد و حقیقت جشنواره سینماحقیقت به همین واگویه‌های لازم و ضروری معتبر خواهد بود.