دوئل در چهارراه استانبول

فروش ارز برای مصارف اعلام شده از بانک مرکزی در شبکه صرافی انجام می‌شود؛ اما موفقیت متقاضیان منوط به این است که اول صبح در صف جا گرفته باشند وگرنه تنها جوابی که از صراف می‌گیرند این است: دلار نداریم تا فردا صبح.
گزارش میدانی همشهری از بازار ارز تهران حاکی است: باوجود متوقف شدن روال فروش 2هزار یورو با کارت ملی، اکثر صرافی‌های محدوده فردوسی طبق ابلاغیه جدید بانک مرکزی در فروش ارز مسافرتی فعال هستند؛ اما اغلب آنها فرایند فروش ارز مسافرتی را از حوالی ظهر دیروز و بعد از پایان بازدید سرزده رئیس‌کل بانک مرکزی از صرافی‌ها به بهانه اتمام اسکناس متوقف کردند. در این میان یک صرافی از محل ذخایر داخلی خود به مسافران ترکیه لیر می‌فروخت و یک صرافی نیز فقط یورو پرداخت می‌کرد.

قطع فروش دلار در نیمروز
راسته صرافان تهران در نیمروز سه‌شنبه، 16آذر1400 آرام و کم همهمه بود و به‌جز دو سه صرافی که صف خرید آنها به چشم می‌آمد، مابقی صرافان مشتری چندانی نداشتند. البته قبل از اینکه فضا تا این حد آرام شود، صرافی‌ها همزمان با بازدید سرزده علی صالح‌آبادی، رئیس‌کل بانک مرکزی، با جدیت در حال فروش ارز مسافرتی بودند و تقریبا اغلب صف‌نشینان صرافی، تا قبل از ظهر یا موفق به خرید دلار شده بودند یا با گرفتن فاکتور اولیه، فقط یک مرحله تا دریافت دلارهای خود فاصله داشتند؛ اما از ظهر به بعد فروش ارز کاملا متوقف شد و صرافان از متقاضیان درخواست می‌کردند به‌دلیل اتمام موجودی اسکناس، فردا صبح اول وقت مراجعه کنند. تقریبا از ظهر به بعد، به‌جز یک صرافی که صف خرید قابل‌ملاحظه‌ای برایش بسته شده بود، ازدحامی در این بازار وجود نداشت و مشتریان لبوفروشان فردوسی از مراجعان صرافی‌ها بیشتر بود.

شروط سخت و آسان صرافان
برای خرید ارز مسافرتی چند شرط اصلی وجود دارد که بدون احراز آنها، امکان خرید ارز وجود ندارد؛ اما این شروط در صرافی‌های مختلف مانند نرخ روی تابلوی آنها که بالا و پایین می‌شود، متفاوت است. اول اینکه؛ حضور خریدار (مسافر) الزامی است. دوم اینکه؛ اصل کارت ملی جدید هوشمند یا اصل شناسنامه و اصل برگه تعویض کارت ملی باید ارائه شود. شرط سوم، ارائه مدارک مسافرتی اعم از بلیت، گذرنامه و ویزاست و دو شرط دیگر نیز به مالکیت سیم‌کارت و کارت‌بانکی به نام متقاضی مربوط می‌شود.
در این میان برخی از صرافی‌ها اصل بلیت مهرشده در ایرلاین یا نمایندگی فروش ایرلاین را به همراه کپی آن مطالبه می‌کنند و برخی نیز ارائه اصل فیش واریز عوارض خروج از کشور را ضروری می‌دانند.
نکته دیگر اینکه طبق اعلام بانک مرکزی، هر ایرانی در سال می‌تواند یک‌بار برای خرید ارز مسافرتی اقدام کند و سهمیه اختصاص یافته به هر کد ملی نیز سالانه 2200یورو یا معادل آن به سایر ارزهاست؛ اما در جریان فروش ارز مسافرتی، صرافی‌های مختلف سقف پرداخت ارز مسافرتی برای ارزهای غیریورو را سلیقه‌ای انتخاب می‌کنند و مثلا برای دلار از 2000 تا 2300دلار پرداخت می‌کنند. همچنین برخی از صرافی‌ها، معیارهای منحصربه‌فردی برای تعیین نوع ارز پرداختی به مسافران دارند و مثلا به مسافران ترکیه فقط لیر می‌فروشند و به مسافران کشورهای اروپایی نیز فقط یورو اختصاص می‌دهند این در حالی است که صرافی‌های زیادی می‌گویند؛ اگر اسکناس ارز داشته باشند، به همه متقاضیان فقط دلار می‌دهند.
یکی از صرافی‌های فعال بازار ارز فردوسی که البته خود به بهانه اتمام ذخایر اسکناس دریافتی از بازار متشکل، فروش دلار ندارد، می‌گوید: صرافی‌هایی که لیر یا یورو و سایر ارزها را به‌صورت اجباری به مسافر می‌فروشند، از محل ذخایر داخلی خود این ارز را اختصاص می‌دهند و این رویه ربطی به سازوکار فروش ارز مسافرتی ندارد. نکته دیگر نیز اینکه صرافی‌ها با یک ابلاغ نانوشته از سوی متولیان بازار ارز، فقط به مسافرانی ارز می‌فروشند که در نهایت سه چهار روز تا تاریخ پرواز آنها زمان مانده باشد و از مسافرانی که تاریخ سفر آنها دورتر است، می‌خواهند که یکی دو روز قبل از پرواز برای دریافت سهمیه ارز مراجعه کنند.

