تشدید بحران بی‌اعتمادی به بورس

در شرایطی که تمایل به سرمایه‌گذاری در بورس روزبه‌روز در حال کاهش است، توجه صاحبان نقدینگی بار دیگر به بازارهایی که به‌طور سنتی مورد توجه ایرانیان بوده، یعنی بازارهای املاک و طلا جلب شده است. محاسبات همشهری هم نشان می‌دهد؛ شدت خروج نقدینگی در روزهای اخیر به اوج خود رسیده، به حدی که میانگین ارزش معاملات خرد سهام، از ابتدای آذرماه جاری نسبت به تابستان امسال، 4هزار و700میلیارد تومان افت کرده است.
450روز از آغاز روند نزولی بورس می‌گذرد و از 19مرداد1399 به این‌سو شاخص بورس 35درصد افت کرده است. با این حال در همین مدت قیمت هر دلار آمریکا 40درصد، یورو 35درصد و سکه 28درصد رشد کرده است. میانگین قیمت مسکن در پایتخت هم از پاییز پارسال به این‌سو طبق روایت بانک مرکزی 20درصد و طبق داده‌های مرکز آمار 50درصد رشد را شاهد بوده است.
تشدید بحران بی‌اعتمادی به بورس، واکنش مقامات بسیاری را به‌دنبال داشته است. در تازه‌ترین رویداد دیروز غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه خواستار رسیدگی به اوضاع بورس شد و گفت: در حوزه بورس اگر تخلف و جرمی صورت گرفته است به هیچ وجه قابل بخشش و اغماض نیست. قرائن و شواهد اینگونه حکایت می‌کند که یک روال عادی و متعارف در بورس رقم نمی‌خورد، بنابراین بار دیگر رسیدگی به این موضوع را درخواست می‌کنم. به‌گفته او در موضوع بورس باید کار، هم‌افزایی و همکاری همه‌جانبه انجام شود و به صرف گزارش گرفتن اکتفا نشود.

کاهش شدید حجم سرمایه‌گذاری
آمار‌ها نشان می‌دهد ارزش کل معاملات بازار سرمایه در سال‌جاری نسبت به روز‌های اوج بازار در سال گذشته 20هزار میلیارد تومان کاهش یافته و به سطح 5 تا 7هزار میلیارد تومان رسیده است اما نکته حائز اهمیت کاهش شدید ارزش معاملات خرد است که نشان‌دهنده میزان سرمایه‌گذاری سهامداران خرد در بورس چقدر است طبق آمارهای موجود سطح معاملات خرد در سال‌جاری به‌طور میانگین نسبت به سال قبل تا 15هزار میلیارد تومان افت کرده است و این روند نزولی که به فرار گسترده سهامداران خرد منجر شده، هر روز بیشتر می‌شود، به‌طوری که ظرف چند روز گذشته سطح معاملات خرد به پایین‌ترین حد در 2سال گذشته رسیده است.
از ابتدای آذر‌ماه ارزش معاملات خرد به قدری کاهش یافته که طبق آمار سطح معاملات خرد 4هزار و700میلیارد تومان، پایین‌تر از میزان معاملات انجام شده در تابستان امسال است. میانگین ارزش روزانه معاملات خرد از ابتدای آذر‌ماه به 3هزار و300میلیارد تومان رسیده است. در تابستان امسال میانگین ارزش روزانه معاملات در حدود 8هزار میلیارد تومان بود. این ارقام به خوبی نشان می‌دهد اعتماد سرمایه‌گذاران خرد به بورس به‌شدت کاهش یافته و همین موضوع به خروج گسترده نقدینگی از بازار سهام منجر شده است. محاسبات همشهری نشان می‌دهد از ابتدای امسال تاکنون 200هزار میلیارد تومان نقدینگی سهامداران خرد تحت‌تأثیر همین کاهش اعتماد به بازار سهام از بورس خارج شده است.

نظر سنجی میدانی
صرف‌نظر از آمارها نتایج نظرسنجی‌های میدانی نیز نشان می‌دهد: صاحبان نقدینگی دیگر مانند پارسال حاضر به سرمایه‌گذاری در بورس نیستند و اعتمادشان به بورس سلب شده است. آنطور که مرکز افکارسنجی ایسپا برآورد کرده؛ هم‌اکنون فقط 1.2درصد ایرانی‌ها حاضرند دوباره در بورس سرمایه‌گذاری کنند.
در طرح سنجش نگرش مردم ایران به وضع اقتصادی کشور، با جامعه آماری شهروندان بالای ۱۸سال کل کشور و تعداد نمونه ۱۶۱۲نفر، که به شیوه مصاحبه تلفنی در آبان۱۴۰۰ اجرا شده، در سؤالی از مشارکت‌کنندگان درنظرسنجی پرسیده شده است: اگر مبلغی پول در اختیار داشته باشید ترجیح می‌دهید در کجا سرمایه‌گذاری کنید؟
36.8درصد پاسخ دهنده‌ها گفته‌اند، اگر پس‌اندازی داشته باشند ترجیح می‌دهند آن را در بازار زمین و مسکن سرمایه‌گذاری کنند و 9.6درصد اعلام کرده اند؛ با پس‌اندازهایشان سکه و طلا می‌خرند. همچنین به‌گفته 3.1درصد افراد بهترین نوع سرمایه‌گذاری ارزهای دیجیتال است و 1.3درصد هم اولویت را به خرید دلار داده‌اند. 22.8درصد پاسخ‌دهنده‌ها نیز اشتغال و کارآفرینی را انتخاب کرده‌اند.
این آمارهای میدانی تأیید می‌کند تمایل به سرمایه‌گذاری در بورس به شکل قابل‌توجهی کاهش یافته است. سال گذشته تمایل به سرمایه‌گذاری در بورس به حدی افزایش یافته بود که جمعیت سهامداران، با احتساب مشمولان سهام عدالت، ظرف چند‌ماه به مرز 60میلیون نفر رسید اما نزول مداوم شاخص‌های بورس صدمه بزرگی به اعتماد سرمایه‌گذاران وارد کرد و به‌نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران زیان‌دیده، حاضر نیستند بار دیگر و به راحتی برای سرمایه‌گذاری وارد بورس شوند.

بازگشت به سرمایه‌گذاری سنتی
آمار‌ها نشان می‌دهد کاهش تمایل به سرمایه‌گذاری در بورس به انحراف نقدینگی به سمت سایر بازار‌ها و افزایش تمایل به سرمایه‌گذاری در بازارهای سنتی منجر شده است. هرچند آمار دقیقی از میزان ورود نقدینگی به سایر بازار‌های رقیب وجود ندارد اما مروری بر میزان رشد قیمت‌ها در سایر بازار دارایی‌ها نشان می‌دهد؛ حجم تقاضا در این بازار‌ها به‌دنبال نزول بورس افزایش یافته است این اطلاعات نشان می‌دهد؛ از زمانی که خروج نقدینگی از بورس شتاب گرفته قیمت هر مثقال طلای آب‌شده و هر گرم طلای 18عیار 22.37درصد و قیمت دلار 22.62درصد رشد کرده است. این اطلاعات بیانگر آن است که حجم تقاضا در بازار‌های سنتی مطابق سال‌های قبل افزایش یافته و احتمالا بخشی از نقدینگی خارج شده از بورس به غیراز بازار رمز ارزها، راهی این بازار‌ها شده است.