محیط زیست
فرود در عشق‌آباد
پرندگان مهاجر در عبور از کریدور شمال به جنوب به آب‌بند عشق‌آباد در شهرری رسیدند
زهرا رفیعی - خبرنگار
آبگیرهای استان تهران میزبان چنگر، اگرت، حواصیل، آنقوت، انواع کاکایی، خوتکا، اردک سرسبز، اردک سرحنایی و شکارچیانی مانند عقاب تالابی و سارگپه شده است.لابه‌لای نیزارهای اطراف تهران، مهاجران آبزی و کنارآبزی خستگی در میکنند تا اگر غذا تمام شد و امنیت کم، راهی عرض‌های جنوبی‌تر شوند. مهمانان تهران به دلیل سرمای شمال اروپا و روسیه هرساله از کریدور تهران عبور میکنند و به تالاب‌های جنوب کشور و خط ساحلی خلیج‌فارس می‌روند.
در آسمان، پرندگان شکاری دور دسته کاکایی‌ها چرخ می‌زنند و هرازگاهی با شیرجه زدن بین دسته پرندگان شانس‌شان را برای شکار امتحان میکنند. دسته پرندگان، به‌صورت گروهی از روی آب بلند می‌شوند و سروصدایشان محیط را پر می‌کند.
اوایل دی‌ماه که فصل سرشماری پرندگان مهاجر است، تعداد زیادی از این پرندگان را می‌توانید در آب‌بندان‌ها و دریاچه‌های پشت سد‌های تهران ببینید. در برخی از آبگیر‌ها تا 140گونه مختلف پرنده می‌توان یافت؛ به همین دلیل دی‌ماه بهترین فرصت برای پرنده‌نگرهاست.
محمد کرمی، رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش، تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیک استان تهران در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: در همه جای دنیا فصل سرشماری پرندگان مهاجر همزمان با تاریخ 10دی تا 10بهمن است. در روزهای گذشته، پایش و رصد بیماری آنفلوآنزای پرندگان در آبگیرهای جنوب تهران صورت گرفته است. این پرندگان از دریاچه چیتگر تهران تا قنبرآباد ورامین فرود می‌آیند و به‌صورت موقت یا دائمی تا اردیبهشت سال بعد می‌مانند. در شرایط مساعدی که هوا چندان سرد نشود و امنیت و غذا فراهم باشد، ممکن است این پرندگان تمام ماه‌های پیش‌رو را در این منطقه بمانند.
آنچنان که سازمان هواشناسی پیش‌بینی کرده است، امسال زمستان معتدلی در راه داریم و اگر آب برای پرندگان کنارآبزی یخ نزند، زیستگاه‌های آبی اطراف تهران هم می‌تواند مکان مناسبی برای پرنده‌نگری باشد.
یکی از مکان‌های پرنده‌نگری در تهران، آب‌بندان عشق‌آباد است. این آبگیر مصنوعی در سال 1354برای بهره‌برداری از آب‌های منتهی به این منطقه (آب‌های سطحی کانال‌های شمال‌غربی قرچک ورامین و جنوب‌شرقی شهرری) و پرورش ماهی ساخته شده است. این آب‌بندان، دست‌ساز و فصلی است و به‌دلیل همجواری با روستایی به نام عشق‌آباد، به همین نام شناخته می‌شود. زمستان‌ها پرنده‌های مهاجر از مرزهای شمالی به عرض‌های جنوبی مهاجرت میکنند و درصورت پر‌آب‌بودن این آب‌بندان به‌طور دائمی یا موقت در آن زمستان‌گذرانی میکنند. سالی 2بار از این آب‌بندان ماهی برداشت می‌شود و همزمان با آن، آب حوضچه‌ها خالی می‌شود. این روزها هم به‌دلیل برداشت ماهی دریاچه اصلی آن خالی از آب است.
زمین‌های عشق‌آباد موقوفه است و مستأجر آن ضمن پرورش ماهی در حوضچه‌های اطرافش، به این آب‌بند، نگاهی تالابی دارد. البته با وجود حضور پرندگان مهاجر در این آب‌بند، این منطقه جزو مستثنیات بوده و تحت پوشش سازمان حفاظت محیط‌زیست نیست، ولی برای رصد بیماری‌های حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست به آنجا تردد دارد. مساحت کل این آب‌بند 185هکتار (شامل دریاچه و حوضچه‌ها و زمین‌های اطراف) است که 110هکتار این اراضی قابلیت آبگیری دارد.
آب‌بند عشق‌آباد در 25کیلومتری مرکز شهرستان ری در منطقه قلعه نو و در مجاورت روستای عشق‌آباد قرار دارد. این آب‌بند مربع شکل است و طول آن در حدود 700متر است. ارتفاع این آب‌بند از سطح دریا 960متر و پوشش گیاهی حاشیه آن نی است. دسترسی به آب‌بند عشق‌آباد از طریق تهران بدین گونه است که ابتدا باید وارد کمربندی شهرری و جاده ورامین شوید. بعد از فیروزآباد خروجی تپه میل حدود 10کیلومتر را سپری کنید. 2کیلومتر پس از شهرک صنعتی عشق‌آباد و دامداری‌های انتهای روستا در انتهای جاده‌ای خاکی به زیستگاهی دست‌ساز می‌رسید.
علی الویری، بهره‌بردار این آب‌بند به همشهری می‌گوید: از ابتدای دی‌ماه خروجی آب را می‌بندیم تا آب قنات‌ها و زهکش کشاورزی مزارع شهرری به اینجا سرریز و نگهداری شود. تا زمان بعدی بهره‌برداری از ماهی، پرندگان بیشتری وارد این محدوده می‌شوند. در این فاصله اجازه شکار به هیچ‌کسی را نمی‌دهیم و فقط کسانی که در سایت مربوطه برای پرنده‌نگری ثبت‌نام کرده باشند، اجازه حضور دارند؛ یعنی ورود برای عموم آزاد نیست. هزینه‌ای هم که برای ورودی پرنده‌نگران دریافت می‌شود، صرف خرید غذا برای پرندگان می‌شود.
غذادهی دستی به حیات‌وحش به‌گفته محمد کرمی، متخصص مدیریت محیط‌زیست امری تأیید نشده است و صرفا در مورد پرندگان مواردی مجاز است که کناره‌های زیستگاه‌های آبی در زمستان سخت، یخ زده باشد. این کار هم به صلاحدید متخصصان سازمان حفاظت محیط‌زیست صورت می‌گیرد. امسال هم که پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد زمستان معتدلی در پیش داریم.
او در مورد گونه‌هایی که در آبگیرهای اطراف تهران می‌توان دید، می‌گوید: خوتکا، انواع کاکایی، انواع حواصیل، اگرت بزرگ و کوچک، آنقوت، چنگر و اردک سرحنایی عمده گونه‌هایی است که در تهران قابل مشاهده است. در برخی از سال‌ها در آبگیرهای قنبرآباد فلامینگو هم مشاهده شده است.