قانون یکسان و قیمت‌های دلخواه
صرافی‌ها هر روز می‌توانند از بازار متشکل ارزی اسکناس ارز بخرند و بعد از دریافت اسکناس از بانک‌های فروشنده در این بازار، نسبت به تخصیص آن به مسافران یا سایر متقاضیان مجاز اقدام کنند. همزمان صرافی‌ها قادرند از محل اسکناسی که خود به هر طریقی اعم از نقد کردن حواله‌های ارزی وارد کشور می‌کنند، پاسخگوی نیاز ارزی متقاضیان مجاز باشند و البته درهرصورت باید جزئیات فروش ارز را با رعایت قواعد ابلاغی بانک مرکزی در سامانه سنا به ثبت برسانند. همچنین آنها مجازند کارمزد مشخصی (حدود 100تومان به‌ازای هر دلار) بابت فروش ارز دریافتی از بازار متشکل از خریداران خرد دریافت کنند؛ اما آنچه روی تابلوی صرافی‌های فروشنده ارز مسافرتی به چشم می‌خورد فراتر از چیزی است که بانک مرزی به این صنف ابلاغ کرده است.  در بازار دیروز و در شرایطی که قیمت فروش اسکناس دلار در سامانه سنا (بانک مرکزی) 27هزار و824تومان اعلام می‌شد، پایین‌ترین قیمت دلار برای فروش ارز مسافرتی 27هزار و884تومان روی تابلوی یکی از صرافی‌های فعال نقش بسته بود؛ اما مابقی صرافی‌ها قیمت‌های بین 28 تا 28هزار و500تومان را در تابلوها درج کرده بودند. این نابسامانی قیمت‌ها آن‌هم در روزی که رئیس‌کل بانک مرکزی از این بازار بازدید کرد، موضوع قابل‌تأملی است که البته صرافی‌ها در مورد آن پاسخ قانع‌کننده‌ای ندارند. آنها می‌گویند: «ما نرخ‌ها را براساس قیمت بازار متشکل اعلام می‌کنیم و مسئولیتی در قبال نوسان آن نداریم»؛ اما این ادعای آنها با قیمت بازار متشکل نیز مناسبتی ندارد.

دلال‌ها دلار نمی‌فروشند
فارغ از اختلاف بیش از 600تومانی قیمت دلار روی تابلوی صرافی‌های فردوسی، اختلاف قیمت دلالی دلار در این راسته از 100تومان فراتر نمی‌رود. دلال‌ها که به‌واسطه حضور چند مأمور نیروی انتظاری در حوالی میدان فردوسی، به میانه‌های خیابان فردوسی کوچ کرده‌اند، دلار را 29هزار و500 تا 29هزار و600تومان می‌خرند؛ هرچند به‌گفته خودشان، «بازار، فروشنده نیست و برخی چند روز است اصلا دشت نکرده‌اند.» نکته جالب اینجاست که تقریبا هیچ دلالی هم فروشنده نیست؛ برخی به‌دلیل اینکه دلاری از مردم نخریده‌اند، عملا چیزی هم برای فروش ندارند اما برخی دیگر ادعای جالبی دارند و می‌گویند که دلار را برای فرد مشخصی می‌خرند. البته در بازار ارز، دلال جماعت به‌ندرت با کسی که نشناسد صحبتی فراتر از الزامات یک معامله ساده انجام می‌دهد اما برایند گفتار آنهایی که حاضر به یک گپ کوتاه می‌شوند این است که؛ بیشتر خریدهای ارزی این روزها برای سرمایه‌گذاری است و مردم عادی اگر به هر قیمتی دلار خریده باشند، جز در مواقع اضطرار حاضر به فروش آن نیستند. یکی از دلالان که در مقابل تقاضای خبرنگار همشهری برای فروش هزار دلار، راضی می‌شود هر دلار را 31هزار و100تومان بفروشد، می‌گوید: دلارها را برای کسی می‌خرد که بیعانه پرداخته و هدف آن شخص ثالث نیز تبدیل ریال به دلار است. اگرچه مذاکرات ایران و 1+4 نیز در جریان است و بسیاری حتی در بازار ارز معتقدند درصورت احیای معاهده برجام احتمالا مدت‌ها طول می‌کشد تا قیمت دلار دوباره از 30هزار تومان عبور کند؛ اما محدود شدن فروش ارز مداخله‌ای در بازار ارز فضا را به سمتی برده است که روند صعودی قیمت دلار در فضای مجازی، معاملات فردایی و خالی فروشی و به‌تبع آنها در بازار دلالی با شتابی بیشتر طی شود. در این میان، بانک مرکزی نیز خود را از مداخله در بازار ارز با فروش دلار مداخله‌ای خلع سلاح کرده و این زمینه را برای سایر بازیگران غیررسمی بازار فراهم آورده تا حتی نرخ‌سازی‌های خود را با اطمینان خاطر بیشتری انجام دهند. مساعد شدن فضا برای اثرگذاری عوامل بیرونی بر نرخ ارز در اقتصاد ایران موضوعی است که سید‌ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم دیروز در مراسم روز دانشجو به آن اشاره کرد و گفت: «عده‌ای شبانه‌روز در تلاشند که نرخ ارز را بالا ببرند و هرجور می‌توانند ثابت کنند که مذاکرات بند است به مسئله ارز و اقتصاد مردم و بعد خواسته‌های دیگری بر کشور و ملت تحمیل کنند.»
او البته از پیگیری این موضوع از سوی نهادهای اطلاعاتی خبر داد و با تأکید بر اینکه منابع ارزی و فروش نفت نگران­‌کننده نیست، اعلام کرد: تحریم‌­ها و تهدیدها نتوانسته ما را متوقف کند و هرگز اقتصاد و سفره مردم را به مذاکرات بند نخواهیم کرد.